Dərs vəsaiti Bakı 2010 q a f q a z ü n I v e r s I t e s I
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fərhad Mehdiyev 12
- Административное право Российской Федерации
Fərhad Mehdiyev 12 məklə, icra hakimiyyəti ifadəsini iki ayrı mənada - həm funksional mənada ida - rəetmə, həm də orqanik mənada nəzərdə tutur. Rayon icra hakimiyyətləri “administrasiya” orqanıdır və icra hakimiyyətinə daxildirlər. Bələdiyyələr baxı- mından isə vəziyyət fərqlidir. Onlar “Bələdiyyələrin statusu haqqında” Qanuna görə, dövl ət hakimiyyəti orqanı sayılmır. Dövlət idarəetmə orqanlarına daxil olsalar da, olmasalar da, bələdiyyələrin ictimai idarəetmə orqanı olduğuna şüb- hə yoxdur və bələdiyyələr də inzibati orqandır. Lakin konstitusiyaya görə onlar icra hakimiyyətinə daxil deyil. Qısası, “icra hakimiyyəti” sözü ancaq funksional mənada götürüldükdə bələdiyyələri də əhatə edir. 17 Hökumətin bir hissəsi olan Nazirlər Kabineti ilk növbədə dövlətin ali idarəetmə orqanıdır. Konstitusiyaya görə NK Prezidentin icra səlahiyyətlərini həyata keçirən köməkçi orqandır. Parlamentar rejimlərdə NK siyasi orqan olsa da, yenə də texniki “administrasiya”nın tərkibinə daxil olur. Ayrı-ayrı nazirlik- lərin isə siyasi xüsusiyyəti arxa planda qalır, məsələn Xarici İşlər Nazirliyi daha çox siyasi orqan kimi çıxış etdiyi halda, Təhsil Nazirliyi ya da Səhiyyə Nazirliyi əsasən inzibati orqan qismində çıxış edir. Ölkə administrasiyası (idarəetməsi) əsasən nazirliklər və onların yerlərdə olan şöbələri vasitəsilə həyata keçirilir. Kontinental Avropada buna daha çox rast gəlinir (İngiltərə istisnadır, orada dövlət və ictimai idarəetmənin böyük hissəsini bələdiyyələr həyata keçirir). Hər administrativ instansiya (vahid) inzibati orqan sayılırmı? Xeyir. Administrasiya içində yer alan bir vahidin inzibati orqan sayılm ası üçün, onun inzibati akt, yəni bağlayıcı qərar alma səlahiyyəti olmalıdır. Ancaq tək tərəfli qaydada, hüquqi statuslara təsir göstərəbilən, bağlayıcı qərar alabilən vahidlər “inzibati orqan” sayılacaq. Əyər Nazirlik strukturunda olan bir “şöbə”, inzibati akt qəbul etmə salhiyyətinə sahib deyilsə, o “şöbə” inzibati orqan sayılmayacaq. Onun ayrıca prosessual hüquq qabliyyəti yoxdur, o məhkəmədə cavabdeh qismində çıxış edə bilməyəcək, habelə ondan hər hansı təzminat istəmək də mümkün deyildir. a) Mərkəzi idarəetmə orqanları Mərkəzi administrasiya ölkənin paytaxtında yerləşən hökumətlə başlayaraq tabeçilik qaydasında ona bağlı olan, yerlərdəki ən xırda idarəetmə instansiya - sına (vahidlərinə) qədər uzanan təşkilatı ifadə edir. İcra hakimiyyətini təşkil edən P rezidentin və Nazirlər Kabineti ilk növbədə siyasi orqanlardır. Bununla belə, onları idarəetmə orqanları toplusundan ayırmaq mümkün deyildir. Əlbəttə ki onlar da, inzibati orqanlar arasın da, hətta 17 Алехин А.Р., Кармолицкий А.А., Козлов Ю.М. Административное право Российской Федерации, «Зерцало», Москва, 1997, с. 18. İnzibati hüquq 13 ən üstündə yer alır. Birincisi, Nazirlər Kabinetini inzibati orqanların xaricində düşünmək mümkün deyil. Nazirlər Kabinetinə daxil olan nazirliklər və komitələr müvafiq ictimai xidmətləri icra edən idarəetmə orqanlarını təşkil edir. Mərkəzi administrasiya təşkilatının icra etdiyi və milli ictimai xidmətlər adlan dırılan bu xidmətlər 18 , bir qayda olaraq, nazirliklər şəklində təşkil edilir. Nazirlər isə bu xidmətlərin ən yüksək vəzifəli şəxsləridir. Konstitusiyanın 119 -cu maddəsi nəzərə alınsa, görünər ki, NK -nın bu maddədə göstərilən səlahiyyətləri siyasi deyil, idarəetmə fəaliyyətinə aiddir. Göründüyü kimi, Konstitusiyadaki “icra hakimiyyəti” termini bəzi hallarda dövlətin ali idarəetmə orqanı mənasına gəldiyi halda, bəzi hallarda ümumi mənada idarəetmə orqanlarını ifadə edir. NK başçısı olan Baş Naziri də orqanik mənada “administrasiya”dan ayırmaq olmaz. Birincisi, Baş Nazirə tabe olan administrasiyalarla (idarələr, şöbələr) yanaşı, Nazirlər Kabineti yanında çeşidli komitələr və komissiyalar var. Prezidentin özü birbaşa hər hansı ictimai xidməti icra etməsə də, onl arın ən yüksək təşkilatçısı və nəzarətçisidir. Buna görə onu da “administrasiya”dan ayırmaq mümkün deyil. Nazirlər Kabinetinin iclaslarına onun başçılıq etməsi bunu bir daha sübut edir. Üstəlik, bu xüsusiyyət təkcə prezident rejimi ilə idarə olunan ölkələrə xas deyil. Parlamentar rejimlə idarə olunan ölkələrdə də dövlət başçısı NK yaradılması və nazirlərin vəzifələrindən azad edilməsi, qanunların imzalanması, yüksək vəzifəli şəxslərin vəzifəyə təyin olunması, bəzi ölkələrdə müəyyən dərəcədə administrativ nəzarəti həyata keçirməsi ilə bağlı “administrasiya”nın tərkibində yer alır. Xülasə, orqanik mənada administrasiya, geniş mənada dövlətin icra haki - miyyəti orqanları ilə eyniləşir, lakin ondan daha geniş anlayış olaraq ortaya çıxır, çünki ümumi inzibati orqanlar toplusuna habelə bələdiyyələr və digər ümumi hüquq şəxsləri aid olur. b) Coğrafi qeyri-mərkəzi inzibati orqanlar/administrasiya (yerli özünüidarəetmə) orqanları Yerli özünüidarəetmə (yerli hökümət - «local government» də deyilən) or- qanların funksiyası və məqsədini belə tərif edə bilərik: müəyyən bölgədə, rayonda xalqın ehtiyaclarını ödəmək üçün icra edilən yerli ictimai xidmətlərdir. Bu xidmətləri mərkəzi administrasiya deyil, ierarxiya (tabeçilik) bağı ilə mərkəzə bağlı olmayan, müəyyən dərəcədə müstəqil və hüquqi şəxs olan, o bölgədə yaradılan, dövlət hakimiyyəti orqanlarının tərkibinə daxil olmayan administrasiyalar icra edir. İctimai xidmətlərin daha səmərəli aparılması 18 Козырин, Штатина, Зеленцов, с. 95. Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|