Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

85 
 
AORTANIN KOARKTASİYASI 
 
Aorta  qövsü  anomaliyaları  fərqli  embrioloji  etiologiyalardan 
kök alır. Bu anomaliyalar içərisində aortanın koarktasiyası, vaskulyar 
xəstəliklər  və  aorta-pulmonar  pəncərə  daha  çox  müşahidə  edilir. 
Aortanın  koarktasiyası  distal  aorta  qövsü  ilə  abdominal  aorta 
bifurkasiyasına qədər hər hansı bir sahədə hemodinamik olaraq vacib 
təzyiq  gradienti  ilə  bərabər  olan,  aortanın  anadangəlmə  darlığıdır. 
98%  hallarda  sol  körpücükaltı  arteriya  ilə  duktus  arteriozus  və  ya 
liqamentum arteriozum arasında  lokalizasiya olunur. Demək olar ki, 
hər bu kimi xəstələrdə ventrikulyar septal defekti aşkar edilir.  
 
 
 
Aorta  qövsünün  distal  hissəsində  daralma  ilə  müşayiət  olunan 
aortanın  koarktasiyaları  1000  canlı  doğuşda  0,2-0,6  nisbətində  rast 
gəlinir.  Bütün  anadangəlmə  ürək  xəstəliklərinin  6-8%-də  aorta  ko-
arktasiyası  aşkarlanır.  Kişilərdə  daha  çox  rast  gəlinir.Ürək  xəstəliyi 
səbəbi  ilə  vəziyyəti  kritik  olan  infantların  7,5%-nin  səbəbi  aortanın 
koarktasiyasıdır.  

---

86 
 
Bonnet 1903-cü ildə aorta koarktasiyalarını morfoloji baxımdan 
neonatal  və  yetkin  tiplər  olmaq  üzrə  iki  qrupda  sinifləndirmişdir. 
Daha  sonralar  infantil  tip  preduktal  və  yetkin  tip  postduktal  olaraq 
təsnif  edilmişdir.Anatomik  lokalizasiyasına  görə  koarktasiyalar 
aşağıdakı kimi bölünmüşdür : 
1) Aortanın istmus sahəsindəki koarktasiyası (preduktal, duktal, 
postduktal).  
2) Aorta qövsünün koarktasiyası.  
3) Enən aortanın koarktasiyası .  
4)  Abdominal  aortanın  (suprarenal,  renal,  infrarenal)  koarkta-
siyası. 
Aortanın koarktasiyası olan infantların təxminən 50%-də vacib 
intrakardial yaralar tapılır (kompleks koarktasiya). Yerdə qalan 50%-
də  patent  və  ya  qapanmış  və  ya  qapanmış  duktus  arteriozus  ilə 
birlikdə izolə olunmuş koarktasiya aşkar olunur.  
Koarktasiyanın  embrioloji  patogenezi  hələ  də  tam  olaraq  anlaşıl-
mayıbdır.  Duktal  toxuma  və  hemodinamik  nəzəriyyə  olmaq  üzrə  iki 
fəqrli  anlayış  irəli  sürülür.  Koarktasiyanın  meydana  çıxmasındakı 
original  nəzəriyyə  Skoda  tərəfindən  irəli  sürülübdür.  Skodaya  görə 
koarktasiya  yaranması,  duktal  qapanma  sırasında  duktal  toxuma 
anomaliyasına bağlı olaraq meydana çıxır. Bu nəzəriyyəyə görə leziyon 
fetal  həyatda  meydana gəlmir.  Ancaq aorta qövsünün dəyərləndirildiyi 
fetal  exokardioqrafiya  araşdırmalarında  geniş  bir  duktusa  baxmayaraq 
qövsdə  darlıq  ola  biləcəyi  kimi  göstərilib.  Digər  tərəfdən  fetal 
patologiya preparatlarında da koarktasiya göstərilib.  
Skodanın  nəzəriyyəsinə  alternativ  olaraq  Clark  axın  nəzəriy-
yəsini  irəli  sürübdür.  Clarka  görə  duktal  toxuma  anomaliyası  fetal 
həyatda  qövsü  daraldan  primer  zədələnmədir.Aorta  qövsü  hipopla-
ziyasının  dərəcəsi  fetal  həyatdakı  qövs  qan  axını  ilə  tərs  mütə-
nasibdir.  Turner  sindromlu  qadınlardakı  koarktasiya  rast  gəlmə 
tezliyinin yüksək tapılması da genetik faktorları ağla gətirməlidir.  
Xəstəliyin  ciddiyyəti  yalnız  koarktasiyanın  dərəcəsi  ilə  bağlı 
deyil,eyni zamanda birlikdə görülə bilən digər ürək leziyonları ilə də 
bağlıdır.  

---

87 
 
Neonatal  dövrdə  ciddi  koarktasiya  mövcuddursa,aşağı  bədən 
hissələrində  gedən  qan  axını  arterial  duktusun  patent  qalmasına 
bağlıdır.  Bu  tip  daralmalar  kritik  koarktasiyalar  olaraq  dəyərlən-
dirilir.  İnfantil  aorta  koarktasiyaları  ümumiyyətlə,qalxan  aorta  və 
aorta  qövsü  qan  axınına  təsir  edən  vacib  intrakardial  anomaliyalarla 
birlikdə  meydana  çıxır.Mitral  qapaq  anomaliyaları,  subaortal  stenoz 
və  koarktasiya  birlikdə  rast  gələrsə  Shone  sindromu  adlandırılır. 
Aorta  koarktasiyaları  eyni  zamanda  intrakardial  anomaliyalarla 
birlikdə  rast  gəlinə  bilir.Aorta  koarktasiyası  hipoplastik  sol  ürək 
sindromunun bir hissəsi olaraq da görünə bilər.  
Doğuşdan  sonrakı  kliniki  əlamətlər  koarktasiyanın  dərəcəsinə 
görə  müxtəlif  dəyişiklikdə  ola  bilir.Ciddi  koarktasiya  varlığında  sol 
mədəcik  çatışmazlığına  əhəmiyyət  verilməlidir.Əgər  aşağı  ətraf 
perfuziyası  patent  duktus  arteriozusun  açıq  olmasına  bağlıdırsa  və 
təbii  olaraq  doğulduqdan  sonra  bağlanırsa,  stenoz  distalındakı  or-
qanlar  və  aşağı  ətraf  hipoperfuziyası  meydana  çıxa  bilir.Əgər  infant 
hemodinamik  baxımdan  stabilləşə  biliərsə  və  metabolik  asidoz 
qaydasına düşərsə,onda cərrahi müalicə planlaşdırılmalıdır.  
Yetkin  aorta  koarktasiyalı  xəstələrdə  ölümün  səbəbləri:  ana-
dangəlmə  ürək  çatışmazlığı  (26%),  bakterial  endokardit  (25%), 
proksimal diseksiya və ya poststenotik anevrizma sahəsindəki cırılma 
(21-22%),  serebral  hemorragiyalar  (13%),  koarktasiya  sahəsindəki 
mikotik  anevrizmanın  cırılması  (7%)  olaraq  qeyd  olunub.Yetkin 
insanlarda  koarktasiya  önəmli  dərəcədə  kollateral  dövrana  səbəb 
olur.  Kollateral  dövran  daha  çox  körpücükaltı  arteriya  şaxələri, 
internal  mammarian  arteriya,döş  qəfəsindəki  interkostal  arteriya-
lardan  kök  alır.Enən  aortaya  yönələn  kollaterallar  daha  çox  3-cü  və 
4-cü qabırğalar səviyyəsində meydana çıxır.  
Aortanın  koarktasiyası  nadir  hallarda  qalxan  aorta  və  ya 
abdominal  aortada  rast  gəlinir.Abdominal  aortanın  koarktasiyaları 
renal arteriya stenozu ilə birlikdə görünür.Takayasu aortiti, Williams 
sindromu, rubella və neyrofibromatozlarda abdominal aorta koarkta-
siyasının rast gəlməsi müşahidə edilmişdir.  
Xəstələrdə  baş  ağrısı,ürək  nahiyəsində  ağrı,arterial  təzyiqin 
artması, sol mədəciyin yüklənməsi, fiziki yük zamanı aşağı ətraflarda 

---