Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
156 etdirən” müəssisə açır. “Uşaqlarımız üçün yaşayaq” devizi ilə “Bazar günü” vərəqəsini buraxır. 1840-cı ildə öz müəssisəsini “Uşaq bağçası” adlandırır. 1843-çü ildə yeni “Ana laylası” adlı əsərini yazır. 1850-çi ildə “Fridrix Frebelin həftəliyi” adlı əsərini buraxır. Bağçanı saxlamaq üçün cəmiyyət ona kömək edir. Frebel ömrünün sonuna yaxın Mariental şəhərində uşaq bağçası açır. Lakin bu bağça tezliklə bağlanır. Çünki Prussiya maarif naziri uşaq bağçası açmasını qadağan etmişdi. Onun bağçası ateizmdə, dövlət siyasətinə zidd olmaqda təqsirləndirilir. Frebel 1852-ci ildə Mariental şəhərində vəfat etmişdir. Onun ölümündən bir necə il sonra nəinki Almaniyada, İngiltərədə, Fransada, Rusiyada da uşaq bağçaları açılmağa başladı, hətta Frebel cəmiyyəti yarandı. Onun açdığı kurslar Frebel kursları adlandırıldı. Freberin məzarı üstündə onun hədiyyələrinin rəsmi çəkildi və bu sözlər yazıldı: “Uşaqlarımız üçün yaşayaq”. F.Frebel məktəbəqədər tərbiyə sahəsində klassik pedaqoqdur. Onun pedaqoji nəzəriyyəsi öz dövründə mühüm əhəmiyyət kəsb etməsə də, ölümündən sonra geniş miqyasda yayılmışdır. F.Frebel böyük bir həvəslə qızları, qadınları tərbiyəçi kimi oxumağa təkid edirdi. O, qadınlar üçün xüsusi kurs açmışdı. Burada tərbiyə alanları bağbanlar adlandırırdılar. Bağban bağa qulluq etdiyi kimi burada tərbiyə alan uşaqları da tərbiyəçilər sevməlidirlər. Doğrudur, Frebelin sağlığında bu kurslara, uşaq bağçalarına əhəmiyyət verilmirdi, lakin Frebel uşaq bağçaları üçün çox iş görmüşdür. O, tərbiyə məsələsində uşaqlar arasında heç bir sinfi fərq qoymamışdır. O, Almaniyanı gəzmiş, xalq mahnılarını, xalq oyunlarını toplamışdı. F.Frebel uşaqların yaradıcı fəaliyyətini, onların xarici hiss orqanlarını, təhsil məsələlərini öz məktəbində Pestalotsinin prinsipləri əsasında işləmişdir. Onun fikrincə, əmək, incəsənət, dil, tarix, riyaziyyat, vətənşünaslıq, oyun tərbiyədə mühüm rol oynayır. O, uşaq oyunlarına xüsusi əhəmiyyət verir. Ona görə də “oyun böyüklərin əlində pedaqoji vasitə olmalıdır”. Oyun üçün xüsusi meydançalar olmalıdır, oyun uşaq orqanizmini möhkəmlətmək üçün zəruridir. Xalq balalarının gələcək təhsil işinə bu müəssisələr xidmət etməlidir. F.Frebelin uşaq bağçası açmaq ideyasına Pestalotsi ilə yanaşı Y.A.Komenskinin və filantropistlərin də böyük təsiri olmuşdur. O, uşaq 157 fəaliyyətində, oyunda, məşğələdə, sensor tərbiyədə onların metodlarından istifadə etmişdir. Xüsusən Jan Pol Rixterin “Levana” 1 , Y.A.Komenskinin “Ana qucağı məktəbi” əsərini çox sevmişdir. O, uşaq bağçasını açmazdan əvvəl onun məqsədini müəyyənləşdirir. Onun fikrincə, uşağı hələ körpəlikdən vətəninin həqiqi vətəndaşı tərbiyə etmək üçün uşaq bağçası lazımdır. O, 1837-ci ildə uşaq bağçası açır. Frebelə görə bağçada bitki bəslənən kimi uşaq da uşaq bağçasında bəslənməlidir. Onlarda yüksək emosionallıq, gümrahlıq yaradılmalı, onlar məktəb təliminə hazırlanmalıdır. Məktəbəqədər uşaqları özfəaliyyətə hazırlamaq üçün onların bədənlərini möhkəmlətmək, xarici hiss üzvlərini təmin etdirmək zəruridir. Uşaqlarda belə keyfiyyətləri tərbiyə etmək üçün tərbiyəçilər olmalıdır. Belə tərbiyəçiləri isə azırlamaq lazımdır. “Bağçada güllərə bağbanlar qulluq etdiyi kimi uşaq bağçasında da tərbiyəçilər-bağbanlar qulluq etməlidir”. Frebel uşaq bağçasında uşaqların hərtərəfli inkişafını təmin etmək üçün müxtəlif məşğələlərin keçirilməsini zəruri hesab edirdi. O, uşaq bağçasında aşağıdakı məşğələləri nəzərdə tutur: fiziki tərbiyə (hərəkət, gəzinti) oyun, məşğələ (müxtəlif materiallarla), yapma, rəsm, ana dili (ana dilində müsahibə, nəql etmə, şer və s.) musiqi, nəğmə, elementar riyaziyyat, təbiətdə əmək, ibadət və s. Bu məşğələlər vasitəsilə uşaqlarda fiziki, əqli, əxlaqi, dini, estetik qabiliyyətlər inkişaf etdirilir. Frebel uşaq bağçasında məşğələlərin keçirilməsinə böyük əhəmiyyət verir. Bu məşğələlərin keçirilməsi üçün o, uşaqlara hədiyyə adlı vəsaitlər hazırlamışdır. Həmin vəsaitlər indi də uşaq bağçaları üçün əhəmiyyətini itirməmişdir. Həmin hədiyyələr aşağıdakılardan ibarətdir: Birinci hədiyyə rəngli topdur: O, topu uşaqlara körpəlik çağından gənclik çağına kimi məsləhət görür. Çünki uşaq həmişə topla oynayır. Top hissələrə bölünmür. Bölünsə mənasını itirər. Top hər tərəfdən qapalıdır, bütövdür. Uşaq kiçik yaşlarından əşyanı bütöv halda görmək, onu əlinə götürmək istəyir. Biz küçədə, həyətdə iri topu ikiəlli əlinə götürüb, qucağına sıxan uşağın necə sevindiyini görürük. Bu zaman uşağın sevincinin həddi-hüdudu olmur. Frebel deyir ki, siz hələ beşikdə baş barmağını ovcunun içərisində sıxaraq uzanan körpə uşağı görürsünüz, biz onu çağırdıqda, o anasına tərəf əlini-ayağını oynada-oynada baxdıqda, yaxud ağladıqda ___________________________ 1 Levana – Roma əsatirinə görə uşaqları qoruyan mələyin adıdır. 158 yumruğunu necə sıxdığını görürsünüz. Bu uşağın fiziki inkişafına kömək edir, çünki bu zaman onun əl, barmaq, qol əzələləri dartınır. 2-3 aylıqdan həmin topu uşağın beşiyi üzərindən asmaq lazımdır. Çünki top yelləndikcə uşaq ona sarı atılır, onu tutmaq istəyir. Belə olduqda uşağın əl-qol, ətraf, kürək əzələləri inkişaf edir, uşaqda gümrahlıq əmələ gəlir. Uşaq iməklədiyi dövrdə ana topu irəli atır, uşaq topun dalınca iməkləməyə başlayır, onu götürmək üçün hərəkət edir. Nəhayət, yeriməyə başlayan zaman topu atırlar, uşaq topun dalınca gedir, onu əlinə götürəndə sevinir. Xüsusən, rezin top yerə dəydikcə o atılıb-düşür, bu uşağın diqqətini cəlb edir. Uşaq topun hərəkətini, yuvarlaqlığını görür. Uşaq topla oynayarkən onun qavrayışının üç forması inkişaf edir: uşaq əşyanın özünü görür, məkan və zaman qavrayışları inkişaf edir. Nəhayət, oyun sözlə, mahnı ilə müşaiyət olunur: uşaq sözlə hərəkətin ahəngini dərk etməyə başlayır. Top hər dəfə yerə dəydikcə səs çıxarır. Frebelin topa aid mahnıları belə adlanır: “Topla havada oyun”, “Rəngli top”, “Qaytanlı top” və s. Onun tədqiqatına görə top uşağa sevinc və şadlıq gətirir. Top başqa əşyaları əvəz edir. O, açıq yerdə şeh damlasına, suya, çiçəyə, böcəyə, kəpənəyə, düz meydançada açara oxşayır. Qaytanla bağlı olanda zınqrova, balaca itə, ata, quzuya, pişiyə, göyərçinə, at balasına oxşayır. Top vasitəsilə uşaqlar əşyalarla yanaşı, həm də müxtəlif rənglərlə tanış olur. Ikinci hədiyyə - ağac altlığa bərkidilmiş kürə, kub, silindr forma etibarı ilə bir-birinə ziddir. O, bu hədiyyəni uşaqlara altı aydan sonra verməyi tələb edir. Yəni uşaq öz bədən quruluşu ilə maraqlanmağa başlayır, bu zaman həmin oyuncaq uşağa böyük ləzzət verir. Bu oyuncaqlar Frebelin ziddiyyətlər nəzəriyyəsi ilə bağlıdır. Uşaq əşyalar arasındakı ziddiyyəti əyani gördükdə onların mahiyyəti haqqında daha dürüst məlumat almağa başlayır. Kürə ovucun içərisində, boşqabda hərəkət edir, ana kürəni müxtəlif cür hərəkət etdirərək deyir: “Bax, kürə oynayır, uçur, fırlanır və s.” Kub isə heç fırlanmır. “Onu bir tilin üzərində fırladır, yenə də düz durur. Kürə və kubikdən müxtəlif fiqurlar düzəltmək olar. Odur ki, Frebel hələ kiçik yaşlardan uşaqları quraşdırma işinə alışdırmağı məsləhət görür. Kürəni kubikin üzərinə qoyarkən adam fiquru alınır. (Bu oyuncaqlarla həm qızlar, həm də oğlanlar oynayır.) Üçüncü hədiyyə - səkkiz hissəyə bölünmüş kubikdir. Bu hədiyyənin Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|