Dərs vəsaiti. Bakı, abu, 2006, 324 səh., cədvəl 10, şəkil 8, Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
T U R İ Z M İqtisadi zonaların yaradılmasıdır. İqtisadiyyatın dinamik inkişafı adam başına düşən gəlirin artmasına, boş vaxtın çoxalmasına səbəb olmuşdur. Regionda turizmin çevik modeli yaranmış və turizmə ardı kəsilməyən sərmayələr yönəldilməkdədir. Bundan başqa, turizmin sürətlə inkişafına beynəbcalq münasibətlərdə olan gərginliyin dəyişməsi və region daxili proseslərin genişlənməsidir. Çin və inkişaf etmiş Yaponiya regiona güclü təsir göstərir. Region daxili turistlərin 77 %- i bu ölkələrin hesabına formalaşır. Turizmdə başqa bir problem turist mövsümündə nəqliyyatın çatışma- masıdır. Belə problem ona görə yaranır ki. turist mövsümü zamanı nəqliyyatın bir hissəsi mallann və ərzağın daşınmasında istifadə olunur. Bu vəziyyətdən çıxmaqdan ötrü turist mövsümündə mümkün qədər nəqliyyatın sayını çoxalt maq lazımdır. 14.3. İNKİŞAF ETMƏKDƏ OLAN ÖLKƏLƏRDƏ TURİZMİN İNKİŞAF SİYASƏTİ’ Azərbaycan - inkişaf etməkdə olan ölkələrdən biridir. Ona görə də, bu mövzu Azərbaycan oxucularını həddindən artıq maraqlandınr. Eyni zamanda, başqa inkişafda olan ölkələrdən Azərbaycan mürəkkəb, maraqların toqquşan, özü də müharibə vəziyyətində olan geosiyasət məkanında yerləşməsi ilə fərqlənir. Bu cür fərqlərə baxmayaraq, mövzuda olan iddialar Azərbaycana da aid ola bilər. Professor Kvartalnov Rusiya Beynəlxalq*’ Turizm Akademiyasının rektorudur. Onun 100-ə qədər turizm sahəsində çap olunmuş əsərləri var. O, MDB ölkələrinin turizm universitetinin təşkilatçısıdır. Aşağıda onun bir məqaləsinin tərcüməsi müəyyən komentariyalar ilə verilir. V.A. Kvartalnov yazır ki. son zamanlar bir çox inkişafda olan ölkələr Avropa ölkələri ilə. turist qəbul etməkdə cəsarətlə rəqabət aparırlar. Onların bir çoxunda eyni turist sən'ətləri - dəniz, günəş, bol yeyinti məhsulları və meyvə-tərəvəzləri vardır. Bu ölkələrdə valyuta əldə etmək üçün turizmin əhəmiyyəti gündən-günə artır. Məsələn, Meksikada xarici turistlərə göstərilən xidmətlərdən alınan gəlir, ölkə ixracının 50 %-ni təşkil edir. Meksika hökuməti beynəlxalq turizmə vacib gəlir mənbəyi kimi yanaşır və onun inkişafına xüsusi fikir verir. Neftin ixracından alınan gəliri turizmin infrastrukturuna yönəldir. Öz müstəqilliyini saxlamaqdan ötrü bu ölkələr 14.3 bəndini haxırluyurkən В.Л. Кваргаамюи. Л./\ Романов «Мс/К.чупаролпыГ| г\рпчм; поаптика pa tBiırııa» kitabından istifadə olunmuşudur. 1 1 7 YECANLI S.T.. HACIYEV E, M. xarici kompaniyaların fəaliyyətini öz ölkələrində turizm sahəsində məhdudlaşdırırlar. Xarici kompaniyalara və firmalara müəssisə aksiyalarının ancaq 19 %-nə sahib olmağa icazə verirlər. Braziliyada beynəlxalq turizm, kofedən sonra ikinci gəlir mənbəyidir. Balaca bir ölkə olan (Azərbaycandan da balaca) Panama ildə 0,5 milyona qədər xarici turist qəbul edir. Lakin turist sərvətlərinin olması Avropa ölkələri ilə rəqabət aparmaq üçün kafi deyildir. Turizmin infrastrukturunu yaratmaq lazımdır. Buna inkişafda olan ölkələrin gücü çatmır. Bundan ötrü, onlar inkişaf etmiş ölkələrə müraciət etməyə məcbur olurlar. Bir qayda olaraq, turist kompaniyaları xarici şirkətlər tərəfindən ek- zotikası və turist sərvətləri ilə zəngin ölkələrdə yaradılır. Yaradılan bu kompaniyaların müasir texnologiya ilə təmin olunması xarici şirkətlərin hesabına olur. Yerli hakimiyyət, rəqabət aparan başqa ölkələrdən geridə qalmamaq üçün (ona görə ki. başqa ölkələrdə də həmin turist sərvətləri - dəniz, günəş, tropik bitkilər və s. var) xarici kompaniyalara ucuz torpaq sahəsi ayırır, onları vergilərdən azad edir və yol salınmasını öz üzərinə götürürlər. İndoneziya, Filippin, Pakistan. Şri-Lanka və bir sıra başqa inkişafda olan ölkələr vergi güzəştlərindən başqa xarici kompaniyaları ölkəyə gətirilən avadanlıqlardan, maşın və mexanizmlərdən vergiləri ləğ\' edirlər. Xarici kompaniyalar yüksək gəlirlə işləyir və 5 il müddətində qoyduğu kapitalı çıxardır və əlavə gəlir də götürürlər. Zəif inkişaf etmiş ölkələr isə ölkədə turist bazarının infrastrukturunu yaratmaqdan ötrü zayom və kreditlərdən istifadə etməyə məcbur olurlar. Yerli hökumət orqanları xarici kompaniyaların yaratdığı turist mərkəzlərinin idarə olunmasını, təchizatını və gəlir götürməsini xarici kompaniyaların sərəncamına verməyə razılıq verirlər, ona görə ki, onların lazım olan nə texnologiyası və nə də təcrübəli kadrları yoxdur. Seneqalda, məsələn, beş beynəlxalq şəbəkə bütün ölkənin mehmanxa- nalannı öz əlinə keçirtmişdir. Belə vəziyyət Konqoda. Suriyada, Syera-Li- onda və bir çox başqa ölkələrdə də əmələ gəlmişdir. Bu ölkələrdə milli mehmanxana şəbəkəsi yoxdur. Nəhəng mehmanxana kompleksləri beynəlxalq monopolist «Frantel». «Meridian», «Şeraton». «Novatel» birləşmələrinə məxsusdur. Bəzi ölkələrdə milli mehmanxana şəbəkəsi olsa da. onların yerləri beynəlxalq mehmanxana fondunda çox azdır. Məsələn. Filippində milli mehmanxana fondu bir neçə dəfə «Xolidey unnz». «interkontinental». «Şeraton»-dan azdır. 18 T U R İ Z M Turlann satışı bir qayda olaraq, xarici operatorlann əlində cəmlənir. Bu səbəbdən turist səfərlərinin qiymətləri turist qəbul edən ölkə tərəfindən nəzarət olunmurlar. Bu ölkələrin turist sərvətləri kapital qoyan firmalar tərəfindən amansızcasına istismar olunur. Bu ölkələrin bəziləri (Filippin, İndoneziya və b.) xarici şirkətlərə qazancların və turist müəssisələrindən əldə olunan gəlirlərin ölkədən çıxanimasına heç bir məhdudiyyət qoymurlar. Avropadan və Amerikadan Afrika ölkələrinə turist səfərlərinin qiyməti olduqca yüksək olduğu bir halda, qəbul edən ölkəyə bu məbləğin azacıq bir hissəsi düşür. Avropadan səfərə çıxan turist səfərin (turun) haqqını öz ölkəsində ödəyir və bir az özü ilə cib xərci götürür. O. balaca cib xərci qəbul edən ölkənin valyuta mənbəyidir. Turizmin bu yolla inkişafı belə bir sxemlə gerçəkləşir: turizmin inkişafı yerli iqtisadiyyatdan yan keçir, ona görə ki. onun ölkə iqtisadiyyatı ilə heç bir əlaqəsi olmur. Xarici kapital qoyuluşundan alınan gəlir bütövlüklə xaricə gedir. Turist sərvətlərinin sahibi olan (inkişafda olan) ölkə beynəlxalq turizmdən əldə olunan gəlirin kiçik bir hissəsinə sahib olur. Ölkənin iqtisadiyyatı turizmdən bəhrələnmir. Bir tərəfdən biz deyirik ki. turizm - iqtisadi inkişafın vacib komponentidir. Lakin yuxarıda baxdığımız halda, inkişafda olan ölkənin iqtisadiyyatı turizmin inkişafından bəhrələnmir. Belə bir sual ortaya çıxır - turizmin hansı inkişaf modelini qəbul etmək lazımdır ki, turizmə qoyulan xarici kapital ölkə iqtisadiy}'atının inkişafına səbəb olsun? O model belə olmalıdır: ■ yaradılan turist mərkəzində yerli işçi qüvvəsi iştirak etməlidir; ■ turist kompleksinin inşasında və avadanlıqla təmin olunmasmda yerli materiallardan və avadanlıqdan istifadə etmək lazımdır; ■qonaqların qidalanması üçün yerli kənd təsərrüfatı məhsullanndan istifadə etməli; ■ turist kompleksi xarici şirkətlərlə birgə turist müəssisəsi əsasında yaradılmalı və xarici firmanın payı 49 %-dən çox olmamalıdır. Turizmin iqtisadiyyata müsbət təsir göstərməsi üçün gərək turist müəssisələri yerli kadrlardan və resurslardan maksimum istifadə etsinlər. Əgər kapitalın böyük hissəsi xarici şirkətin əlində qalırsa, ölkə iqtisadiyyatı bu kapitaldan asılı vəziyyətə düşür. Uzun müddət turist .sərvətlərinin xarici şirkətlər tərəfindən istiiadə olunması bu sərvətlərin tükənməsinə səbəb ola bilər. Elə bir hal yarana bilər ki. xarici bazarlarda bu turist məhsuluna artıq tələbat olmasın. Milli iqtisadiyyatın xarici turizmdən bu cür asılılığı inkişafda olan ölkə üçün böyük təhlükə yaradır. Turi.st mərkəzi xarici kapitalın hesabına tikiləndə və ölkə iqti.sadiyyatı ilə heç bir əlaqəsi olmayan Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|