Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti

II.BOB XIX ASR OXIRI-XX ASR BOSHLARIDA XIVA XONLIGINING IQTISODIY-IJTIMOIY, SIYOSIY TARIXI………..
18
2.1 XIX asr oxiri-XX asr boshlarida Xiva xonligining siyosiy tarixi…….…	18
2.2. XIX asr oxiri-XX asr boshlarida Xiva xonligining Ijtimoiy-iqtisodiy hayoti va yosh xivaliklar faoliyati………………………………………….	22
III. XULOSA.................................................................................................	33
IV. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI..........................	35
Ilovalar……………………………………………………………………..	37

K I R I SH
Mavzuning dolzarbligi. Mustaqillik yillarida mavzuning yoritilishi muhim ahamiyatga ega bo‘lib, xonlikning siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy ahvoliga oid asosiy ma’lumotlarni chuqur o‘rganish, yangicha qarash va yondashuvlarni umumlashtirish imkoniyati vujudga keldi. Buxoro amirligi va Xiva xonligining XIX asrning ikkinchi yarmi XX asr 20-30 yillari tarixshunosligini o‘rganishning dolzarbligi shu bilan belgilanadiki, bunday tadqiqot vatan olimlari tomonidan muammoni o‘rganishning manbalarini aniqlash, sovet va xorij tarixchilari tomonidan uni o‘rganish bosqichlarini tavsiflash, XXI asrda Buxoro amirligi va Xiva xonligining o‘rganish tarixining dolzarb yo‘nalishlarini ta’riflashga imkon beradi. Shunday qilib, XIX – XXI asrning boshlarida ushbu muammoni kompleks tadqiq etish va qayta baholash tahlillarning yangi yo‘nalishlarini belgilab, mustaqil O‘zbekiston davlatchiligining ko‘p jildli tarixini yaratish maqsadlariga xizmat qiladi. Bu masalada birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov shunday deb ta’kidlaydi: “Xalqning juda boy tarixi va madaniyatini, o’lkaning o’ziga xos noyob xususiyatlarini bilmagan va bilishni ham istamagan bu odamlar respublika hayotini bosib-yanchib, qing’ir o’zanga solishga kirishdilar”1. Darhaqiqat, bugungi kunga kelib, o‘zbek milliy davlatchiligi tarixini ilmiy-nazariy va amaliy jihatdan tadqiq etish dolzarb vazifalardan biriga aylanmoqda. Respublikamiz birinchi Prezidenti I.A.Karimov ta’biri bilan aytganda: “O‘zlikni anglash tarixni bilishdan boshlanadi. Isbottalab bo‘lmagan ushbu haqiqat davlat siyosati darajasiga ko‘tarilishi zarur”2.O‘zbekiston davlatchiligi boy tarixga ega bo‘lib, uning uzoq davrlar davomida tarkib topgan nazariy tajribalarini zamonaviy, demokratik qadriyatlar bilan uyg‘unlashtirish va jamiyatimiz turmushida ulardan yanada kengroq va samaraliroq foydalanish hozirgi kunda dolzarb vazifalardan biridir. Shu bois, xalqimizning boy ilmiy-ma’naviy merosini, xususan milliy davlatchiligimiz tarixida o‘ziga xos davr hisoblangan Amir Nasrullohxonning Buxoro amirligi ichki va tashqi siyosatida tutgan o’rnini o’rganishni milliy istiqlol mafkurasi talablaridan kelib chiqqan holda o‘rganishga, hozirgi kunda O‘zbekiston tarixi fani oldida turgan eng muhim masalalaridan biri sifatida qaralmoqda.

Buxoro va Xiva tarixi manbalarini o‘rganishda xorijlik sharqshunos olimYu.Bregel tadqiqotlari muhim o‘rin egallaydi.Tadqiqotchi Ogahiylarning “Firdavs ul- iqbol” asarining tanqidiy matni nashr qilingan. Asarning so‘z boshisida mavzu tarixshunosligi berilgan bo‘lib, muallif asarning qay darajada o‘rganilganligiga asosiy e’tiborini qaratgan¹⁵. Ushbu asarning ingliz tiliga tarjima qilinishi xori Xorazmdagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar va harakatlarga oid O.Qo‘shjonov va N. Polvonov monografiyasining birinchi bobida Xiva xonligi tarixining so‘nggi davri manbashunosligi va tarixshunosligi xususida so‘z yuritilgan²⁴. Buxoro amirligida “Tarixiy Salimiy” asarida ijtimoiy-siyosiy jarayonlar va harakatlarga oid amirlik tarixining so‘nggi davri manbashunosligi va tarixshunosligi xususida so‘z yuritilgan.

XIX – XX asr boshlaridagi Buxoro amirligi va Xiva xonligining tarixiga oid ma’lumotlar nomzodlik dissertatsiyalarida ham keng o‘rin olgan.