Dərs vəsaiti kim I q r if verilm işdir nurlar bak i-2014 e lm I red a k to rla r

c) təklif olunana sürətlə və müsbət cavab verilməsi,  bir qayda 
olaraq, verilən məlumata yüksək maraq doğurur.
M ənfi amillər.
a)  yerinə  yetirilməsinə  təminat  verilməyən  keyfiyyətlərin 
təsvir edilməsi;
b) avtoritar keyfiyyətlərin nümayiş olunması;
c) təklif edilən keyfiyyətləri təhlil  etmək təşəbbüsü:
ç) tərəfdaş tərəfindən irəli sürülən prinsiplərlə bağlı şübhələrin 
ifadə  olunması  (onların  mövcudluğuna,  ifadə  edilmə  səviyyəsinə, 
səmimiliyinə şübhə etmək).
I ll  mərhələnin  mexanizmləri 
III  mərhələnin  mexanizmləri 
üçün  münasibətlərin  hər  bir  iştirakçısında  tərəfdaşına  nümayiş 
etdirə  biləcəyi  bir  sıra  keyfiyyətlərinin  mövcudluğu  anlayışı­
na  malik  olması  əsasdır.  Hər  ikiniz  ünsiyyət  üçün  zəruri  olan  və 
gələcəkdə  də  əməl  edəcəyiniz  keyfiyyətləri  nümayiş  etdirirsiniz. 
Qəbul edilmiş davranış xəttinə tabe olaraq, siz məqsədyönlü şəkildə 
taktik  ideyalarınıza  ziyan  gətirə  biləcək  arzuolunmaz  hərəkətlərə 
meylləri yatırmalı  olacaqsınız.
Bu  mərhələdə  sizin  aşağıdakı  prinsiplərə  əməl  etməyiniz  çox 
mühümdür.
Hazır olma prinsipi - həmsöhbətin istənilən məlumatını qəbul 
edib  nəzərə  almağa  hazır  olmaq  məqsədində  əks  olunur.  Təklif 
olunan hər şeyi həmişə qəbul  etməyə hazır olmaq həmişə tərəfdaş 
tərəfindən yüksək qiymətləndirilir.
Özü  haqqında  cavab  məlumatı  prinsipi.  Bu  prinsip  ondan 
ibarətdir ki,  öz-özlüyündə dialoq forması  almış hər hansı ünsiyyət 
fikir mübadiləsinin özünəməxsus ritmini yaradır. Bununla əlaqədar, 
hər  hansı  qarşılıqlı  məlumatın verilməsi  tərəfdaş  tərəfindən  onun 
sözlərinin qəbul edilməsi kimi qiymətləndirilir və söhbətin normal 
inkişafına təkan verir.
Öz  keyfiyyətlərini  tədricən açıqlama prinsipi.  Bu  prinsip  on­
dan  ibarətdir  ki,  siz  tərəfdaşımza  bütün  keyfiyyətləriniz  barədə 
tədricən,  müəyyən  ardıcıllıqla  məlumat  verirsiniz.  Ayn-ayn  key­
fiyyətləriniz  tərəfdaşımz  tərəfindən  anlaşılmaqla  yanaşı,  həm  də 
gələcəkdə onun tərəfindən bir növ «mənimsənilir», yəni  sonradan
99

---

onun keyfiyyətlər sistemi ilə uyğunlaşır. Məhz buna görə də,  onla­
rın  hamısını  birdən  «yatırmaq,  boğmaq»  lazım  deyil.  Yoxsa  sizin 
haqqınızda düzgün olmayan fikir formalaşa bilər: «qayğısız insan­
dın), «təzyiq edəndin), «sakitləşə bilməyən adamdın) və s.
«Çəkinmək»  (neqativ  mənada)  prinsipi.  Hətta  əgər  əlinizdə 
bunun  üçün  kifayət  qədər  material  varsa  belə,  vaxtsız  fikir  for­
malaşdırmaqdan çəkinmək lazımdır.  Bu,  həm  də tərəfdaşınız haq­
qındakı  məlumatlan  hansısa  kateqoriyaya  («çoxbilmiş  adamdın), 
«sirrini  içində  saxlayan  adamdın)  və  s.)  uyğunlaşdırmaq  kimi 
xoşagəlməzliklərdən  uzaq  olmağa  kömək  edər.  Nəzərə  alsaq  ki, 
hər bir insan müəyyən dövrdə başqalan qarşısında fərqli görünmək 
istəyir,  ona belə b ir imkanı verməliyik.
Əslində,  sizin bu vəziyyətdəki  taktikanız  neytral  maraqlardan 
şəxsi  mənaya  malik  olan  maraqlara  keçməni  təmin  etməkdir.  Siz 
tərəfdaşınızın vermək istədiyi məlumatı tam həcmdə ala bilmənizi 
təmin etməlisiniz («arzuolunan keyfıyyətlən)).
Həm  də,  çalışmaq  lazımdır  ki,  tərəfdaşınızda  onun  verdiyi 
bütün  məlumatlann  nəzərə  alınmasına  inam  yaransın.  Məsələn, 
belə demək olar:  «Görürəm ki,  siz çox ünsiyyətlisiniz», «Siz səmi­
misiniz», «Siz başqalarının nəzər-nöqtəsini başa düşürsünüz», «Siz 
tez  uyğunlaşırsınız»,  «Şadam  ki,  sizdə  mənim  üçün  çox  qiymətli 
olan xüsusiyyətləri gördüm».
Ill  mərhələnin taktik üsulları
«Qəbul  edilmiş  fikrin  formalaşdırılması»  üsulu.  Vaxtaşırı 
həmsöhbətinin  xüsusi  olaraq  qabartmaq  istədiyi  fikri  ucadan  səs­
ləndirmək lazımdır. Bu, həm tərəfdaşı razı  salacaq, həm də onun bir 
dəfə söylədiyini dəfələrlə təkrar etmək səylərinin sayını azaldacaq.
«Nəticələrin çıxarılması» üsulu.  Əvvəllər deyilənləri vaxtaşırı 
yekunlaşdırmaq  və  fikirlərin  üst-üstə  düşdüyü  anlan  xüsusi  qeyd 
etmək arzuolunandır.
«Oxşar  fikirlər»  üsulu  («bənzədilmə»).  Siz  xüsusi  olaraq, 
fikrinizcə,  məsələn,  davranış  və  münasibətlərdə  ayn-ayn  anlann 
eyni  şəkildə  anlaşılmasının  sübutu  olan  məsələ  haqqında  danışır­
sınız.  Məsələn, belə deyə bilərsiniz:  «Siz bu fikirlə razısımzmı  ki, 
mümkün qədər açıq danışmaq lazımdır?»
100

---

«Özünü  doğrultmuş  gözləntilər»  üsulu.  Siz  məhz  bu  şəkildə 
davranışı,  məsələnin  bu  şəkildə  həllini,  məhz  bu  cür  qarşılıq­
lı  hərəkəti  gözlədiyiniz  haqında  bəzi  mülahizələr  söyləyirsiniz 
(«Mən  özüm  də  sizin  haqqınızda bu  fikirdə idim»,  «Mən  nəzərdə 
tutmuşdum ki,  siz bu məsələni  məhz bu  şəkildə,  mənim  kimi  həll 
edəcəksiniz»).
Ünsiyyətin  Ш  mərhələsində  təklif  edilən  və  həmsöhbətiniz 
tərəfindən nümayiş  etdirilən  keyfiyyətlər  onun üstünlük verdiyi  xü­
susiyyətlərdən  xəbər  verir.  Onlar  həmçinin  müəyyən  müddət  ər­
zində  müdafiə  olunmalı  keyfiyyətlər  kimi  nəzərdən  keçirilə  bilər. 
Tərəfdaşımz «təklif edilən» xüsusiyyətlərə uyğun şəkildə davranacaq.
III mərhələnin əlamət və göstəriciləri 
III mərhələnin başlan­
ğıcının əsas əlamətləri bunlardır:
a)  insanın  başqaları  ilə  münasibət və  ünsiyyət zamanı  rəhbər 
tutduğu prinsiplər haqqında ilk xatırlatmalar;
b) şəxsi keyfiyyət və xüsusiyyətlərinizin qabardılması;
c) təkrarlanan davranış  ştamplanmn meydana çıxması  (məsə­
lən,  «düzünü desək»,  «açığını  söyləyim», «bu haqda yaxşı  düşün­
mək lazımdır» və s.) eyni sözlərdən tez-tez istifadə edilməsi ya qarşı 
tərəfin səmimiyyətinin qəbul edilməsini, ya sözü birbaşa söyləmək 
arzusunu, ya da ehtiyatlı  olmaq arzusunu ifadə edir;  «mən həmişə 
düzgün  fikirlərlə  razılaşıram»,  «bununla  razılaşmaya  bilmərəm» 
kimi ifadələrdən tez-tez istifadə olunması tərəfdaşınızın razılaşma­
ya hazır olduğunu bildirmək istədiyi mənasını verir;
ç) tipik vərdiş və meyllər haqqında məlumat verilməsi; bu hal­
larda  «mən  vərdiş  etmişəm  ki...»,  «adətən  mən...»,  «mən  xoşla­
yıram...»,  «mənim  xoşuma  gəlir...»  və  s.  kimi  girişlərdən  istifadə 
olunur.
Ш   mərhələnin  nəticələri 
Qarşılıqlı  məlumatlar  nəticəsində 
tərəfdaşların ünsiyyət üçün təklif etdikləri keyfiyyətlər toplusu haq­
qında  müəyyən  bir təsəvvür meydana  çıxır.  Eyni  zamanda,  məhz 
bu  mərhələdə  həmsöhbətinizin  bir  sıra  real  keyfiyyətləri  (mənfi, 
ünsiyyət  üçün  maneə  olan,  sahibinin  fikrincə  «söndürülməli», 
«göstərilməməli»  olan  xüsusiyyətlər)  aşkara  çıxmır.  Onları  cidd- 
cəhdlə gizlədirlər.
101

---