Dərs vəsaiti Bakı 2010 q a f q a z ü n I v e r s I t e s I
Yüklə 4,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnzibati hüquq 55
- Fərhad Mehdiyev 56 B. MƏHKƏMƏLƏRİN MÜSTƏQİLLİYİ
İnzibati hüquq 55 baycan Konstitusiyasının icra hakimiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə gücləndir - diyini və ona imtiyaz verdiyini görərik. İcra hakimiyyətinin üstünlüyünün özəlliklə məhkəmə hakimiyyəti üzərində olduğu da gözə dəyir. Bunun haqqında aşağıda şərh veriləcək. Azərbaycanda icra hakimiy yəti – parlament balansı baxımından isə belə vəziyyət yaranıb: millət vəkilləri müstəqil namizədlərdən mütləq majoritar qaydada seçilir 114 . Parlamentin əlində icra hakimiyyətinə qarşı istifadə edə biləcəyi təsirli bir silahı da var – Nazirlər Kabinetinə etimadsızlıq rəyi bildirməklə NK-ni istefaya göndərmək səlahiyyəti. 115 İndiki faktiki vəziyyət icra hakimiyyətinin üstünlüyü adlana bilsə də, siyasi ortamın dəyişməsi parlamentin üstünlüyünə yol aça bilər. 116 Maraqlı olan budur ki, Azərbaycanda parlament çoxluğu i lə Prezident fərqli siyasi görüşləri təmsil etsələr, belə hal siyasi sistemin sabitliyini təhlükəyə atacaqmı? Milli Məclis Nazirlər Kabinetinə etimadsızlıq rəyi bildirib istefaya mütəmadi olaraq göndərməyə başlasa, Prezidentin edə biləcəyi tək şey, Baş naz ir və bir neçə əhəmiyyətsiz nazirliklərin rəhbəri postunu müxalifət partiyalarına güzəştə getməkdir. Kabinetin tamamilə (güc nazirirlikləri də daxil olmaqla) müxalif partiyaya buraxılması siyasi böhrana səbəb ola bilər. Diqqət yetiriləsi digər məqam da Prezidentin istədiyi an Baş nazir və ya nazirlərin verdikləri qərarları ləğv etmək səlahiyyətinin olmasıdır. Şübhəsiz, bu durumda NK Prezidentdən ayrı və müstəqil siyasət apara bilməyəcək. Məhz belə halda NK müstəqil və Prezidentin fikirlərinə uyğun gəlməyən siyasət aparsa, böhran yaranacaq və bu da siyasi sistemin böhranı olacaq. Bu səbəbdən də Azərbaycanda hakimiy- yətlər bölgüsü prinsipinin mənimsənilməsi ilə yanaşı, hüquqi çərçivəsinin sağ - lam olaraq tənzimlənmədiyini də vurğulamaq olar. 114 24 Avgust 2002-ci il tarixili referendumla aparılan Konstitusiya dəyişikliyi ilə proporsional seçki sistemi ləğv edildi. Milli Məclisin 2005 -ci il tarixində aparılan seçkilərində bütün namizədlər majoritar qaydada seçildilər . 115 İcra hakimiyyəti orqanı Azərbaycanda ikibaşlıdır - Dövlət Başçısı və başında Prezidentin yer aldığı Nazirlər Kabineti vardır. Lakin Nazirlər Kabineti Dövlət Başçısının köməkçi qurumudur. Prezident Nazirlər Kabinetini vəzifəyə təyin edib geri çağıra bi ldiyi kimi, qərarlarını ləğv edə bilər və ya müəyyən qərar qəbul edilməsi üçün təlimat verə bilər. 116 Bununla belə, Dövlət başçısının çox əhəmiyyətli bir səlahiyyəti Konstitusiyanın 109 -cu maddə- sinin son bəndində göstərilib. Oradan görünür ki, məhkəmə və qanunvericilik orqanlarının səla- hiyyətləri Konstitusiyaya görə numerus clausus prinsipinә tabedir. Konstitusiyada göstərilməyən dövlət səlahiyyətlərini Dövlət Başçısı “icra qaydasına” görə həll edəcək. “İcra qaydası” isə lazım olduqda hətta normativ tənzimləməni də əhatə edir; bunun mexanizmi Azərbaycan Konstitusiyasına görə, Nazirlər Kabinetinə lazımi məsələdə fərmanla təlimat vermək şəklindədir. Fərhad Mehdiyev 56 B. MƏHKƏMƏLƏRİN MÜSTƏQİLLİYİ Oxucular üçün qısa bir qeyd. Məhkəmə müstəqilliyi deyilən anlayış var və bu sadəcə olaraq “vicdanlı, müstəqil hakim” demək deyildir. Hakimin obyektiv və ədalətli olması şərtdir, amma kifayət deyil əlbətdə. Digər şərtlərə da aşağıda toxunacayıq, lakin hakimin zəyif bir şəxsiyyət olduğu sistemlərdə, müstəqil məhkəmələr ola bilməz. Məhkəmə müstəqilliyi məhkəmələrin və hakimlərin qanunvericilik, xüsu - sən icra hakimiyyəti qarşısında təşkilati və faktiki mütləq muxtariyyətini ifadə edir. Heç bir orqan məhkəmə və hakimlərə göstəriş və tapşırıq verə bilməz. 117 Bu mənada məhkəmə hakimiyyətinin “dördüncü hakimiyyət” sayılan media qurumlarından da müstəqilliyini təmin etmək lazımdır. Hüquq yaradıcılığı par - lamentin, onu tətbiq etmək icra hakimiyyətinin funksiyasıdırsa, bütün bu funk- siyaların hüquq qaydalarına müvafiq icra edilib-edilməməsini yoxlamaq vəzi - fəsi məhkəmələrə aiddir. Hüququ yaxşı bilən, şərh yolu ilə onu tənzimləyən, plenum qərarları ilə hüquq normaları yaradan məhkəmə orqanı hüququn üstün - lüyü prinsipinə əsaslanan hüquqi dövlətdə əhəmiyyətli yeri olan qurumlardan biridir. Məhkəmə hakimiyyətinin başqa hakimiyyətlərdən müstəqilliyini nəzərdə tutduqdan sonra, məhkəmə müstəqilliyini hüquqi dövlətin bir ünsürü kimi fərqləndirməyə ehtiyac varmı? Əslində, dövlət idarəetməsi siyasi motivlərə əsaslandığından həqiqi mənada “qanunvericilik hakimiyyəti – icra hakimiyyəti” ayrılığını təmin etmək heç vaxt mümkün olmayıb. Hətta ABŞ prezident rejimində hakimiyyətlər arasında mütləq bir ayrılığın və müstəqilliyin olduğunu irəli sürmək mümkün deyil. Bu səbəbdən hüququn üstünlüyünü təmin etmək üçün məhkəmə orqanını siyasi faktorlardan azad etmək, sərbəst və ancaq hüquqa uyğunluq əsasında qərar çıxarmasını təmin etmək üçün müxtəlif vasitələr olmalıdır. “Hüquqi dövlət” bütün fəaliyyəti və aktları hüquq qaydalarına bağlı olan dövlətə deyilir. Bütün fəaliyyət və aktların hüquq qaydalarına bağlı olmasını həqiqətən təmin edə biləcək tək prinsip isə bunların məhkəmə qaydasında yoxlanmasıdır. Başqa cür desək, hüquqi dövlət dövlətin bütün qərarlarının və hərəkətlərinin qanuniliyinin müstəqil məhkəmələrdə yoxlana bilməsi demək- 117 Burada yuxarı məhkəmələrin aşağı məhkəmələrlə bağlı aidiyyət mübahisələrini həll etməsi, kassasiya qaydasında nəzarət nəticəsində göstərişlər vermək kimi halları nəzərə almaq lazımdır; bu vəziyyət müstəqilliyi pozan hal sayıla bilməz, bunlar məhkəmə hakimiyyətinə daxil olan orqanın qanunla nəzərdə tutulan təlimat vermə və tənzimləmə səlahiyyətləridir. Yüklə 4,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|