Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI.
DENOV TADBIRKORLIK VA PEDAGOGIKA INSTITUTI

Axborot texnologiyalari kafedrasi
Matematika va informatika yo’nalishi

Kompyuter grafikasiva web-dizayn
fanidan


KURS ISHI
Mavzu: 3DS-MAX dasturida sohaga oid jarayonlarni modellashtirish

Bajardi: Suyundiqova Zamira
Tekshirdi: __________________
DENOV-2023

• 
  3DS-MAX dasturidagi jarayon bilan ishlash
  

Kirish
1. 3D MAX dasturida ishlash
Asosiy qism.
1. 3DS-MAX dasturi haqida tushuncha

• 
  3DS-MAX dasturidagi jarayon bilan ishlash
  
• 
  3DS-MAX dasturida materiallar va ular bilan ishlash
  

Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar.,


Kirish
I-bob
1.1 3D MAX dasturida ishlash…………………………………..6
1.2 3DS-MAXdastur oynasi 3D MAX dasturida obektlar tushunchalari……………………………………..…..10
1.3 3D MAX dasturida obektlar tushunchalari…….10
II -bob
2.1 NURBS sirtlar…………………………………….16
.2.2Faskali parallelepiped…………………………….28
2.3 Animasiya rejimini yuklang………………..…….33

Xulosa………………………………………………….34
Adabiyotlarro'yxati…………...………………………36

KIRISH
Bizga malumki o`quvchi ko`rish sezgisi orqali,
eshitish sezgisiga nisbatan koproq axborotni qabul qiladi va uning mazmunini, tub mohiyatini yaqqol kora oladi. Bu esa oz navbatida ustoz-pedagoglarning biron- bir elementni ogzaki tushuntirishdan kora, uni korgazmali namoyish etish usuli bilan malumotni oquvchining ongiga oson va tez yetkazish usul hamda yollarini qidirib topishlariga undaydi.
Butun dunyoda axborot-kommunikatsiyalari texnologiyalarining texnik va
dasturiy ta’minotlarining gurkirab riovojlanib borayotgan bir davrda
yashamoqdamiz. Shaxsiy kompuyuterlar qamrab olmagan sohalarning o’zi
qolmadi desak mubolag’a bo’lmaydi. Kompyuter grafikasi elementlari ham xalq xo’jaligining barcha sahalarda keng qo’llanilmoqda. Uch olchovli grafika ilmiy tekshirish institutlarida, injenerlik loyiha ishlarida, fizik obektlarning kompyumodellarini qurishda, reklamalarda, arxitektura-loyihalash ishlarida, tasviriy san’atda, televideniyada va dizaynerlik ishlarida keng qollaniladi. Uch olchovli grafika kompyuter grafikasi tarkibiga kiruvchi eng murakkab va keng qamrovli yonalishdir. Uch olchovli grafika bilan ishlovchi foydalanuvchi loyihalash, yoritish, obektlar va kameralarni kochirish, tovush va namoyish effektlardan foydalanish kabi sohalardan bilimlarga ega bolishi kerak. Buyerda foydalanuv- chilar shu sohaning tashkil etuvchilari - fazolar, obektlarni modellashtirish, anima- namoyish togrisida malumotlarni hosil qilishni va shu kabilarni o’zlashtirgan bo’lishi kerak. Oxirgi yillarda ananaviy 2D grafik dasturlar bilan uch olchovli 3D modellashtirish, animasiya va namoyish dasturlari kop tarqaldi. Shu davrda ishlab chiqilgan dasturlardan Discreet kompaniyasining 3D Studio MAX grafik paketidir. Chunki u bir tomondan 2D va 3D vektorli obektlar bilan ishlash imkoniyatini bersa, ikkinchi tomondan ish natijasidan pikselli (rastrli) tasvir - alohida kadr sifatida yoki videotasmada olinadi. Bunday muammolarni hozirgi kunda hayotga bevosita tadbiq etishda, bir qator olimlar va yetakchi mutaxassislar tomonidan salmoqli ishlar olib borilmoqda.3D modellashtirishning xususiyatlari va ularda animasiya harakatlarni qoshish imkoniyati ularga bolgan qiziqishni keskin oshirib yuboradi. Ularni:
 namoyish effektlarini kino va videoindustriyada;
 televizion tijoratda (reklamada);
 interaktiv oyinlarda;
 sanot va arxitektura dizaynida (bezashda);
 ilmiy, tibbiy va sud namoyishlarida;
 o`rgatuvchi dasturlar va kompyuterda ishlatish mumkin.
Shuni takidlash lozimki uch olchovli grafika dasturlari kompyuter quril-
malari, uning dasturiy taminoti hamda u bilan ishlovchi dizayner bilimlariga juda
yuqori talablar qoyadi.
Uch olchovli grafika bilan ishlaganda, shakllar hosil qilinadigan fazoga alo-
hida etibor berish kerak. Bu holda ananaviy 2D - tekislik uch olchovli grafika
maqsadlariga togri keltiriladi. 3D - grafikada ishchi fazoni shunday ifodalash
kerakki, unda nafaqat modellashtirilayotgan uch olchovli geometrik shaklni, balki uning geometrik joylashishi va holati hisobga olinishi kerak. Uch olchovli
grafikada Dekart, silindrik va sferik koordirata sistemalari ishlatiladi.
Qurilgan barcha uch olchovli obektlarni geometrik va nogeometrik obekt-
larga bolish mumkin. Geometrik obektga asosan sahna tashkil etuvchilarini
qurishda ishlatiladi: personajlar, jismlar, boshqa soz bilan aytganda - mavjud
borliq obektlari.
Nogeometrik obektlar esa sahnaga jonlilik hissini berish uchun (togri
yoritish), obektlarga tasir etuvchi kuchlarni modellashtirishda (masalan gravi-
tasiya yoki shamol esishi) va hokazolar.
Boshqacha aytganda namoyish etilayotgan kadrda geometrik obektlar aynan
(chiziqlar va sirtlar korinishda), nogeometrik obektlar esa oraliq (soyalar, tezla nish va hokazo ) korinishda namoyon bo`ladi.
3D Studio MAX uch o’lchovli modellashtirish va ko’rgazmali namoyish qilish-
ning (vizualizasiya) yangicha bosqichi hisoblanadi. Bu dastur yordamida yuqori
sifatli animasiya va uch o’lchovli modellarni professional darajada yaratish mum- kin. Bunda siz ikki o’lchovli va uch o’lchovli ob’yektlarni qo’llashingiz mumkin. Bu dastur yordamida yuqori sifatli multiplikasion filmlar, ma’lum fanlar bo’yicha ko’rg3D Studio MAX da ob’yektlarni qurish maydoni (viewport)da yaratasiz. Buning uchun siz kerakli asbobni tanlab, kursorni qurish maydoniga keltirganingizda kursor shakli o’zgaradi. Sichqoncha yordamida ob’yektning o’lchovlarini berasiz. Yaratilgan ob’yektlarda kino effektlar yaratish uchun maxsus kamera va yoritgich asboblarini qo’llashingiz mumkin.
Ob’yekt sirti uchun turli material tanlashingiz mumkin, ya’ni unga masalan
shaffof yoki g’adir-budir sirt berishingiz mumkin bo’ladi.
Qurish maydonida yaratilgan ob’yektlarni harakatlantirib, kichik animasiya
hosil qilish mumkin. Buning uchun {Animasiya} tugmasini bosib, kadrlarni
o’zgartirgan holda ob’yektni harakatlantirish bilan oxirgi kadrga kelinadi. So’ngra animasiya panelidan {Play} tugmasi bosiladi. Natijada kadrlar almashinib, animasiya hosil bo’ladi. Bu yaratilgan animasiyani fayl ko’rinishida komp’yuter xotirasida saqlash va istalgan video tasvirlarni o’qiy oladigan dastur yordamida o’qishimiz mumkin. Fayl *.avi kengaytmali formatda saqlanadi.azmali dasturlar tuzish mumkin.
Birinchi navbatda siz 3 Ds Max dasturini ishga tushirganda uning asosiy
ekraniga ko’zingiz tushishi mumkin. Agar siz yangi foydalanuvchi interfeysini
bilmaydigan bo’lsangiz, unda dastlab qurilmalarini ko’rib chiqishingiz hamda ular bilan atroflicha tanishishingiz lozim.
Siz interfeysning dastur elementlardan tashkil topganligini, ya’ni, bir xil tur-
dagi buyruqlarni guruhlanganligini ko’ring va ishonch hosil qiling. Masalan, o’z vaqtida ob’yektlar holatini sozlash va boshqarishni amalga oshirish
tugmachasi jamlanmasi yordamida animasiyani amalga oshirish jarayonini
boshqarish vositasi. Dastur ekranini shartli tarzdi beshta asosiy elementlarga
ajratish mumkin:
Main menu (Bosh menyu). Dastur ekranining yuqori qismda joylashgan va bu
menyu 3 Ds Max dasturiga asosiy buyruqlar bilan murojaat qilishni ta’minlaydi. Barcha buyruqlar menyusi toifalar bo’yicha birlashtirilgan. Dastur ishga tushirilganidan so’ng 3Ds Max grafik redaktorning ishchi oynasi ochiladi. Bosh menu quyidagi meny bandlaridan iboratdir File (Файл), Edit (Правка)-tahrirlash, Tools (Сервиc), Group,Views, Great (Создать)-yaratish, Modifiers, Animation, GrafEditor, Rendering (Визуализация)-vizuallash, Customize, MAXScript, Help(Помощь)-yordam.  Main Toolbar (Qurilmalar bosh paneli).Odatda u bosh menyu ostida joylashadi, ammo “suzuvchi” panel ko’rinishida aks ettirilishi yoki ekranning boshqa
joyida joylashishi ham mumkin. Toifalar bo’yicha ajratilgan, to’plam bilan birga qurilmalar tarkibida joylashgan yoki yakka bo’lishi mumkin. Dastur amallari va qo’llanuvchi buyruqlar tezkor murojaatlar tugmachasidan tashkil topadi.
 Viewports (proyeksiya ekrani) ekranning markazida joylashgan va uning
katta qismini egallaydi. To’rtta ajratilgan ko’rinishda devor proyeksiyasi - yuqori
Tor (yuqori), yonbosh Left (chap), to’g’risidan yo’naltirilgan Front ( ro’parasidan) va kelajakda rivojlanishni ko’zda tutadigan Perspective (istiqbolli).
 Command Panel (buyr buyruqlar paneli). Odatda ekran proyeksiyasining o’ng tomonida joylashgan. Bu panel oltita to’plamdan tashkil topgan va devor ob’yektlarini modefikasiyalash va tashkil etish bo’yicha amallarning
bajarilishini ta’minlaydi. Har bir to’plam ob’yektlarni sozlovchi sivatkadan
tashkil  Lover Interface Bar (Interfeysning quyi qatori) Dastur oynasining quyi qismida joylashgan. Turli maydon va tugmachalardan tashkil topgan, uning tarki-biga maydonning aks etish holati va ma’lumotnoma (spravochnik) kiradi, shu bilan birga animasiyalarni qayta tiklash va boshqaruv oynasi proyeksiyasi uchun tugmalar to’plami ham,mavjud,topgan

1-rasm 3DS-MAXdastur oynasi
Dastlab, ishni 3Ds Max dasturini atroflichao’rganibchiqishdanboshlasak, avval dastur yordamida ob’yekt ko’rinishda asosiy maqbul ishlarni amalga
oshirish: sodda primitivlarini tuzish, ob’yektlarni belgilash, ularning bir-biriga
o’zaro tekislash, proyeksiya oynasidagi aks etish holati va joylashishi, ularni
o’zgarti-rish, ma’lum masshtabga keltirish, o’zgartirish va aylantirish mumkin.
Bu oddiy amallar 3Ds Max dasturining keyingi asosiy faoliyatiga xizmat qiladi.
Haqiqiy hayotda juda ko’p ob’yektlar o’zida oddiy uch o’lchovli qo’llan-
malar amallarini o’zida aks ettirgan. Masalan, stol parallelpipeddan tashkil topgan,
stol lampasi esa – silindr va yarim shakldan, avtomobil balloni esa – boshqa
yuqoridagilarga o’xshamagan shakllardan tashkil topgan. Katta va kichik daradagi barcha ko’rgazmalarda amalda uch o’lchovli virtual joylashuv shartlari qo’llanilib kelinmoqda. 3 Ds Max dasturi standart ob’yektlari o’zida “qurilish materiallar”ini tashkil etgani uchun ular yordamida turli ko’rinishlar tashkil etishga ko’maklashadi.
3D MAX dasturida obektlar tushunchalari
Geometrik obektlar. Geometrik obektlarni korishda juda kuchli va keng
tarqalgan 3D paket Discreet kompaniyasi 3D Studio Max dasturini tanlab uning
misolida obektlarning asosiy turlari va modellashtirish texnologiyasini korib ota-
miz. Bu dastur yordamida geometrik obektlarning quyidagi turlari qurilishi mum- kin. Splayn chiziqlar (Spline Curves) - boshqa sirt yoki shakllarni ko`rishda ishlatiladigan va shu tartibda qurilgan (Beze yoki Nurbs) chiziqlar. Ularni harakat troyektoriyalarini ifodalash uchun ham ishlatish mumkin.
Poligonal obektlar (polugonal objects) - bular ozgarib turuvchi parametrlar
bilan ifodalanuvchi (masalan uzunlik, radius) poligonal boshlangich shakllar
(polygonal primitives) yoki polugonal turlardir (polugonal meshes). Poligonal
turlar juft-jufti bilan uchlarni tutashtiruvchi qirralar sifatida aniqlanadi.
Boshlangich shakllar (primitiv) ni ishlatish dizaynerga (dasturga ham) d obekt
shaklini ozgartirishni ancha osonlashtiradi. Shunda 3D - boshlangich (primitiv) shakllarni (masalan sfera yoki silindr) namoyish etishda, ularning shakli qirralar yordamida berilgan aniqlikda almashtiriladi. Poligonal d obekt sirti tekis yoqlardan iborat bolgani uchun, ularga namoyish silliqligini berishda turli silliqlash algoritmlari foydalaniladi. Bu texnologiya asosan 3D oyinlarni va virtual
borliqni yaratishda keng qo`llanadi.

Beze sirtlari (Bezier patches) - bu Beze choqqilarining joylashishi bilan silliq sirtlardir. Bu choqqilar sirtga urinma vektorlar (tangent) uchlarida joylashganqoshimcha boshqaruvchi nuqtalar (control points) yordamida sirtni egriligini aniqlaydi.

Bu sirtlar hisoblash tizimi uchun malum qiyinchiliklarni tugdirishiga qaramay, ular yordamida murakkab egri chiziqli obektlarni modellashtirish mumkin.
NURBS sirtlar - bir jinsli bolmagan egri chiziqli sirtlarni modellashda ishlatiladigan eng universal va samarali vositadir. Bunday sirtlar maxsus tort olchovli


Beze sirtlari (Bezier patches) - bu Beze choqqilarining joylashishi bilan silliq sirtlardir. Bu choqqilar sirtga urinma vektorlar (tangent) uchlarida joylashganqoshimcha boshqaruvchi nuqtalar (control points) yordamida sirtni egriligini aniqlaydi.
Bu sirtlar hisoblash tizimi uchun malum qiyinchiliklarni tugdirishiga qaramay, ular yordamida murakkab egri chiziqli obektlarni modellashtirish mumkin.
NURBS sirtlar - bir jinsli bolmagan egri chiziqli sirtlarni modellashda ishlatiladigan eng universal va samarali vositadir. Bunday sirtlar maxsus tort olchovli bir jinsli fazoda ifodalanadi. Unda har bir boshqaruvi choqqi, uchta X, Y, Z koordinatadan tashqari qoshimcha vazn (weigat) tavsifiga ham ega. Choqqining orniva nisbiy vaznini

Materiallar sirtning namoyishi xususiyatlarini, yani sirtning sahna yoritil-

ganligi bilan munosabatini aniqlaydi.
Sirtlarning quyidagi xususiyatlari materiallarning yoruglik bilan munosabatini
aniqlaydi:
 rang (color);
 shaffoflik (transparency);
 silliqlik (shiness)
 nurning sinish koeffisenti (refractive index).
Shunda 3D - boshlangich (primitiv) shakllarni (masalan sfera yoki silindr) namoyish etishda, ularning shakli qirralar yordamida berilgan aniqlikda almashtiriladi. Poligonal d obekt sirti tekis yoqlardan iborat bolgani uchun, ularga namoyish silliqligini berishda turli silliqlash algoritmlari foydalaniladi. Bu texnologiya asosan 3D oyinlarni va virtual borliqni yaratishda keng qollanadi.

ozgartirish orqali ob`ekt shaklini aniq boshqarish mumkin