Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

92 
 
QARIN AORTASININ OKKLÜZİON XƏSTƏLİYİ  
(LERİŞ SİNDROMU) 
 
 
 
Qarın aortasının  terminal şöbəsində  və qalça arteriyasında çox 
hallarda  analoji  olaraq  bud-dizaltı  seqment  hissəsində  proses  ste-
nozlaşan və  ya okklüziya edən  formada  lokallaşır. Arterial şəbəkədə 
bir  neçə  blokların  inkişafı  aşağı  ətraflarda  ağır  işemiyalara  səbəb 
olur,özünü dəyişən axsama şəklində göstərir, terminal fazada ayaq və 
barmaqlarda yara və qanqrenalar inkişaf edir.  
Okklüziya  əmələ  gəlməsində  birinci  yerdə  ateroskleroz  xəstə-
liyi  durur.  Postembolik  okklüziya  və  qeyri-spesifik  aortanın  arteriiti 
nadir  hallarda  olur.  Kazuistik  hallar  aortanın  həmin  seqmentində 
anadangəlmə  hipoplaziya  zamanı  müşahidə  edilir.Bir  neçə  blokların 
inkişafı  nəticəsində  aşağı  ətraflarda  arterial  təzyiq  kəskin  düşür. 
Arterial  təzyiqin  30-  40  mm  c.  süt.  -  na  qədər  düşməsi  kritik  hesab 
olunur,  belə  ki,arteriola  səviyyəsində  perfuzion  təzyiqin  itməsi  olur 
və ağır hipoksiya inkişaf edir.  
 Birinci  mərhələdə  xəstə  1  km-dən  artıq  gəzərkən  aşağı 
ətraflarda  yorğunluq  hiss edir. Sonralar  isə bir  neçə addımdan  sonra 
yorğunluq hiss edir.Ağrıların nəinki nəli əzələlərdə,habelə bud, sarğı 
əzələlərində də olması mümkündür.  

---

93 
 
Xəstəliyin təbii gedişi gecə ağrılarına da gətirib çıxarır və aşağı 
ərtaflarda  qanqrenoz  dəyişikliklər  inkişaf  edir.Leriş  sindromu  üçün 
triada  xarakterikdir  (aorta  və  qalça  arteriyalarının  zədələnməsi  ilə 
əlaqədar):  dəyişən  axsama,impotensiya,bud  arteriyalarında  nəbzin 
itməsi və ya zəifləməsi.  
Auskultasiya  zamanı  aorta  bifurkasiyası  üzərində  və  bud 
arteriyası  üzərində  kobud  sistolik  küy  eşidilir.Periferik  arteriyalarda 
pulsasiya zəifləyir və  ya  itir.  Ayaq  barmaqları ağarır və  ya soyuq olur, 
ağır  işemiyalarda  sianotikdir.Ultrasəs  doppleroqrafiya  aşağı  ətraflarda 
arterial təzyiqin aşağı olmasını və eyni zamanda mərkəzdən periferiyaya 
qan  axınının  sürətinin  zəif  olduğunu  göstərir.  Ayaq  arteriyalarının 
spektri  kollateral  xarakterdə  olur.  Dupleks  skannerləşmə  daralmanı, 
arteriyaların  kalsinozunu,  qan  axınının  həcminini  və  xətvari  sürətinin 
aşağı  olduğunu  göstərir.  Aortaqrafiya  dəyişən  axsamada  (200m-dən 
aşağı) müalicənin qərarını vermək üçün göstərişdir. 
Aorta və arteriyalarda cərrahiyyə əməliyyatına göstəriş: 200 m-
dən aşağı yeriş zamanı dəyişən axsama,sakitlikdə ağrıların olması və 
ayaq  barmaqlarının  qanqrenası  hesab  olunur.  Bifurkasion  aorta-bud 
şuntlama  sintetik  protez  istifadəsi  ilə  yerinə  yetirilir.  Qalça  arteriya-
sının  stenozunda  dəridən  keçməklə  dilatasiya  aparılır.  Endoprotezin 
qoyulması  mümükündür.  Konservativ  müalicə  papiros  çəkməkdən 
imtina,  reopoliqlükin  infuziyası,  angioprotektorlar,mikrosirkulyasi-
yanı  yaxşılaşdıran  dərmanlar,  damargenəldici,  dezaqreqantlar  (pro-
dektin,  arginin),  asetilsalisilat  turşusu  100mq,  trental,  teonikol,  noş-
pa,  andekalin  təyin  olunur.  Yeni  qrup  prostoqlandinlərdən  vazo-
prostan təyin olunur.  
  
 
 

---

94 
 
VİSSERAL QAN DÖVRANIN  
XRONİKİ POZULMASI 
 
Visseral  qan  dövranın  xroniki  pozulması  bəzən  “angina 
abdominalis” termini kimi işlənir.Bağırsağın və qara ciyərin işemiya-
sının  səbəbləri  intra  -  və  ekstravazal:  ateroskleroz  (çöz  arteriyası, 
yuxarı  və  aşağı  müsariqə  arteriyaları)  və  ya  qeyri-spesifik  arteriit, 
çöz arteriyasının diafraqmanın oraqvari bağında daralması olur.  
Qida  qəbulundan  (xüsusilə  çoxlu  və  yağlı)  sonra  qarında 
ağrıların olması  xarakterdir.Ağrıların  müddəti 2–2,5 saat çəkir.  Ağrı 
sindromu,  xüsusilə  üç  arteriyadan  ikisinin  (çöz  kötüyü  və  yuxarı 
müsariqə  arteriyası)  zədələnməsi  zamanı  və  ya  76%  xəstələrdə  çöz 
kötüyünün zədələnməsində olur. 
Bağırsağın  disfunksiyası  (motor,sekretor,absorbsion  funksi-
yası)  yuxarı  və  aşağı  müsariqə  arteriyaları  hövzəsinin  qan  təchi-
zatının  pozulması  zamanı  əmələ  gəlir.  Davamsız  defekasiya  tipikdir 
(ishal və qəbislik növbələşir). Xəstə qısa müüddətdə kəskin arıqlayır. 
Qarın  aortasının  auskultasiyasında  epiqastral  zonada  sistolik 
küy müəyyən edilir. 
Rentgenoloji,qastroduodeno - və kolonoskopik müayinələrdədə 
mədə-bağırsaq traktında kobud üzvi dəyişikliklər tapılmır. 
Koproloji  müayinədə  çoxlu  miqdarda  selik,neytral  yağ  və  həll 
olmayan əzələ lifiəri aşkarlanır.Qanda disproteinemiya (albuminlərin 
azalması  və  qlobulinlərin  artması)  olur.Son  diaqnoz  dupleks 
skannerləşmə və ya angioqrafiya müayinəsi ilə qarın aortası və onun 
şaxələrinin zədələnməsini aşkarlamaq üçün xüsusilə, 2 proyeksiyada 
( yan proyeksiya daha vacibdir ) qoyulur. 
Simptomatik  maddələr  (pəhriz,  spazmolitiklər,  ferment  prepa-
ratları) təyin edilir. Magistral arteriyaların angioqrafik stenozunda cər-
rahiyyə əməliyyatı aparılır. Aşağıdakı əməliyyat növləri: protezləşmə, 
endarterektomiya,çöz  kökünün  dekompressiyası  həyata  keçirilir. 
Pasiyentlərin 90%-də cərrahiyyə əməliyyatlarının nəticələri yaxşıdır. 
Proqnoz  qeyri-qənaətbəxş  olur,çox  vaxt  magistral  arteriyaların 
daralma zonasında kəskin tromboz baş verir və nəticədə mezenterial 
keçməməzlik və bağırsaq qanqrenası əmələ gəlir. 

---

95 
 
AORTANIN MEDİONEKROZU 
 
Aortanın  medionekrozu  zamanı  damarda  kollagenin,  elastinin 
dağılması  baş  verir,  hüceyrə  məhv  olur  və  nəticədə  seliyəbənzər 
kütlə  ilə  dolmuş  kista  əmələ  gəlir.  Aortanın  divarı  bir  bərabərdə 
bütöv  dairə  üzrə  bərkliyini  itirir  və  gərilir,iyvari  anevrizma  yaranır. 
Adətən,qalxan  aorta  və  Valsalva  sinusu  zədələnir.Bu  vəziyyət 
aortanın annulyar ektaziyası adlanır. 
Medionekroz  ən  çox  Marfan  sindromunda,  Ehlers-Danlos  IV 
tip  sindromunda,  bəzən  hamiləlikdə,  arterial  hipertoniyada,  qazanıl-
ma ürək qüsurunda rast gəlinir.Anevrizma tədricən böyüyür, aortanın 
cırılması və aorta çatışmazlığı kimi fəsadlar baş verə bilir. 
Marfan  sindromu  ilə  olan  bütün  xəstələrə  aorta  kökünün 
ölçülməsi  və  aorta  çatışmazlığını  inkar  etmək  üçün,habelə,mitral 
qapaq  prolapsı  və  üçtaylı  qapaq  prolapsını  müəyyənləşdirmək  üçün 
ExoKQ-ya  aparılır.Döş  aortasının  anevrizmasında,xüsusilə  aorta 
kökünün  genişlənməsi  ilə  gedən  Marfan  sindromunda  uzun  müddət 
beta-adrenoblokatorların  qəbulu  məsləhətdir.  Aortanın  protezləş-
məsinə göstəriş- şikayətlər yaranarsa və ya aorta kökünün diametri 6 
sm-dən böyük olarsa (Marfan sindromunda 5 sm-dən böyük olduqda) 
aparılır.Əgər  Marfan  sindromu  ilə  olan  hamilələrdə  aorta  kökünün 
diametri  4sm-dən  aşağı  olarsa,beta-adrenoblokatorlar  göstərişdir  və 
təkrari ExoKQ - ya aparılması lazımdır. 
Enən arota anevrizmasının  müalicəsi üçün stentlər işlədilməyə 
başlanmışdır. 
 
 
 

---