Dərs vəsaiti. Bakı, abu, 2006, 324 səh., cədvəl 10, şəkil 8, Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
YEGANLl S.T.. HACIYEV E. M. 14.2. TURİZMİN İŞSİZLİYƏ TƏSİRİ Ölkədə olan siyasi sabitliyin səviyyəsi birinci dərəcədə işsizlərin miqdarı ilə ölçülür. İşsizləri çox olan ölkədə milli gəlir əhali arasında qeyri-bərabər bölünür, bu da siyasi ədalətsizliyə və əhali arasında narazılığa səbəb olur. - İşsizlik ölkədə baş verən ağır cinayətlərin sayını çoxaldır; - Milyonlarla vətəndaş ölkəni tərk edib, başqa ölkələrə iş axtarmağa getməyə məcbur olur; - İşsizlik insanı alçaldır, onun şəxsiyyətinə toxunur və hüququnu tapdalayır; - İşsizliyin həddi müəyyən %-i aşarsa, bu ölkədə siyasi partlayışa və hökumətin növbədən kənar dəyişməsinə səbəb ola bilər. Ona görə də, bütün ölkələrdə işsizliyə qarşı kəskin mübarizə aparılır. Son zamanlarda ölkələrin çoxunda işsizliyin qarşısını ala bilən, turist sənayesinin bütün sahələrlə əlaqəsi olan nəhəng bazası yaradılmışdır. Dünyanın turist sənayesində əmək qabiliyyəti olanların 7 %-i işləyir ki. bu da turizmdə işlə təmin olanların 300 mln nəfərini əhatə edir. 1995-ci ildə turizm, iqtisadiyyatın aktiv sahəsi kimi, neftqayırmanı ötərək dünyada öz potensiyasına görə birinci yerə çıxmışdır. Beynəlxalq turizm sənayesində ildə 2,1 trln $ dövr edir. Sürətlə inkişaf edən və tam avtomatlaşması və mexanikləşməsi mümkün olmayan beynəlxalq turizm işsizlərin miqdarını tənzimləyən bir sahəyə çevrilmişdir. Məsələn, qonaqpərvərlik sahəsində hər gələn 10 xarici turistə 3 iş yeri açılır. Mehmanxananın ulduzu çox olduqca, insan əməyinə ehtiyac da çoxalır. Ona görə ki, yeni xidmət sahələri yaranır. Məsələn, «5-ulduzlu» mehmanxanada 1200 qonağa xidmət göstərməyə 600 nəfər personal tələb olunur. Turist sənayesinin inkişafı, yeni-yeni insan resurslarını turistlərə xidmət etmək üçün özünə cəlb edir, müxtəlif malların və xidmətlərin istifadəsinə və istehsalına səbəb olur. İşçiləri işlə təmin edə bilən turist sənayesinə aşağıdakı müəssisələr daxildir; Turistləri yerləşdirmə müəssisələri - mehmanxanalar, motellər, otellər, apartamentlər və s. Bunların tərkibinə restoranlar, yeməkxanalar, kababxanalar, kafelər, barlar və s. daxildir; Turizmin idarə orqanları, elmi-tədqiqat və təhsil müəssisələri; -V* Turist firmaları - turoperatorlar və turagenlliklər. turist dövlət və ictimai təşkilatlan, assosiasiyalar, klublar, birləşmələr və s.; O- Nəqliyyat təşkilatları; 114 T U R İ Z M ^ Turist mallarını istehsal edən müəssisələr; ^ Turist mallarını satan müəssisələr; Turizm reklam-informasiya müəssisələri. Turizm sənayesi müəssisələrindən başqa, turistlərə başqa müəssisələr də xidmət göstərirlər. Onlar turistlər olmadan fəaliyyət göstərir, yerli əhaliyə xidmət edirlər. Turist sezonu başlayanda öz fəaliyyətini aktivləşdirirlər. Belə müəssisələrə yerli nəqliyyat, mağazalar, kommunikasiya, avtomobil, apartament icarə müəssisələri, muzeylər, teatr və konsert zalları, pul dəyişmə məntəqələri və s. aiddirlər. Turizmin inkişafı mehmanxanaların, aeroportların inşasını və mo- dernləşdirilməsini, yolların salınmasını, şəhərlərin və kəndlərin abadlaşdı- rılmasını, tarixi və memarlıq abidələrinin bərpasını və qorunmasını tələb edir. Turizm, ənənəvi bağlı olduğu sahələrdən başqa, avtomobil, yeyinti, tekstil, ayaqqabı və başqa sahələrin inkişafına da təsir göstərir. Turizmin inkişafı xüsusilə yeyinti sənayesinin inkişafına, bağ-bostan, meyvə və tərəvəz məhsullarının artmasına səbəb olur. Xarici turistlərin çoxu öz qohumlarının və tanışlarının evində qalır və bu məhsullardan bolluca istifadə edirlər. Fransız ekspertlərinin hesablamalanna görə, ümumi yeyinti məhsulunun 9 %-ni xarici turistlər istifadə edirlər. Bu məhsulun xaricilər tərəfindən alınması ölkəyə çoxlu valyuta gətirir. Fransaya çoxlu avto- turist gəlir. Onların maşın yağı, yanacaq alması və yol polisinə verdiyi cərimələr və avtomaşınların təmirindən əldə olunan gəlir xarici turistlərin xidmətindən alınan gəlirlərin 20 %-ni təşkil edir. Turizmin inkişafı böyük kapital qoyuluşunu tələb edən və ölkə iqtisadiyyatını qaldıran yolların salınmasına səbəb olur. Yollann salınması çoxlu iş yerləri tələb edir. Beləliklə, turizmin inkişafı çoxlu iş yerləri yaradır, işsizlik kimi ağır sosial-iqtisadi problemi aradan qaldırır. Turist axınlarının çoxalması yerli kustar malların və suvenirlərin istehsalını çoxaldır. Xüsusilə «lüks» malların istehsalını və satışını qeyd etmək lazımdır. «Lüks» mallara incəsənət nümunələri, zinyət əşyaları, ətriyyat və kosmetika, modalı paltar növləri, İsveçrə saatları. Yapon audio və video texnikası, Yunanıstan şubası və s. aiddir. «Lüks mallar istehsalı» sahəsi maliyyə dövriyyəsinə görə, qara metal sənayesinin həcminə bərabərdir. Onun dünyada on minlərlə müəssisələri fəaliyyət göstərir və bu müəssisələrdə milyonlarla insanlar işləyirlər. Tək Paris şəhərində 1984-cü ildə 2643 «lüks malları» satan mağazalar turistlərə xidmət göstərirdilər. Turist mərkəzlərinin dənizlərin, göllərin və okeanların sahillərində yaranması katerlərin, katamaranların və gəmilərin, su motorollerlərinin və 1 1 5 YEGANLl S.T.. HACIYEV E. M. yelkənli qayıqlann istehsalını genişləndirmişdir. O cümlədən, dağ turizminin müxtəlif növlərinin hesabına Avstriya ildə ölkədə qəbul olunan turistlərin sayını 20 mln nəfərə çatdırmışdır. Müxtəlif regionlarda turizmin müxtəlif yeni növləri dövriyyəyə buraxılır və yeni cazibədar turist məhsulları hazırlanır. Bunlar hamısı beynəlxalq turist mübadiləsini aktivləşdirir və turizmin inkişafına səbəb olur. Hal-hazırda turizmin 100-dən artıq növü turizm praktikasında istifadə olunur. Turizmin vacib xüsusiyyətlərindən biri də onun fəsillərdən asılı olmasıdır. Bu, potensial turist kütləsinin yay mövsümündə məzuniyyətə çıxması ilə əlaqədardır. Turistlərin fəsillərdən asılı olaraq azalması turizmdə problemlər yaradır. Personalın kütləvi surətdə işdən azad olması, mehmanxanalarda və restoranlarda qonaqlann, nəqliyyatda sərnişinlərin azalması gəlirin kəskin azalmasına səbəb olur. Ona görə də, fəsillərin dəyişməsi ilə əlaqədar turizm fəaliyyətinin iqtisadi effektliyini təyin etmək olur. Dövlət orqanları və təşkilatlanmn çoxu bu problemin kəskinliyini nəzərə alaraq müəyyən tədbirlər görürlər. Məsələn, işçilərə məzuniyyəti qış və ya payız vaxtı verirlər. Turist mərkəzləri və kurortlar öz məhsullarını güzəştlə satırlar, bayramların vaxtını qış aylarına salırlar və s. Bundan başqa, verilən məzuniyyətlər iki hissəyə bölünür: bir hissəsi yaz, yay və bir hissəsi isə qış aylanna düşür. Dünyanın əksər ölkələrində xarici ölkələrə turist səfərlərinin 70 %-ə qədəri turist mövsümünə təsadüf edir. Şimal yarımkürəsi ölkələrində turist mövsümünün sərhədləri may- sentyabr ayları olsa da, ayrı-ayrı ölkələrin təbii iqliminə uyğun olaraq mövsümün sərhədləri bir qədər dəyişdirilə bilər. Planetimizin iqlim şəraiti elədir ki, bəzi regionlarda qış və yay ayları iqlim çox az dəyişir. Bu ən çox Asiya. Okeaniya ölkələrinə (Tayland, Sinqapur, Malayziya, Filippin, İndoneziya) aiddir. Bu ölkələrdə fəsillərin dəyişməsindən asılı olmayaraq, havanın temperaturu 1-2° S-dən çox dəyişmir. Qış, yay hər tərəf yaşıllıqla örtülüdür. Bu ölkələrdə mövsümün dəyişməsi turistlərin qəbuluna çox az təsir göstərir. Onlar bütün ili Avropadan və Amerikadan turist qəbul edirlər. Təsadüfi deyil ki, qısa tarixi zamanda Okeaniya ölkələri geridə qalmış koloniyalardan iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrə çevrilmişlər. Turizmin rolu bu inkişafda az olmamışdır. Əgər 1970-1995-ci illərdə turist səfərlərinin sayı dünya üzrə 3,4 dəfə artmışdırsa, həmin artım Asiya və Sakit Okean regionu üçün 15,7 dəfə olmuşdur. Əlbəttə, bu regionda turizmin dinamik inkişafının əsas səbəbi siyasi faktorlardır. Onların ən başlıcası kolonializmin yer üzərindən silin- məsidir. bu ölkələrin azad bazar iqtisadiyyatına inamla addımlaması, azad 116 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|