Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilmişdir. B a k I 1

. 
İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR 
 
 
---------------------------------84------------------------------------ 
 
bəhrələnmişdir. Bu gün istər Şərqdə, istərsə də Qərbdə 
onun etdiyi kəşflərdən, metodlardan və elmi fikirlərdən 
daima  qaynaqlanmışlar.  Alim  çoxlu  sayda  tələbələr 
yetişdirmiş, özündən sonra kimya elmində böyük bir irs 
qoymuşdur.  Onun  rəhbərliyi  altında  zəhər və  zəhərlə 
bağlı  maddələrin kimyəvi  strukturu  araşdırılmış, 
onlardan təbabətdə  istifadə  sahələri və  qaydaları 
verilmişdir. Əbu Abdulla Cabir ibn Həyyan eyni zamanda 
dərin düşüncə və fikir alimi idi, siyasi düşüncələri aydın, 
elmi fəaliyyəti isə həmişə düzgün istiqamətə yönəlmişdi. 
Alimin digər elmi  araşdırmaları  bitkilər ilə  bağlıdır. 
Bitkilərdən əldə etdiyi boya ilə dərilərin rənglənməsi və 
dabaqlanması  üsullarını  elmi  yollarla sübut edir və 
həyata keçirilməsi  yollarını  aydınlaşdırır.  Müxtəlif polad 
və metal istehsalı üsullarının inkişaf etdirilməsi, dəri və 
bez boyalarının hazırlanması, bitkilərdən yağın alınması, 
metalların  saflaşdırılması,  parçaların  rənglənməsi, su 
keçirməyən  paltarların  hazırlanması,  manqan  dioksidin 
şüşə  istehsalında  istifadə  edilməsi və  şüşənin müxtəlif 
rənglərlə rənglənməsi kimi məsələləri dərindən və ətraflı 
araşdırmış,  araşdırmalar  nəticəsində  kəşflər  etmişdir. 
Qeyd etmək lazımdır ki, alim atom, onun parçalanması 
barədə  də  fikirlər söyləmişdir.  Onun fikirinə  görə 
“Maddənin  ən  kiçik  parçası  olan  atomda  sıx  bir  enerji 
mənbəyi  vardır”.  Yunan  alimlərinin söylədiyi kimi atom 
parçalana bilməz fikiri düzgün deyil. Atom parçalana 
bilər, “O, parçalananda elə bir güc meydana gəlir ki, bu 
anda  Bağdad  kimi  dünyanın  ən  böyük  şəhərinin  altını 
üstünə  çevirmək mümkündür. Bu Allah təalanın 
qüdrətinə nişanədir”. 

---

. 
İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR 
 
 
---------------------------------85------------------------------------ 
 
Parpasels (əsl 
adı  Filipp  Ayroyel 
Teofrast Bombast 
fon Qohenheym) 21 
sentyabr 1493-cü 
ildə  Eq  şəhərində 
anadan  olmuşdur. 
24 sentyabr 1541-ci 
ildə 
İsveşrənin 
kanton Şvis şəhərin-
də  (kanton  -  bəzi 
ölkələrdə 
inzibati 
ərazi bölgüsü) vəfat 
etmişdir.  Parpasels 
dövrünün görkəmli 
əlkimyaçısı 
və 
həkimi 
olmuşdur. 
Parpasels isveç-alman 
əsllidir, 
yatrokimyanın 
banilərindən  biri  sayılır  (yatrokimya  XVI-XVII  əsrlərdə 
kimyanın  təbabətə  qulluq etməsi tərəfdarlarının  və 
təbabət üçün dərmanlar  hazırlayan  əlkimyaçılarin 
tutduğu  istiqamətdir).  Əlkimyaçının  özünə  götürdüyü  
Parpasels təxəllüsü “Selsanı ötüb keçən” anlamını verir 
(Selsa qədim Rim ensiklopediyaçısıdır  və  bizim eradan 
əvvəl I əsrdə təbabət bilicisi sayılırmış). Parpasels uşaq 
yaşlarında  olarkən ailəsində  fəlsəfə  və  təbabət elmini 
gözəl öyrənir.  16  yaşında  cərrahlığın,  terapeyanın  və 
əlkimyanın  əsaslarını  tutarlı  səviyyədə  mənimsəyir. 
Sonralar Bazel universitetində  təhsil alarkən Vyusberq 
şəhərində  abbat 
İohan 
Tritemiyanın  yanında 

---

. 
İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR 
 
 
---------------------------------86------------------------------------ 
 
adeptomaqiya,  əlkimya və  astrologiya elmini dərindən 
öyrənir.  Bununla  yanaşı  o,  qədim  danışıq  dilinin 
sirrlərilə  məşğul  olur.  Təhsilini  İtaliyanın  Ferrara 
şəhərində davam etdirir və Ferrara universitetində tibb 
sahəsində elmlər doktoru adına layiq görülür. 
 
Con Makkarti 
4 sentyabr 1927-
ci ildə  Boston 
şəhərində  ana-
dan olmuşdur. 24 
oktyabr 2011-ci 
ildə 
Stenford 
şəhərində  vəfat 
etmişdir.  İnfor-
matika sahəsində 
görkəmli amerika 
alimidir, “Süni 
intellekt” termini-
nin müəllifidir, 
Lops dilinin yara-
dıcısıdır  (1958-ci 
il), funksional 
proqramlaşdır-
manın 
əsasını 
qoymuşdur.  Süni  intellektin  tədqiq edilməsi sahəsinə 
verdiyi dəyərli tövhələrə  görə  A.Tyurinq  adına 
mükafata  layiq  görülmüşdür  (1971-ci il). Özünü ateist 
hesab edir. C.Makkarti immiqrant (mühacir  -  yaşamaq 
üçün  başqa  ölkəyə  köçüb gələn adam)  ailəsində 

---

. 
İNTELLEKTUAL SİSTEMLƏR VƏ TEXNOLOGİYALAR 
 
 
---------------------------------87------------------------------------ 
 
doğulmuşdur.  Riyaziyyata  olan  marağı  nəticəsində 
Kaliforniya Texnologiya institutuna daxil olur və 
riyaziyyatı  gözəl bildiyi üçün bir ildə  iki kursu birdən 
bitirir.  İnstitutu  bitirdikdən sonra Prinston və  Stenford 
universitetlərində  diplom  işləri müdafiə  edir, 1962-ci 
ildən Massaçuset universitetinin professoru  olmuşdur. 
C.Makkartı  riyazi məntiqin süni intellektdə  istifadə 
edilməsi məsələsini “ayaq üstə” qaldırmış, “məsləhətin 
qəbulu” sistemini təklif  etmişdir.  Elmə  verilən təkliflər 
sonralar məntiqi  proqramlaşdırmanın  inkişafına  təkan 
vermişdir.  C.Makkartinin  fikirinə  görə  kompüter 
texnologiyası elə bir şəkildə inkişaf edəcək ki, müəyyən 
təkliflərin  satılması  üçün  biznes-modeldən istifadə 
ediləcək. Bu da kommunal qulluq sahələrində 
göstərilən xidmətə  görə  paraların  toplanmasında 
yardımçı  olacaq.  Kompüter  və  ya  informasiya  qulluğu 
1960-cı  illərin sonunda dəbdə  olsada, 1970-ci illərin 
ortasında  dəbdən  düşdü,  çünki  aparat,  proqram  və 
kommunikasiya  texnologiyaları  hələlik bu sahədə 
istifadəyə  hazır  deyildi.  Sonrakı  illərdə  bu sahə  çox 
inkişaf etməyə başlayır. Buna səbəb C.Makkartinin vaxtı 
ilə  verdiyi  ideyaların  həyata keçməsi idi. Qeyd etmək 
lazımdır  ki,  C.Makkarti  süni  intellekt  sahəsinə  çoxlu 
sayda elmi fikirlər gətirməklə  yanaşı,  bu  sahəyə  aid 
çoxlu sayda dəyərli məqalələr və  kitablar da çap 
etdirmişdir. 2000-ci ildə təqaütə çıxmışdır.       
 
 
 
 

---