Değerler eğİTİMİnde sabir sabir eğİTİMİnde uygulanabilecek örnek etkiNLİkler

Değerler eğitiminDe Sabır

23

Karakter Eğitimi Yaklaşımı

Karakter  kavramı,  dürüst,  çalışkan,  güvenilir  veya 

insancıl olma gibi değerlerle ilişkili davranışlar bütünü 

olarak tanımlanabilir. Karakter sözcüğü daha çok moral 

(ahlâk) psikolojisinde kullanılan bir terimdir (Lapsley ve 

Power, 2005). Karakter, kişinin diğer kişilerin iyiliği için 

en iyisini yapmaya çalışma isteğini ve ahlaki düşüncesini, 

dürüst  ve  sorumluluk  sahibi  olma  gibi  davranışlarını 

çeşitli  koşullarda  etkin  yaklaşımları  sağlayan  kişisel 

ve  duygusal  özellikleri  ve  toplumsal  -  sosyal  bağlılığı 

kapsar (Battisitch, 2005; akt: Acat ve Aslan, 2011: 8). 

İyi  karakterli  kişiler  yetiştirmek  milli  eğitim 

sistemimizin  genel  amaçları  içinde  de  yer  almıştır. 

“Beden,  zihin,  ahlak,  ruh  ve  duygu  bakımlarından 

dengeli  ve  sağlıklı  şekilde  gelişmiş  bir  kişiliğe  ve 

karaktere,  hür  ve  bilimsel  düşünme  gücüne,  geniş  bir 

dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve 

teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; 

yapıcı,  yaratıcı  ve  verimli  kişiler  olarak  yetiştirmek” 

(METK, 1973) ifadesi ile karakter eğitimi, öğrencilere 

eğitim  programlarıyla  kazandırılmaya  çalışılan  önemli 

hususlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. 

Okullar, yeni neslin değerlerini, alışkanlıklarını ve 

sosyal  davranışlarını  etkileyebilmelidirler.  Çağın  getir-

diği olumsuz durumlar karşısında, okullar öğrencilerine 

iyi  tercihler  yapabilmek  için  seçenekler  gösterebilmeli 

---

Değer ve Sabır İle İlgili  Kavramsal Bilgiler

24

ve  aynı  zamanda  bu  tercihleri  yapabilme  stratejilerini 

ve  amaçlarını  sunabilmelidirler.  Bu  anlamda  karakter 

eğitimi,  öğrencilerin  sorumluluklarını  taşıyabilecekleri 

makul  seçimler  yapabilmelerine  imkân  sağlayan  bilgi, 

beceri  ve  yeteneklerinin  geliştirilmesi  demektir  (Ekşi, 

2003). Şu halde öğretmen öğrencilerin yaptığı istenme-

yen davranışları gözden kaçırmamalı ve düzeltmeye ça-

lışmalı, yeri geldiği zaman derslerde ahlâk eğitimi ver-

mek amacıyla fıkra, masal, hikâye veya gerçek hayattan 

kesitler anlatarak, öğrencilerin çıkarım yapmalarını sağ-

layabilmelidir (Acat ve Aslan, 2011: 9). Öğrenciler “Ne 

için  karakter?”  ve  “Kimin  için  karakter?”  sorularıyla 

karşı karşıya getirilerek, onların sınıf içinde hayat boyu 

devam edecek olan etik düşünme becerileri geliştirilme-

lidir (Bohlin, 2005; akt: Parlar vd. 2010, 179). Bunlara 

ek olarak her şeyden önce öğretmenler öğrencileri için 

rol model de olabilmelidir. 

Kısacası  karakter  eğitimi  ayrı  bir  müfredat  gibi 

değil,  tam  aksine  okulun  bütün  ders  programlarına 

eklemlenmiş (entegre) bir müfredattır (Ekşi, 2003). Bu 

nedenle  karakter  eğitimi  ayrı  bir  ders  programı  olarak 

düşünülmemeli  aksine  okullarda  uygulanan  eğitim 

programının bir parçası olarak görülmelidir. 

---

Değerler eğitiminDe Sabır

25

Kolhberg’in Ahlak Eğitimi Yaklaşımı 

Kohlberg’in  adalet  toplulukları  yaklaşımını  geliş-

tirmesiyle  birlikte  onun  ahlak  eğitimi  teorisi,  değerler 

eğitiminin temelinin birey mi yoksa toplum mu olacağı 

şeklindeki ifade edilen tartışmalarda orta yolu bulmaya 

çalışma  girişiminin  örneğini  oluşturmaktadır.  Bir  yan-

dan  toplumca  arzu  edilen  değerlerin  gelecek  nesillere 

aktarılması dikkate alınırken diğer yandan değerler eği-

timinin ana hedefi olarak bireyin özerkliği esas alınmış-

tır (Altıntaş, 2012). 

Kohlberg, okulu demokratik değerler, kişisel özgür-

lük, bireysel hak ve sorumluluklar, adil davranma ve ko-

lektif sorumluluğu vurgulayan bir tür sosyal ve ahlâkî 

bir ortam olarak değerlendirmektedir. Bu bir tür süreç-

tir  ve  belli  bazı  gelişme  evreleri  ve  desenleri  gösterir. 

Kohlberg, bizlere insanların ahlâkî düşüncelerinin büyü-

dükçe değiştiğini ve bu değişimlerin yaşlandıkça daha 

bilinen ve takip edilebilen gelişim evrelerinden geçtiğini 

göstermiştir (Altan, 2011). Kohlbergh ahlaki değerlerin 

kazanımının, değerlerin başkaları tarafından değil, kişi-

nin bilişsel ahlaki gelişim düzeyine göre şekillenen akıl 

yürütmesi sonucunda oluştuğunu belirtmiştir. (Doğanay 

vd., 2012). Kohlberg’in kuramı, evrensellik iddiası ta-

şımakta ve belirli aşamaları takip etmektedir (Altıntaş, 

2012). Ahlaki gelişme; “gelenek öncesi”, “geleneksel” 

ve “gelenek ötesi” olarak her bir düzeyde, iki evreyi içe-

ren üç düzeyde incelenmektedir (Aypay, 2007).

---

Değer ve Sabır İle İlgili  Kavramsal Bilgiler

26

Kohlberg öğrencilere ahlâkî ikilem içeren hikâyeler 

vererek  onların  ahlâkî  yargılarını  ortaya  çıkarmıştır. 

Bu  yaklaşımda  öğretmenin  rolü,  ahlâkî  ikilemlerin 

bulunduğu  örnekler  vererek  öğrencilerin  kendi 

çıkmazlarını  çözmelerine  yardım  etmektir.  Öğretmen 

bunu yaparken her öğrenciyi ahlâkî ikilemle karşılaştırır 

ve  diğer  öğrencilerin  verilen  örnek  olayla  ilgili 

söylediklerini duyma fırsatı verir. Bu yaklaşımda amaç 

öğrencilerin  zihnine  seçilmiş  değerleri  yerleştirmek 

değildir (Leming, 2000; Akt. Akbaş, 2008).

Sonuç  olarak  değerler  eğitiminde  istenilen  hedef 

veya tespit edilen yaklaşıma göre farklı yöntemler uy-

gulanabilmektedir. Değerler eğitiminde çocukların geli-

şim  dönemleri  dikkate  alınarak;  seminer,  açık  oturum, 

münazaa, örnek olay, rol oynama, drama, beyin fırtınası, 

altı  şapka  düşünme,  görüş  geliştirme,  eğitsel  oyunlar, 

problem oluşturma, problem çözme, çözüm üretme, soru 

hazırlama gibi öğrencilerin öğrenmelerini yapılandırma-

yı sağlayıcı çeşitli öğretim yöntem ve tekniklerden fay-

dalanılabilir. Burada problem çözme önemli bir eğitim 

aracı olarak kullanılabilir. Öğrencilere çeşitli çözüm se-

çenekleri olan problemler verilerek onların değişik bakış 

açılarıyla çözüm üretmeleri sağlanabilir. Ayrıca öğrenci-

lerin dilsel, sosyal, mantıksal gibi çeşitli zekâ alanları-

na ve yeni eğitim yaşantılarına hitap edebilecek, analiz 

ve muhakeme becerilerini geliştirebilecek, sebep sonuç 

ilişkisi  kurma,  ilişkilendirme,  betimleme,  anlamlandır-

---