Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilmişdir. B a k I 1
Yüklə 84,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İmam Cəfər Sadiq (as) Həzrətlərinin
. İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------79------------------------------------ Volfqanq fon Kempelen (23 yanvar 1734-cü il Bratislava şəhərində anadan olmuşdur, 26 mart 1804-cü ildə Vena şəhərində dünyasını dəyişmişdir). Avstriya və Macar ixtiraçısı, avtomatik maşının yaradıcısı, “İnsan nitqinin mexanizmi” traktaktının müəllifidir. V.Kempelen fəlsəfə elmini Bratislavada, Dyerdə, Venada və Rimdə görkəmli alimlərdən öyrənmişdir. Yeddi dil bilirdi. “Mariya Tereza qanunları” külliyatını latın dilindən alman dilinə tərcümə etmişdir. Bununla da saray əhli tərəfindən marağa səbəb olmuş və nəticədə sarayın məsləhətçisi seçilmişdir. Mariya Tereza Şarlotta Fransuzskaya (1778-1851: Avatriya kralının qızı, hersoginiya Anqulemski) onu 27 yaşında İmperiyanın macar hissəsində və Kempelen ərazilərində olan duz şaxtalarına işlər müdiri təyin edir. Çox qısa bir müddət ərzində V.Kempelen duz şaxtalarında modernləşdirmə işləri ilə məşğul olur. 1770-ci ildə “Cəngavər”, 1775-ci ildə isə “baron de Pezmand” titulu alır. 1786-cı ilə Macar-Transilvan dəftərxanasının sədri seçilir. V.Kempelena çoxlu sayda texniki tapşırıqlar verirdilər. O, . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------80------------------------------------ Banata ərazisində kətan istehsal edən fabrikin tikintisinə rəhbərlik edir, Budapeştin qala divarlarının möhkəmlədirilməsi üçün xüsusi möhkəmləndirici qurğular hazırlayır, İmperiyanın bir çox şəhərlərində su kəmərinin qurulmasına rəhbərlik edirdi. 1788-ci ildə Volfqanq fon Kempelen danışan maşın ixtira edir. Maşın uzunluğu 1 metr, eni isə 0,5 metr olan dördbucaqlı qutudan ibarət idi. Maşının daxilində çoxlu sayda tuluqlar, klapanlar və ştiflər var idi. Maşın 3-4 yaşında olan uşağın səsini çıxarırdı. 1828-ci ildə maşını Berlin şəhərində yaşayan mexanik Poş daha da təkmilləşdirir. Sonrakı illərdə V.Kempelen şahmat oynaya bilən avtomat düzəldir (sonralar məlum olur ki, bu maşın ullüziya imiş). Mariya Tereza Şarlotta Fransuzskaya Avtomat şahmatçı . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------81------------------------------------ Avtomat kamod (siyirməli paltar şkafı) şəkilində düzəldilmişdi. Kamodun üstündə şahmat lövhəsi yerləşirdi. Lövhənin arxasında mexaniki insan fiquru yerləşdirilmişdi. Fiqur turk keyimində idi. XVII əsrin axırlarında və XIX əsrin ikinci yüz illiyində maşın alimlərin diqqətini özünə çəkir və mübahisə obyektinə çevrilir. Heç bir alim möcüzə fiqurun hərəkətlərini və şahmat gedişlərinin həyata keçirməsini aydınlaşdıra bilmir. İndiki zamanda hamıya məlumdur ki, kamodun içərisində güclü şahmat oyunçusu gizlənibmiş. 1854-cü ildə Filadelfiyada baş vermiş yanğın zamanı avtomat maşın tamamilə yanıb məhv olur. Tarixdən məlumdur ki, avtomat şahmatçı Fredrik II ilə oyun zamanı onu məğlub etmişdir. 1808-ci ildə isə maşının Napalion ilə keçirdiyi şahmat yarışmasında görkəmli sərkərdə məğlubiyyətə uğramışdır. . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------82------------------------------------ Əbu Abdulla Cabir ibn Həyyan əd- Əzdi əs-Suft (721- 815) əslən Yəməndən olan əczaçı Həyyan əd-Əzdinin ailəsində dünyaya göz açıb. Orta əsrlərdə onu Avropada Cabir adlandırırdılar. Əbu Abdulla Cabir ibn Həyyan tanınmış ərəb əlkimyaçısı, həkim, əczaçı, riyaziyyatçı, astronomdur. Cabir ibi Hayyan bu elmləri İmam Cəfər Sadiq (as) Həzrətlərinin dərslərində iştirak etməklə öyrənmişdir. Modem kimyanın qurucusu Əbu Abdulla Cabir ibn Həyyan dünyavi elmləri kamil öyrənmiş dahi müsəlman alimidir, atomun kəşfindən min il qabaq onun parçalana biləcəyi barədə ilk fikir söyləyən elm adamıdır. Alim ilk dəfə kimyada (əlkimyada) eksperimental üsullar tətbiq etmiş və müasir kimya elmində indi də geniş istifadə edilən bir sıra kimyəvi prosesləri kəşf etmişdir. Bunlardan xlorid və nitrat turşularının sintezini, kimyəvi məhsulların distilə edilməsi və kristallaşma kimi kimyəvi prosesləri misaı göstərmək mümkündür. O, təbiətdəki maddələrin saf olmadığını ifadə etmiş və bunları saflaşdıraraq saf elementlər əldə etməyə çalışmışdır. Onun ilk dəfə əldə . İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR ---------------------------------83------------------------------------ etdiyi bir çox kimyəvi maddə vardır. Bunlara misal olaraq saf kükürd düzlarını, naşatırı, üstübeçi, cəhənnəm daşını, nitrat turşusunu, saç yağını, sulfat turşusunu, sirkə turşusunu və s. göstərmək olar. Alimin inkişaf etdirdiyi element anlayışına, tarazlıq nəzəriyyəsinə, icad etdiyi alət və qurğulara görə onu “Kimyanın atası” adlandırmışlar. Əbu Abdulla Cabir ibn Həyyan tətbiqi fizika və kimya, mədənlər, riyaziyyat, astronomiya, fəlsəfə və dinlər tarixi kimi çox müxtəlif sahələrə aid yürlərlə kitablar yazmışdır. Onun kitabları Qərb ölkələri alimləri tərəfindən öz dillərinə tərcümə edilmiş və uzun illər boyu istifadə edilməklə mənimsənilmişdir. Alimin yazdığı “Yetmiş kitab” əsəri ingilis dilinə tərcümə edilərək “Book of Seventy” adi ilə İngiltərənin bütün tədris müəssisələrində uzun illər boyu dərlik kimi istifadə olunmuşdur. Alimin əsərlərinin böyük bir qismi itmişdir. 27 əsəri latın və alman dillərində Nümberq, Frankfurt və Strazburq şəhərlərində (1473-1710-cu illərdə) çap edilmişdir. Onun əsərlərinin orijinalı olduqca mürəkkəb və anlaşılmaz qaydada yazılmışdır. Bu sahə ilə məşğul olan mütəxəssislər belə güman edirlər ki, alim özü əsərlərini müəyyən şifrələrdən istifadə etməklə yazmışdır. Bəzi mənbələrdə qeyd edilir ki, müasir günümüzə qədər bu şifrələri açmaq mümkün olmamışdır. XVII əsrə kimi kimya elmləri sahəsində onun səviyyəsinə heç bir alim yüksələ bilməmişdir. Tarixçilər yazırlar ki, Şərq və Qərb elm dünyasında ona elmdə bərabər və onun elmi səviyyəsini aşan bir kimyaçı yetişməmişdir. Bununla yanaşı Qərb elmi onun əsərlərindən yüksək səviyyədə Yüklə 84,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|