Dərs vəsaiti Bakı Biznes Universitetinin 20 illik yubileyinə bir töhfədir
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
195 orta illik normativi orta rüblük normativlərə əsasən müəyyən edilir. Normallaşdırılmayan dövriyyə vəsaiti üzrə yalnız faktiki orta qalıqlar müəyyən edilir, çünki bu vəsaitin dövr surəti üzrə plan göstəriciləri müəyyən edilmir. Normalaşdırılmayan vəsaiti dövretmə sürətini hesab- layarkən pul vəsaitinin hamısı hesaba alınmır. Müəssi- sələrin Dövlət bankındakı hesablaşma hesablarında olan pul vəsaiti nəzərə alınmır. Bu, ondan irəli gəlir ki, döv- riyyə vəsaitlərinin dövranı prosesində müəssisələr dövret- mə surətini artırmaq və daxili ehtiyatları səfərbərliyə al- maq yolu ilə vəsaiti, material ehtiyatlarından, bitməmiş is- tehsalından, hazır məhsul ehtiyatlarından debitor borcla- rından saldırıb pul formasına çevirir və Dövlət bankındakı hesablaşma hesabında saxlayır. Bununla əlaqədar olaraq, dövretmə sürətini hesabla- yarkən hesablaşma hesabında olan pul vəsaitini müəssisə- nin normalaşdırmayan dövriyyə vəsaiti tərkibinə daxil et- mək olmaz. Bununla bərabər müəssisələrin əsaslı təmir və əsaslı tikinti üzrə plandan əlavə apardıqları kapital qoyulu- şunu qanunsuz olaraq dövriyyə vəsaiti hesabına təmin et- dikləri bir çox hallara və müəssisənin müxtəlif xüsusi fondlardan artıq xərclərə yol verməsinə də təsadüf edilir. Dövriyyə vəsaitindən bu cür qeyri – düzgün istifadə edil- məsi nəticəsində onların dövr surəti ləngidilir. Bu və digər ləngiməni aşkara çıxarmaq üçün aşağıda- kı halları nəzərə almaq və müəssisənin sərəncamındakı nor- malaşdırılmayan dövriyyə vəsaitinə əlavə etmək lazımdır: Sənaye bankına yaxud baş idarələrə amortizasiya ayırmaları hesabına artıq verilmiş məbləğlər; əsaslı təmirə və kapital qoyuluşuna qanunla mənbələrdən əlavə sərf edi- 196 lən dövriyyə vəsaiti, xüsusi fondlar və digər məqsədli mənbələr hesabına maliyyələşdirilən məsrəflər üzrə artıq xərclər və habelə fərdi mənzil tikintisi üzrə haqq – hesabın bank tərəfindən verilən müvafiq borclardan artıq olan his- səsidir. Mövsümlə əlaqədar olaraq əmtəə – material vəsaiti yığılıb qalmış müəssisələrdə normalaşdırılan vəsaitin plan üzrə orta qalıqlarını müəyyən etmək üçün normativ məb- ləğinə bu məqsəd üçün faktiki alınan kreditlər və müəssisə kreditləşdirilən zaman mal verən təşkilatların Dövlət bankı tərəfindən ödənilmiş borcu əlavə edilir. Əmtəə – material vəsaitinin mövsümlə əlaqədar olmayan normadan artıq qalıqları, Dövlət bankı tərəfindən kreditləşdirilmiş olsa da, belə normativə əlavə edilmir. Dövriyyə vəsaitinin dövr etməsinin sürətləndirilməsi əsas yer tutur bu səbəbdən bu prosesi nəzərdən keçirir. Dövriyyə vəsaitinin dövretmə sürətini artırmaq hər bir müəssisənin ən mühüm iqtisadi vəzifəsidir. Sənayedə bütün dövriyyə vəsaitinin dövr müddətinin təkcə bir gün azaldılması müəssisələrdə bir neçə milyon manat vəsaitin azad olunmasına imkan yaradır. Dövriyyə vəsaitinin dövr- etmə surətinin artırılması dövlətə minimum vəsait sərf et- məklə istehsalı genişləndirməyə, xalq təsərrüfatının möv- cud resursları ilə təsərrüfatımızın inkişaf surətini artırmağa imkan verir. Müəssisələrin vəsaitinin dövretmə surətini artırmaq üçün məhsulun istehsalı sferasında, material – texniki təc- hizat sahəsində, müəssisələrin satış fəaliyyətində və mal təhvil verən, habelə mal alan təşkilatlarla haqq – hesabın təşkilində bir sıra tədbirlərin həyata keçirilməsi lazımdır. 197 İstehsal sferasında vəsaitin dövretmə surətini artır- maq üçün əsas yollar aşağıdakılardan ibarətdir: a) daha sə- mərəli istehsal üsuluna keçməklə istehsal tsiklinin ixtisar edilməsi və bitirilməmiş istehsalın həcminin azaldılması; b) istehsal ehtiyatlarının artıq hissəsinin ləğv edilməsi. İstehsal tsiklinin ixtisar edilməsi, yəni xammal və material istehsalata daxil olandan hazır məhsul buraxılana qədər vaxtın azaldılması, yalnız istehsal prosesinin özündə olan vəsaitin dövriyyəsini sürətləndirmək üçün deyil, həm də bütün normalaşdırılan vəsaitin dövriyyəsini sürətləndir- mək üçün böyük əhəmiyyətə malikdir. İstehsal prosesi nə qədər tez başa çatarsa, dövriyyə vəsaiti də istehsal sfera- sında bir o qədər tez dövr edər. İstehsal tsikli nə qədər qısa olarsa, eyni miqdarda hazır məmulat buraxmaq üçün isteh- sala bir o qədər az vəsait tələb olunar. İstehsal tsikli yeni texnikanın və texnologiyanın tətbiqi və onlardan səmərəli istifadə edilməsi, elmin yeni nailiyyətlərinin və əməyin, istehsalın təşkili üzrə ən yaxşı üsulların tətbiqi əsasında istehsal prosesinin sürətləndiril- məsi hesabına ixtisar edilir. İstehsal sferasında olan vəsai- tin dövriyyə surəti həm də dövriyyə vəsaitinin istehsal eh- tiyatları formasında qalması müddətindən asılıdır. İstehsal ehtiyatları nə qədər az olarsa, istehsalın həcmi və surəti əvvəlki kimi qaldıqda müəssisələrin vəsaitinin dövriyyə surəti də bir o qədər tez olar. Material – texniki təchizat sahəsində vəsaitin dövriy- yə surətinin artırılması aşağıdakı yollarla, yəni təchizatı planlaşdırmaq qaydasını və maddi vəsaitin anbardan isteh- sala buraxılmağın təşkilini yaxşılaşdırmaq, vəsaitin müəs- sisəyə lazım olmayan materiallarda çöküb qalmasına yol verməmək, anbar təsərrüfatını qaydaya salmaq və əmtəə – Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|