Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
185 Dövlətin aqrar siyasəti ölkədə ərzaq məhsulla- rının ümumi həcmində idxal olunan məhsulların xüsusi çəkisinin 10-15%-dən çox olmamaq şərti ilə ərzaq məhsulları asılılığını aradan qaldırmağa yönəldilməlidir. Bu tip tədbirlər transformasiya yönümlü dəyişikliklərin hazırki mərhələsində dövlətin aqrar siyasətinin prioritet istiqamətini təşkil etməlidir. Ərzaq təhlükəsizliyini təmin etmək və aqrar sahənin inkişafının strateji məqsədlərinə nail olmaq məqsədilə ölkənin sosial-iqtisadi, təbii-milli xüsusiy- yətlərinin nəzərə alınması olduqca zəruridir. Təbii ki, bu zaman siyasi amillər də ön plana çəkilməlidir. Siyasi amillər onunla bağlıdır ki, Azərbaycan Res- publikası müstəqil dövlət kimi beynəlxalq münasi- bətlər sisteminə inteqrasiya olunmuşdur və bu baxımdan dünyada baş verən proseslərə uyğun siya- sət həyata keçirməlidir. Eyni zamanda dövlət bu proseslərdə ölkənin strateji maraqlarının qorunması istiqamətində siyasət yeritməlidir və konyuktur dəyişikliklərinə adekvat reaksiya göstərməlidir. Məlum olduğu kimi ölkənin təbii-iqlim şəraiti, münbit torpaq ehtiyatları mövcuddur və bu poten- sialdan istifadə etməklə nəinki ərzaq təhlükəsizliyini təmin etmək, həm də bir sıra məhsullar üzrə dünya bazarına keyfiyyətli, rəqabət qabiliyyətli məhsullar ixrac etmək mümkündür. Fikrimizcə, neft gəlirlərin- dən aqrar sahəyə investisiyalar yatırılmasına başlan- malı və bununla da gələcəkdə neftsiz Azərbaycanın 186 alternativ ixrac sektorunu formalaşdırmaq olar. Bu məqsədə nail olmaq üçün respublikamızın region- larının təbii-iqlim şəraitini, əhalinin vərdişlərini, elə- cə də uzun müddət formalaşmış əmək bölgüsü və ix- tisaslaşma məsələlərinin də nəzərə alınması vacibdir. Uzun müddət mövcud olmuş əmək bölgüsü və ixtisaslaşma baxımından ölkə taxılçılıq, üzümçülük, çayçılıq, kartofçuluq, tərəvəzçilik, maldarhq, arıçılıq və s. sahələrdə istehsalı inkişaf etdirmək üçün əlve- rişli şəraitə malikdir. Lakin bununla belə zəruri infra- struktur sisteminin yaradılması, dövlət tərəfindən lazımi stimullaşdırma tədbirlərinin həyata keçirilmə- məsi nəticəsində adı çəkilən sahələrdə davamlı inkişafı təmih etmək mümkün olmamışdır. Araşdırmalar göstərir ki, əhailinin ərzaq, səna- yenin xammala olan tələbatının yerli istehsal hesa- bına ödənilməsi səviyyəsinin yüksəldilməsi istehsal potensialından səmərəli istifadənin təmin edilmə- sindən, torpaqların münbitliyinin yüksəldilməsindən bütövlükdə effektiv aqrar-ərzaq kompleksinin forma- laşdırılmasından asılıdır. Məlum olduğu kimi, torpa- ğın münbitliyinin yüksəldilməsi, faktiki məhsuldarlıq səviyyəsinin potensial məhsuldarlıq səviyyəsinə çatdırılması meliorasiya və irriqasiya tədbirlərinin həyata keçirilməsi ilə sıx bağlıdır. Respublikanın bir sıra bölgələrində, o cümlədən Aran və Şirvan bölgə- lərində torpaqların xeyli hissəsi şoranlaşmışdır ki, bu da əkinçilik sisteminin səmərəliliyini aşağı salır, məhsuldarlığın səviyyəsinin azalmasına gətirib 187 çıxarır. Danılmaz həqiqətdir ki, meliorasiya və irri- qasiya tədbirləri yüksək maliyyə vəsaiti tələb etdiyindən bu tədbirləri aqrar əmtəə istehsalçılarının məhdud resursları hesabına həyata keçirmək müm- kün deyildir. Odur ki, dövlət tərəfindən kənd təsər- rüfatı məhsulları istehsalının intensiv amillər hesa- bına artırılması məqsədilə torpaqların şoranlaş- masının qarşısının alınmasına yönəldilmiş kompleks və məqsədyönlü proqramlar işlənib hazırlanmalıdır. Dövlət aqrar əmtəə istehsalçılarının qarşılaşdıqları faktiki problemlərdən daha çox strateji əhəmiyyət kəsb edən məsələlərin həllinə yardımçı olmalıdır. Hazırda aqrar sahə islahatların yaratdığı potensial hesabına fəaliyyət göstərir və bu potensial isə tükən- məkdədir. Nəzərə almaq lazımdır ki, aqrar sahənin mövcud potensialının tükənməsi kəskin ərzaq qıtlığına və qiymətlərin kəskin artmasına gətirib çıxara bilər. Doğrudur, bu vəziyyəti sabitləşdirmək məqsədilə idxal kanallarından istifadə edilə bilər. Bu isə qısa zaman kəsiyində vəziyyəti sabitləşdirə bilər. Nəzərə alınmalıdır ki, strateji baxımdan respublikada neftin tükəndiyi zamanda kənd təsərrüfatı məhsul- larının idxalı belə özünü doğrultmayacaqdır. Odur ki, neftdən daxil olan vəsait hesabına səmərəli qeyri-neft sektoru - aqrar ərzaq kompleksi formalaşdırılmasa 2030-cu ildən sonrakı dövrdə Azarbaycan Rcspııbli- kasında ərzaq təhlükəsizliyi dövlətin milli təhlükəsiz- liyini zərbə altına qoyan birinci dərəcəli problemə çevriləcəkdir. Həmin dövrdə problemi kəskinləşdirən 188 ən mühüm amillərdən biri də qloballaşmanın daha kəskin şəkildə özünü biruzə verməsi olacaqdır. Bütün bunlara heç də bədbin proqnozlar vermək niyyətində deyilik. Vəziyyət qarşısı alınmaz deyildir. Sadəcə dövlətin fəal müdaxiləsini, çevik aqrar siyasətin həyata keçirilməsini tələb edir. Aqrar sahənin inkişafının strateji məqsədi ölkənin milli ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi olmalıdır. Bu baxımdan respublikada 9 əsas ərzaq qrupu üzrə daxili istehsal hesabına ümumi tələbatın 85%-nə qədərinin ödənilməsinə nail olunmasıdur. Tədqiqatlar göstərir ki, transformasiya prosesi- nin ilkin dövrlərində respublikada ərzaq təhlükəsiz- liyinə nail olunması üçün iqtisadi şərait, o qədər də əlverişli deyildir. Belə ki, mərkəzləşdirilmiş iqtisadi əlaqələrin kəsilməsi, maddi-texniki resursların ənə- nəvi təminat mənbələrinin, eyni zamanda satış bazar- larının itirilməsi, infiyasiyalı pul tədavülü sistemi və s. müstəqilliyinin ilkin dövründə Azərbaycan Res- publikasının ərzaq kompleksində kəskin tənəzzül meylləri yaratmışdır. İstehsalın böhran səviyyəsindən aşağı enməsi, ərzaq və iqtisadi təhlükəsizliyin zəifləməsi və itiril- məsi, idxaldan asılılığın artması və milli kənd təsər- rüfatının dağılması deməkdir. Məhsuldarlıq taxıl üzrə 19 s/ha, kartof üzrə 90-100 s/ha, hər inəkdən süd sağımı 1900-2000 kq olduqda aşağı və zərərli sayılır. 1995-ci ildə Azərbaycan Respublikasında məhsuldarlıq səviyyəsi Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|