Dərs vəsaiti Bakı Biznes Universitetinin 20 illik yubileyinə bir töhfədir
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
202 Müəssisələr bu məqsədləri həyata keçirmək üçün in- vestisiya qoyulmasına istiqamətlənirlər. Ancaq bu məq- sədlər ümumi xarakter daşıyır. İnvestisiya qoyulmasının əsası isə müəssisə həyatının mütəmadiliyi və gəlirdir. Əgər müəssisə fəaliyyətlərini mütəmadi şəkildə təmin et- mək istəyirsə, daha keyfiyyətli mal və xidmət istehsal edə- rək istehlakçıların istifadəsinə verməli, bunlardan əldə edəcəyi gəlirlərin müəyyən bir qismi ilə yeni məhsullar is- tehsal etməli və yeni texnologiyalar ilə istehsalın artırıl- masına çalışmalıdır. Bazar iqtisadiyyatının inkişafı fəaliyyətdə olan sub- yektlər bir tərəfdən rəqabətə davamlı olmağı, digər tərəf- dən sabitliyin təmin edilməsini və dəyişən iqtisadi şəraitdə fəaliyyət göstərməsini tələb edir. Bütövlükdə cəmiyyətin və onun subyektlərinin inkişafı milli gəlirin yüksəlməsi ilə mümkündür. Bu cür yüksəlişlərin əsası investisiya və in- vestisiya qoyuluşu prosesini özündə əks etdirən investisiya fəaliyyətidir. İnvestisiya prosesinin əsas iştirakçıları (subyektləri) xarici fiziki və hüquqi şəxslər, habelə dövlət, beynəlxalq təşkilatlar, şirkətlər və ayrı-ayrı şəxslərdir. Onlar hər bir investisiya prosesində həm təklif, həm də tələblər tərəfin- dən iştirak edə bilirlər. İnvestisiya (investisiya resurslarına) pul vəsaitlərini, məqsədli bank əmanətləri, texnologiyalar, maşınlar, təchi- zat, lisenziya, o cümlədən əmtəə nişanları, kreditlər, eləcə də sahibkarlıq fəaliyyəti obyektlərinə qoyulan iqtisadi və sosial səmərə və gəlir əldə etmək üçün digər əmlak, əmla- ka hüququ və intellektual dəyərlər aid edilə bilər. İnvestisiya fəaliyyətinin obyektlərinə yeni yaranmış və modernləşdirilmiş fondlar və xalq təsərrüfatının müxtəlif sahələrindəki dövriyyə vəsaitləri, qiymətli kağızlar, məq- sədli pul qoyuluşları, elmi-texniki məhsul, eləcə də digər 203 əmlak obyektləri, əmlak hüququ və intellektual əmlak hü- ququ aiddir. İnvestisiya prosesi investisiya bazarında həyata keçiri- lir ki, bu da öz növbəsində kapital qoyuluşu bazarını (əsas fondların təkrar istehsalı üçün), əmlak bazarını, qiymətli kağızlar bazarını, intellektual mülkiyyət və hüquqlar baza- rını, investisiya layihələri bazarını özündə birləşdirərək bir sıra müstəqil seqmentlərə bölünür. İnvestisiya fəaliyyətinin ümumi prinsiplərinə görə bu bazarlar investisiya obyektlərinə görə fərqlənir ki, bu da üsulların, formaların, təhlil üsulunun və səmərəliliyinin qiymətləndirilməsinin, etibarlığın və investisiya riskinin səviyyəsini müəyyən edir. İnvestisiya fəaliyyətinin subyektlərini investorlar, si- farişçilər, iş icraçıları, investisiya fəaliyyəti obyektlərinin istifadəçiləri, eləcə də təminatçılar, hüquqi şəxslər (bank, sığorta və vasitəçi təşkilatlar, investisiya birjaları) və in- vestisiya prosesinin digər iştirakçıları təşkil edir. İnvestisi- ya fəaliyyətinin subyektləri fiziki və hüquqi şəxslər, o cümlədən xarici hüquqi fiziki şəxslər, dövlət və beynəl- xalq təşkilatlar da ola bilər. İnvestisiya fəaliyyətinin əsas subyekti olan investor, şəxsi və ya cəlb edilmiş vəsaitlərin investisiya şəklində qoyuluşunu həyata keçirir və onun məqsədyönlü istiqa- mətdə istifadəsini təmin edir. İnvestor rolunda aşağıdakı- lar iştirak edə bilər: - dövlət və bələdiyyə əmlakını və ya əmlak hüququnu idarəetmə səlahiyyətinə sahib orqanlar; - yerli fiziki və hüququ şəxslər, sahibkar birlikləri; - xarici fiziki və hüquqi şəxslər, dövlət və beynəlxalq təşkilatlar. Sifarişçi rolunda investorlar, eləcə də investor tərəfin- dən səlahiyyət verilmiş fiziki və hüquqi şəxslər çıxış edə 204 bilər. Bu halda bu şəxslər investisiya prosesinin digər işti- rakçılarının sahibkarlıq və başqa fəaliyyətlərinə müdaxilə etməməlidirlər. İnvestisiya prosesi – kapital təklifləri ilə onun tələbat- çılarının məqsəd və maraqlarının üst – üstə düşərək gös- tərdikləri fəaliyyət prosesidir. İnvestisiya prosesi tələblə təklifin qarşılaşdırma mexanizmidir. Hər iki tərəf maliyyə bazarlarda və ya maliyyə institutlarda qarşılaşırlar. Bəzən isə bu iki tərəf öz aralarında birbaşa danışığa girərək fəa- liyyət göstərirlər. Bu halda da maliyyə institutları investi- siya prosesində aktiv olaraq qalır. Maliyyə institutları de- dikdə elə maliyyə qrupları nəzərdə tutulur ki, onlar müxtə- lif növ maliyyə vəsaiti qəbul edərək sonradan onu borc ka- pitalı və ya digər formalarda investisiya edirlər. İnvestisiya prosesini sxem 4 – dən daha aydın görmək olar: Sxem 4. İnvestisiya prosesi Kapital istehlakçıla- rı: dövlət, şirkət, şəxslər Maliyyə bazarları (qısamüddətli) Maliyyə bazarları (uzunmüddətli) Kapital təklif- çiləri: dövlət, şirkət, şəxslər Maliyyə qrupları: banklar, borc əmanət assosiasiyası, əmanət bankları, pensiya fondları, kre- dit ittifaqları 205 İnvestisiya prosesi uzunmüddətli prosesdir. Prosesin son məqsədi olan mənfəət aşağıdakı mərhələləri keçdik- dən sonra reallaşır: 1) Araşdırılma – Kapital qoyuluşunun predmetinə ilkin yanaşmadır. Yəni təklif araşdırılır, məqsədə müvafiq istiqamət fəaliyyətə başlanılır, təklifə müvafiq inventisiya layihəsi hazırlanır. 2) Təhlil – İnvestisiya layihələrin dəyəri, həcmi və dəyər mətləblər hesablanılaraq dəqiqləşdirilir. Bu mərhə- lədə yerli və xarici bazarlar təhlil olunur, istehsal olunacaq və satılacaq məhsulun həcmi proqnozlaşdırılır. 3) Qərar qəbulu – Layihənin təhlilindən sonra əldə olunan yekun nəticələrə əsasən son qərar qəbul edilir. 4) İnvestisiya mənbələrinin müəyyən olunması – Ka- pital qoyuluşları üçün nəzərdə tutulmuş maliyyə vəsaitləri- nin və digər aktivlərinin araşdırılması. Belə investisiya la- hiyələrinin həyata keçirilməsi üçün şirkətlər çox vaxt öz dövriyyə vəsaitlərdən deyil, borc kapitaldan, kreditlərdən, daha çox istifadə edirlər. 5) Sənədlərin hazırlanması – Qarşı tərəf ilə rəsmi da- nışıqlar üçün müvafiq sənədlərin hazırlanması. 6) Danışıqlar və rəsmiyyət – Müqavilədən asılı ola- raq hər tərəf öz üzərinə müəyyən olunmuşları götürür. 7) Maliyyə vəsaitlərinin formalaşdırılması. 8) İnşaat – Nəzərdə tutulmuş mal istehsalını reallaş- dırmaq üçün zəruri istehsal obyektlərinin tikintisi, lazımi texnologiyanın tətbiqi, işçi personalının hazırlanması pro- sesi gedir. 9) İstehsalat – Məhsul istehsalı başlanır və nəzərdə tutulan texnologiya əsasında həyata keçirilir. 10) Məhsulun reallaşdırılması. 11) Qoyulan vəsaitin qaytarılması. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|