Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin
Yüklə 2,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
28 Anevrizmanın inkişafı aortanın istənilən hissəsində əmələ gələ bilər. Aorta qapaqlarının taylarından qapaqüstü darağa qədər yerləşən seqment Valsalva sinusu adlanır. Qalxan aorta qapaqüstü daraqdan baş bazu kötüyünün aralanması yerinə düz bucaq altından keçən xəttə qədər davam edir. Aorta qövsü isə yerləşir: baş bazu kötüyünün aralanmasından proksimal olaraq düzbucaq altından keçən xəttdən kənarda yerləşməklə, sol körpücükaltı arteriyanın aralanması yerinə distal səviyyədə düz bucaq altında davam edir. Enən aorta sol körpücükaltı arteriyadan diafraqmanın aortal dəliyinə qədər olan səviyyədə yerləşir,sonra isə qarın aortası başlayır, aorta bifurkasiyasında bitir, daha sonra isə qalça arteriyalarına şaxələnir. Aortanın divarı intimadan, mediadan, həmçinin adventisiya qişasından ibarət olub, qalınlığı orta hesabla 4 mm-dir. İntima qatı – ən zəif qişadır,media elastik liflərdən və saya əzələ hüceyrələrindən ibarət olub,aorta divarının möhkəmliyini təmin edən spiral qat əmələ gətirir: adventisiya qişası orada olan arteriya və vena damarlarının yerləşməsi hesabına qidalandırıcı funksiyasını təmin edir. Xager həmkarları ilə birlikdə apardıqları tədqiqatların nəticələrinə əsasən, hər hansı bir antropometrik göstəricilərin aortanın divarına təsirini müəyyən etmək mümkün deyildir. Dispersion analiz zamanı çəkinin, boy ölçüsünün yaxud, bədən səthinin sahəsinin aorta divarına təsiri müəyyən edilməmişdir, lakin cinsin və yaşın onun diametrinə təsiri göstərilmişdir. İnsan yaşının təsirinə gəldikdə isə Aronberqin tədqiqatları göstərmişdir ki,yaşlı insanlarda aortanın diametri hər on ildən bir olmaqla 1 mm böyüyür. Bu məlumata əsasən,müvafiq olaraq aorta seqmentinin genişlənməsini diametrin böyüməsi hesab etmək olar. Bütün bunlara müvafiq olaraq məhdud anevrizma-normal damarın diametrinin 50% -dən artığını üstələyən genişlənməsi qəbul olunmuşdur.Sol körpücükaltı arteriyadan aşağı yerdə anevrizmalar Krouford təsnifatına uyğun olaraq bir neçə tipə (I - IV tip, döş aortası anevrizması) və sonradan Safi tərəfindən əlavə edilən tipə (V tip, döş aortası anevrizması) ayrılır. 29 Anevrizmaların müxtəlif formaları ayırd edilir: 1) Həqiqi anevrizma-damar divarının qabarması nəticəsində daxili mənfəzin genişlənməsidir. 2) Yalançı anevrizma (psevdoanevrizma) -damar divarının bütün qatlarının aortanın daxili mənfəzi ilə əlaqəsi olan xarici kisə əmələ gətirməklə perforasiya (penetrasiya) ilə nəticələnən ölçünün böyüməsi ilə xarakterizə olunur. “Laylanan anevrizma” terminini aydınlıq gətirmək üçün aşağıdakı anlayışlarla əvəz etmək olar: “məhdud anevrizma” – aortanın müəyyən sahəsinin cəlb edilməsilə xarakterizə edilir; “yayılmış anevrizma” – qalxan aortanın,aorta qövsünün,enən aortanın yaxud qarın aortasının,hətta bütövlükdə aortanın prosesə qoşulması ilə xarakterizə olunur. Son 30 il ərzində döş aortasının anevrizmasının yayılması təkmilləşdirilmiş diaqnostik üsulların artması,həmçinin ahıl yaşlı xəstələrin sayının çoxalması ilə əlaqədardır.Lakin, müxtəlif əhali qrupları arasında bu xəstəlikdən ölüm hallarının yayılmasının səbəbi bu günə qədər aydın deyildir.Döş aortasının və torakoabdominal aortanın anevrizmaları qarın aortasının infrarenal şöbəsinin anevrizması ilə müqayisədə azdır və aortanın bütün degenerativ anevrizmalarının 2-5%-ni təşkil edir.Ədəbiyyat məlumatlarına görə ağ irqdən olan kişilər arasında döş aortasının anevrizmasından ölüm dərəcəsi 100 min əhali arasında 0,7%, laylanan anevrizmadan ölüm dərəcəsi isə 100 min əhali arasında 1,5% təşkil edir.ABŞ-ın Orta Qərb bölgəsi üzrə otuz illik dövr ərzində aparılan tədqiqatlar zamanı aşağıdakı nəticələr əldə edilmişdir: 100 min əhali arasında qalxan aortanın anevrizması - 5%, qövsə qədər olan hissəsinin anevrizması-11% və enən döş aortasına qədər hissəsinin anevrizması isə-38% təşkil etmişdir. Kişilərdə üstünlük təşkil edən qarın aortası anevrizmasından fərqli olaraq döş aortası anevrizması qadınlar arasında daha çox olmuşdur. Xəstələrin ¼-də yanaşı olaraq aortanın infrarenal şöbəsinin anevrizması və 13% - də isə çoxsaylı anevrizmalar aşkar edilmişdir.Bundan başqa infrarenal qarın aortası anevrizması 3,5 - 30 12% təşkil etmişdir.Aorta anevrizması və aortanın laylanması anevrizması olan xəstələr arasında xəstəxanaya qəbula qədər ölüm 22% təşkil etmişdir (autopsiya nəticəsində qoyulan diaqnoz), aortanın cırılması isə döş aortası anevrizması olan xəstələrin 74% - də rast gəlmiş və ölüm 94% olmuşdur. Aortanın qocalması prosesi bütün həyat boyu baş verir. O, aortanın bütün seqmentlərinə təsir edir,uşaq və yeniyetmə yaşlarından başlayaraq aortanın mənfəzinin genişlənməsinə səbəb olur.Aortanın qocalması insanın cinsindən asılı olaraq,kişilərdə qadınlara nisbətən daha sürətli gedir. Böyük yaşlarda aortanın ölçüsü fiziki işdən və stressdən asılı olur. Sonrakı yaşlaşma dövrlərində damar divarının rigidliyi, aortanın sklerozu nəticəsində struktur dəyişikliklərinin yaranması səbəbindən yüksəlir. Risk amillərinə hipertenziya, hiperlipidemiya, şəkərli diabet və siqaret çəkmək daxildir. Aortanın divarında kollagen və lipidlərin miqdarı artır, həmçinin kalsium çökür və nəhayətdə, aorta divarının qalınlığı normanın yuxarı həddi 7mm-ə qədər arta bilir. Nəticədə, nəbz təzyiqi və nəbz dalğasının yayılmasının artımı baş verir. Bu da orqanların qan təchizatının azalmasına, xüsusilə, miokardın diastolik qan təchizatının pozulmasına səbəb olur. Aortanın sklerozunun sonrakı inkişafı aşağıdakı proseslərlə: intimanın qalınlaşması,piləklərin əmələ gəlməsi ilə xoranın inkişafı və trombların yaranması ilə xarakterizə olunur. Qalxan aortanın anevrizmasının meydana çıxması bir müddət Marfan sindromunun silinmiş forması kimi qəbul edilirdi - irsi xəstəlik olub aorta qövsü adətən zədələnmir: bundan başqa, xəstələrin 1% hallarında ikitaylı aorta qapağı aşkar edilir. Müəyyən edilmişdir ki,ikitaylı aorta qapağı olan xəstələrdə üçtaylı aorta qapaq xəstələri ilə müqayisədə laylanan anevrizmanın meydana çıxması riski doqquz dəfə artıq rast gəlinir.Bundan əlavə aortanın daralması olan xəstələrdə də ikitaylı aorta qapağının rast gəlməsi artır.İkitaylı aorta qapağı olan xəstələrdə qalxan aortanın diametri artır.Əvvəllər belə hesab edilirdi ki,bu cür anevrizmaların baş verməsi qalxan aortanın “poststenozlaşmış genişlənmə”si ilə əlaqədar olur. Lakin, hətta tam işlək vəziyyətdə olan ikitaylı aorta Yüklə 2,82 Kb. Dostları ilə paylaş:
|