Dərs vəsaiti Bakı 2010 q a f q a z ü n I v e r s I t e s I
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fərhad Mehdiyev 10
- İnzibati hüquq 11
Fərhad Mehdiyev 10 vətəndaş ların törətdiyi inzibati xətaların icraatını aparmağa davam etdilər. Başqa bir sözlə, Rusiyadakı inzibati məhkəmələr, Avropadakı inzibati məhkəmələrə ancaq adı ilə bənzəyirlər, yoxsa fəaliyyətlərində hər hansı bir bənzərlik yoxdur. Ölkəmizdə 2009-cu ildə İPM-nin qəbulu ilə, 2011-ci ildə inzibati məh- kəmələr fəaliyyətə başlayacaq. Lakin ayrı bir ixtisaslaşmış məhkəmə yaratmaq əvəzinə, ola bilsin texniki çətinliklər səbəbilə, bu məhkəmələr mövcud iqtisad məhkəmələrinin bazasında, onlarla birləşdirilərək yara dılmışdır. Bunun bir başqa səbəbi də o ola bilər ki, iqtisad məhkəmələri bizdə inzibati işlərin bir hissəsinə də baxırdılar, xüsusilə maraqlı şəxs hüquqi şəxs olduğu hallarda, yaxud da vergi mübahisələrində olduğu kimi. Halbuki bu nu çox da uğurlu addım saymaq olmaz: burada yatan problem ondan ibarətdir ki, iqtisadi mübahisələrdə əsasən ictimai maraq aspekti olmur və onlara ümumi hüquq (public law) qaydaları tətbiq olunmur. Iqtisadi mübahisələrdə biznes, şəxsi maraqlar var. İ nzibati müba- hisələrdə isə tam tərsinə, ictimai maraq mövcuddur və bu işlərə buna görə baxılmalıdır. İnzibati işlərdə tətbiq edilən prosessual hüquq prinsipləri də fərqlənir. Ümid edirik ki, zamanla inzibati məhkəmələr tamamilə ayrılacaq, iqtisad məhkəmələri isə sırf iqtisadi ixtilaflara baxacaqdır. c) Konstitusiya Məhkəməsi Konstitusiya Məhkəməsinin nə olduğunu dərk etmək üçün, Washington DC-də yerləşən Ali Məhkəmənin qabağına gedib onun üstündəki yazıları oxumalısınız. Konstitusiya Məhkəməsi mistik bir qurumdur, hesab olunur ki, siyasi ve hüquqi sistemin son qoruyucusu məhz bu Məhkəmədir. Dövlət icraatı qanunlarla həyata keçirildiyi üçün, bu qanunların – ki bunlar bir vasitədir – leqitimliyinə KM nəzarət edir (etməlidir). Ölkəmizdə qanunların, fərmanların, NK qərarlarının, mərkəzi icra h akimiy- yəti orqanlarının, ümumiyyətlə, Konstitusiyanın 130 -cu maddəsində göstərilmiş normativ hüquqi aktların üstün qüvvəli normalara uyğunluğunu Konstitusiya Məhkəməsi yoxlayır. Konstitusiya Məhkəməsi impiçment, seçkilərə aid məsə - lələr barədə də qərar verir. Konstitusiya Məhkəməsi 2002-ci il Konstitusiya dəyişikliyindən sonra məhkəmədə baxılan mübahisələrdə tətbiq olunmuş normaların da üstün qüvvəli normalara (qanunlar və Konstitusiyada göstərilən hüquq və azadlıqları pozub - pozmaması baxımından) uyğunluğunu yoxlayır. Bəzi ölkələrdə Konstitusiya Məhkəməsi siyasi partiyaların bağlanması, ləğv edilməsi məsələsinə də baxır. Bu da mahiyyətçə inzibati ixtilafdır. Xülasə, müxtəlif məhkəmələrdən ibarət orqanlar toplusu olan məhkəmə sistemini, orqanik mənada administrasiyadan ayırmaq çətinlik yaratmır. Lakin İnzibati hüquq 11 funksional mənada, daha əvvəl qeyd etdiyimiz kimi, bəzi nadir halarda məh- kəmə orqanları da idarəetmə fəaliyyətini həyata keçirə bilər. 3. İcra Hakimiyyəti və inzibati orqanlar Qanunvericilik və məhkəmə hakimiyyətindən kənarda qalan inzibati orqanla- rın, icra hakimiyyəti (İH) daxilində yerini necə müəyyən etmək olar? Sualı tərsinə də qoya bilərik – icra hakimiyyətinin idarəetmə (inzibati orqanlar) arasında yeri nədir? Onu qeyd etmək istəyirik ki, bəzi qanunlarda “icra hakimiyyəti” və “idarəetmə orqanları” eyni mənada işlənir. Məsələn, «Antiinhisar fəaliyyəti haqqında» Qanunun 4-cü maddəsində olduğu kimi , orada “idarəetmə orqanı” anlayışından istifadə olunur. Lakin aşağıda görüləcəyi kimi, “idarəetmə orqanları” termini ölkəmiz baxımından “icra hakimiyyəti” terminindən daha genişdir. Çünki bu anlayışa, mərkəzi İH orqanları ilə yanaşı, bələdiyyələr, universitetlər, bəzi Şuralar, kollegiyalar, hətta xüsusi hüquq şəxsləri belə 15 daxil ola bilər. Burada “siyasi orqan” ilə “inzibati orqan” anlayışları arasındakı fərqə toxun- malıyıq. Siyasi orqan siyasi fəaliyyət icra edir, siyasi fəaliyyət mahiyyəti etibarı ilə inzibati hüquqa aid deyildir. Məsələn xarici siyasət fəaliyyəti kimi. İcra hakimiyyəti orqanları bəzən siyas i orqan qismində çıxış edir və siyasi fəaliyyət icra edir. Belə hallar olduqda bunlar inzibati hüququn predmetinə aid olmur. Lakin mümkündür ki, bir orqan həm siyasi fəaliyyət, həm də inzibati fəaliyyət icra etsin: bunlardan ancaq inzibati fəaliyyət bizim üçün maraq doğuracaq. Ali icra hakimiyyəti ölkəmizdə Prezidentin əlində toplanır. Əslində, Konsti- tusiyanın özü, icra hakimiyyətinin Prezidentə mənsub olduğunu müəyyən edir. Xatırlatmaq lazımdır ki, sovet hüququnda olan “dövlət idarəetmə orqanı” ter - minini 1995-ci il Konstitusiyası qəbul etməyib. Onun yerinə “icra hakimiyyəti orqanı” işlədilir, lakin bu terminlərin eyni olmadığını vurğulamaq lazımdır; ikinci daha dar məna ifadə edir. 16 Nazirlər Kabineti Prezidentin icra funksiyasını həyata keçirən köməkçi orqandır. Administrasiyanı Prezidentdən və NK-dan ayrı şəkildə düşünmək olarmı? Demək olarmı ki, o rqanik mənada “administrasiya/idarə” Prezident və NK-nın tam xaricində olub, icra hakimiyyətinin ayrı bir qanadını təşkil edir? Məsələyə müxtəlif yönlərdən yan aşmaq lazımdır. Məsələn, yerli icra haki- miyyətlərini tənzimləyən Konstitusiyanın 124 -cü maddəsi “yerlərdə icra haki- miyyəti (idarəetmə) yerli icra hakimiyyətləri tərəfindən həyata keçirilir” de - 15 Əgər ictimai xidmətin inhisarçı qaydada icra edilməsi xüsusi hüquq şəxsinə tapşırılıbs a. 16 Abdullayev Elşad. AR-in 12 noyabr 1995-ci il Konstitusiyasının qəbulundan sonra inzibati hüquq elminin inkişafı, “Dövlət və hüquq” jurnalı, 1999, № 1 -3. Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|