16
çikada, Macarıstanda, Türkiyədə Gürcüstanda və ABŞ - da becə-
rirlər. Çexoslovakiyada da çuğundurun əkin sahələri əhəmiyyətli
dərəcədə böyükdür. Yer kürəsində becərilən şəkər çuğunduru
əkinlərinin 80%-i Avropanın payına düşür.
Dünya əkinçiliyi sistemində (2003-cü il) 5,86
milyon hektar-
dan çox əkin sahəsi mövcuddur. Orta məhsuldarlığı isə 34,3 t/ha-
dır. Orta məhsuldarlıq Krasnodar diyarında hektardan 450 sen.
Ukraynada isə 300-400 sentnerə, Azərbaycanda isə 304 sen.- ə
(2010) çatır. (2008-ci ildə 301 sen., 2009- cu ildə isə 251sent).
Rusiyada 1,3 mil. ha-
a yaxın (24,5 mil. ton) əkin sahəsi var,
məhsuldarlığı isə 17,8 ton/ha-dır. Azərbaycanda bu bitkinin əkin
sahəsi 2009- cu ildə 7667 ha, 2010-cu ildə isə 8499 hektar olmuş-
dur. Respublikanın şəkərə olan illik tələbatı 300 min tondur. 2009-
cu ildə respublikada 188 670 ton, 2010 - cu ildə isə 251 854 ton
şəkər çuğunduru istehsal edilmişdir. Mətbəx çuğundurunun isə
Azərbaycanda əkin sahəsi 2010 - cu ildə 425 ha, ümumi yığımı
4959 ton., məhsuldarlığı isə 117 s/ha olmuşdur.
Bu bitkinin məhsuldarlığı son illərdə 23,7-24,4 t/ha arasında
olmuşdur. Qabaqcıl təsərrüfatlarda 30 və bəzən də 55-60 t/ha
məhsul ala bilirlər.
Kimyəvi tərkibi. Şəkər çuğunduru bitkisinin müxtəlif orqan-
ları kimyəvi tərkibcə eyni olmur, onun beçərilmə şəraitindən, yaş
həddindən və sortdan asılı olaraq kəskin surətdə dəyişir. Şəkər
çuğundurunun yarpaqlarının havada quru kütləsində 11-12% su,
38-39% sellüloz, 29-
30% nişasta və digər karbohidratlar 7,5-8%
azotlu maddələr, 5-6% yağlar və 5%-ə yaxın kül maddələri var-
dır. Тoxumlarında nişasta, yağlar və azotlu
maddələr üstünlük təş-
kil edir, toxu
mun meyvəyanlığı hissəsində linqin, sellüloz və
hemisellüloz daha çoxdur.
Vegetasiya dövrünü davam etdirən yarpaqlarda 78- 85% su
və 15-22% quru maddələr toplanır, cavan yarpaqlarda quru
maddə, yaşlı yarpaqlara nisbətən 1,5-2 dəfə azdır.Yarpağın quru
madd
əsi əsasən karbohidratlardan (9-15%) ibarətdir. Bundan