Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirinin 08 iyu L 2011-ci IL tarixli

150
işçi  heyət  üzrə  menecerlərində  daha  çox  məşhurluq  qazanır. 
Məsələn,  S.V.Şekşninin  məlumatına  görə  işçi  heyətin  seçilmə­
sində  ən  yüksək  keyfiyyətlərə  diqqəti  cəlb  etdirən  «Mars» 
multimilli  kompaniyasında  rəhbər  vəzifələrə  bütün  namizədlər 
üç  testdən keçirlər:  şəxsiyyət tipinin  testi,  analitik  qabiliyyət tes­
ti, məntiqi düşüncə testi.
İlkin  seçkidən  sonra  təşkilatın  tələblərinə  daha  çox  uyğun 
gələn  namizədlərin  siyahısı  tərtib  olunur.  Bütün  qalan  nami­
zədlər 
iddia 
olunan 
vəzifəyə 
onların 
namizədliyinin 
baxılmasının dayandırılması qərarı haqqında xəbərdar edilirlər.
Sonrakı  mərhələdə  insan  ehtiyatlan  bölməsi  seçilmiş  nami­
zədlərlə  fərdi  söhbət  (müsahibə)  aparır.  Bu  çox  məsuliyyətli 
mərhələdir  və  ona  görə  də  bir  çox  turist  firmaları  ona  böyük 
diqqət  ayırırlar.  Məsələn,  «Guest  Quarters»  mehmanxanasında 
işə düzələn, qabyuyandan auditora qədər bütün namizədlər şifahi 
müsahibənin dörd mərhələsini keçməlidirlər.
«Disney  World»  gələcək 
xidmətçiləri  seçməyi  ən  yaxşı 
əməkdaşlarına  həvalə  edir.  Onları  üç  həftə  seçim  proseduruna 
öyrədirlər,  sonra ən yaxşı  namizədləri  seçmək üçün 45  dəqiqəlik 
müsahibə  aparmağa  yönəldirlər.  «Disney  World»ın  meneceri 
Ceyms  Roysant bu üsulu belə  izah edir:  «kompaniyanın ən yaxşı 
xidmətçiləri  özlərinə  oxşayan  namizədləri  seçirlər.  45  dəqiqəlik 
söhbət  əsnasında  onlar  dərhal  kimin  onları  axmaq  yerinə 
qoyduğunu, kimin  isə doğru danışdığını  görürlər».
Başa  düşmək  lazımdır  ki,  söhbət  (müsahibə)  -   ikitərəfli 
prosesdir. 
İşçi 
heyət  üzrə  menecer, 
firmanın  potensial 
imkanlarının  kiminsə  gözləntiləri  ilə  uyğun  gəlməyən  şəxsi  işə 
qəbul  etməkdən  qaçmaq  üçün  təşkilat  haqqında  namizədə  mak­
simum  obyektiv  və  tam  informasiya  təqdim  etməlidir.  Bundan 
savayı  hər  bir  təşkilat,  onun  kollektivi  öz  mədəniyyətinə, 
dəyərlərinə,  rituallarına,  əməkdaşlarının  davranış  stilmə  malik­
dir.  Bu  dünyagörüşü  xüsusiyyətləri,  mövqeləri  namizədlə  rəh­
bərlik,  turfirmanın  işçi heyəti  ilə uyğun gəlməyə bilər.
Ə.T.Əsgərov,  В.Ə.Bilalov,  Ç.G.Giilalıyev
Müsahibənin  ən  geniş  yayılmış  növü  «təkbətək»  söhbətdir. 
Lakin  bu  gün  başqa  formalardan  da  istifadə  olunur.  Məsələn, 
işçi  heyət  üzrə  bir  menecer  eyni  zamanda  bir  neçə  namizədlə 
görüşür  ki,  həmin  stress  vəziyyətdə  onları  davranışına  görə 
müşahidə  edə  bilsin  və  ya  təşkilatın  bir  neçə  nümayəndəsi  bir 
namizədlə  görüşür  ki,  bu  da  müsahibənin  keyfiyyətinə  və 
qiymətləndirilməsinə obyektivlik verir.
Müsahibənin  aşağıdakı  üç  tipini  ayırırlar:  1)  bioqrafik 
(tərcümeyi-hal);  2) vəziyyət;  3) meyar.
Bioqrafik  müsahibə  namizədin  həyatında  baş  vermiş  faktlar 
ətrafında  qurulur.  Bu  zaman  aşağıdakı  tipdə  xarakterik  suallar 
verilir:  “özünüzün  əvvəlki  işiniz  haqqında  danışın.  Nə  üçün  Siz 
hazırda  oxuduğunuz universiteti  seçdiniz? Nə üçün  Siz məhz bu 
ixtisası  seçdiniz?!”
Müsahibənin  vəziyyət  tipinin  gedişində  namizədə  bir  və  ya 
bir  neçə  problemi  (praktiki  vəziyyətdə)  həll  etmək  təklif olunur. 
Bunun  üçün  gələcək  vəzifə  borcu  ilə  əlaqədar  olan  real  və  ya 
hipotetik  vəziyyətdən  istifadə  olunur.  Həm  nəticə,  həm  də 
problemin həlli  metodları qiymətləndirilir.
Müsahibənin  meyar  tipi  zamanı  bütün  namizədlərə  standart 
suallar  verilir,  cavablar  isə  əvvəlcədən  hazırlanmış  meyarlar 
üzrə  qiymətləndirilir.
Ən  yaxşı  nəticəyə  müsahibənin bütün  üç tipini  uzlaşdırmaqla 
nail  olmaq  olar.  Lakin  müsahibənin  tipindən  asılı  olmayaraq  o, 
dörd 
mərhələdən 
ibarət  olmalıdır: 
1)  «inam  mühitinin
yaradılması»;  2)  informasiya  mübadilələri  (əsas  hissə);  3) 
yekun;  4) qiymətləndirmə.
«İnam  mühitinin  yaradılması»  -   müsahibə  mərhələsində 
namizədə 
gərginlikdən 
çıxmağa 
və 
özünün 
ən 
yaxşı 
keyfiyyətlərini  nümayiş  etdirməyə  kömək  etmək  lazımdır. 
Bunun  üçün  aşağıdakı  tipdə  neytral  suallardan  istifadə  olunur: 
«Bizim  ofisi  tapmaqda  Siz  çətinlik  çəkmədiniz  ki?  Kabinetdəki 
vəziyyəti  Siz  necə  qiymətləndirirsiniz?»  Həmçinin  namizədin
Ə  T.Əsgərov,  B.Ə.Bilalov,  Ç.G  Giilalıyev 
____  
____   15'

---

152
əlini  sıxmaq,  üzünə  gülümsəmək,  harada  rahatdırsa,  orada 
əyləşməyi təklif etmək və s.
İnformasiya  mübadiləsi  işçi  heyət  üzrə  menecer  tərəfindən 
tam nəzarət altında baş  verməlidir.  Əgər nəyinsə  haqqında ətraflı 
öyrənmək  lazımdırsa,  o  zaman  açıq  tipli  suallar  verilir:  «Bu 
barədə  Siz  necə  fikirləşirsiniz?»,  «Zəhmət  olmasa  o  barədə 
danışın»  və  s.  Əgər  yalnız  namizədin  fikrini  bilmək  lazımdırsa, 
o  zaman  qapalı  tipli  suallar  verilir:  «Siz  həmin  təsdiqlə 
razısınızmı?», 
«Xidmətçi 
gün 
ərzində 
neçə 
nömrə 
yığışdırmalıdır».
Müsahibə  götürən  yalnız  informasiyam  qiymətləndirmək 
üçün  bütün  lazım  olanları  aldıqdan  sonra  müsahibə  başa  çatır. 
Bunun  üçün  standart  qeyri-verbal  (qeyri-şifahi)  siqnal  vermək 
kifayətdir ki,  söhbət  başa çatsın  (məsələn,  axırıncı  sualı  verməyi 
təklif  etmək,  stol  arxasından  qalxmaq  və  s.)  Sonra  namizədə 
təşəkkür  etmək  və  gələcək  seçim  qaydasım,  həmçinin  əlaqə 
saxlamağı aydınlaşdırmaq  lazımdır.
Namizədin qiymətləndirilməsi  müsahibədən  dərhal  sonra baş 
verməlidir,  əks  təqdirdə  müsahibə  mühitinin  qavranılmasımn 
kəskinliyi itəcəkdir.
Müsahibənin  nəticələri  namizədlərin  qiymətləndirilməsinin 
xüsusi  formasının  köməyi  ilə  mütləq  sənədləşdirilir.  Namizədin 
qiymətləndirilməsinin  nümunəvi  forması  (S.V.Şekşnə  görə) 
aşağıda verilmişdi.
Ə.T.Əsgarov,  В .Ə.Bilalov,  Ç.G.Giilahyev
Ə.T.Əsgarov,  B.Ə.Bilalov.  Ç.G.Giilahyev
153
Namizədin  qiymətləndirilməsinin  nümunəvi  forması
A.  S .A .________________________________________
Yerləşdirməyə nam izəd_________________________
(vəzifənin adı)
Müsahibə keçirilmişdir_________________________
(əməkdaş  vəzifəsi və.A  S  A  )
Vaxtı
X a siy y ətn a m ə
Qi
y m ətlən d irm ə
O rta d a n
y ü k sək
orta
O rtad an
a şağı
İş  təcrübəsi
Təhsili
Y etışkənlik dərəcəsi
Liderliyi
Qrupda  işi
A nalitik  qabiliyyəti
Ö zünə  inam lılığı
M üştərinin maraqlarına 
yönəm liliyi
Ü nsiyyətlilik
Ümumi qiym ət
Kommentariyası:
İşə qəbul  üçün tövsiyə etmək 
Sonrakı  müsahibə üçün  tövsiyə etmək 
Başqa vəzifəyə  namizəd kimi  araşdırmaq 
İmtina etmək 
İmza:
Seçimin  sonrakı  mərhələsi  namizəd  haqqında  yoxlama,  infor­
masiya  alınmasıdır.  Qərb  ölkələrində  namizədi  birgə  işlədikləri 
yerdən,  təhsildən,  idmanla  məşğul  olduqları  vaxtdan  və  s.  yaxşı 
tanıyan  adamların  yazılı  tövsiyələri  geniş  yayılmışdır.  Adətən

---