Dərs vəsaiti m £

/V . 
C əfərov,  M .  Ç obaııov,  Q.  P a şa yeva
cənub  bölgələrində  356  min  kv.km  ərazidə  yaşayan  35  milyondan 
çox  Azərbaycan  türkləri-azərbaycanlılar,  hələ  də,  İran  Şahlığının 
müstəmləkəsi kimi yaşamaqdadır... Təəssüf ki, başda BMT olmaqla 
beynəlxalq  təşkilatlar  da  yuxarıda  adlan  qeyd  olunan  türk 
xalqlannın  hüquqlarının  qorunması  barədə  tutarlı  tədbirlər 
gönnürlər...
Yuxarıda  qeyd  olunanlan  ümumiləşdirərək,  belə  qənaətə 
gəlmək  olar  ki,  Ümummilli  lider  Heydər  Əliyev  Türk  dövlət 
başçılannın  II  Zirvə  toplantısına  -   İstanbula  gedərkən  Bakı  Hava 
Limanında jurnalistlərə verdiyi müsahibəsində demişdir:
“Şübhəsiz  ki,  Zirvə  toplantısı  bizim  xalqlarımızın  (türk  xalq­
larının) müstəqil ölkələrimizin (türk dövlətlərinin) bu günü və gələ­
cəyi  üçün  əhəmiyyətli  yoldur.  Yəni,  bizim  türk  mənşəli,  türkdilli 
xalqlanmızın  tarixi,  milli,  mənəvi  ənənələri  eyni  və  yaxud  bənzər 
olan  xalqlarımızın  hər  birinin  dövlət  kimi  mövcud  olması,  onların 
həm dövlətlərarası  əlaqələrinin inkişaf etdirilməsi, möhkəmləndiril­
məsi,  həm  də  bu  əlaqələrdən  istifadə  edərək,  tarixi  irsimizi,  keç­
mişimizi  canlandırmaq  və  onun  əsasında  xalqlarımızı  daha  da ya­
xınlaşdırmaq,  dünyanın  indiki  mürəkkəb  proseslər gedən  bir  döv­
ründə çox mühümdür.  Ona görə də, mən  bu görüşə böyük əhəmiy­
yət  verirəm.  Orada  hansı  sənədin  imzalanıb-imzalanmamasından 
asılı  olmayaraq,  elə  bu  görüşlərin  özü,  fikir  mübadiləsi,  həmin 
ölkələrin prezidentlərinin ünsiyyəti -  bunlar hamısı respublikamızın 
həm iqtisadi, həm mədəni, elmi, həm də bütün başqa sahələrdə bun­
dan  sonra  da  bir-biri  ilə  sıx  əlaqələr  yaratması  üçün  imkanlar aça­
caqdır”.
Heydər Əliyev İstanbulda Türk dövlət başçılarının II Zirvə top- 
lantısındakı çıxışında “Türk dünyasının birliyi strategiyasını çox də­
qiq halda şərh etmişdir:
144
A zərb a yca n şü n a slığ ın   əsasları
“Bizim  toplantı  xalqlarımızın,  ölkələrimizin tarixi  kökləri,  əsr­
lər  boyu  toplanmış  adət-ənənələrinin  birliyi,  dil  birliyi  və  fəaliyyət 
birliyi  əsasında  qurulub.  Bu  çox  böyük  əsasdır.  Ona  görə  də,  bu 
əsasda  bizim  ölkələr  arasında  bütün  sahələrdə  əməkdaşlığı  inkişaf 
etdirməyə,  genişləndirməyə,  bütün  istiqamətlərdə  bu  əməkdaşlığı 
təmin  etməyə  bizim  böyük  imkanlarımız var.  Azərbaycan  Respub­
likası  belə qərara gəlib ki, bundan sonra da bu  imkanlardan  istifadə 
etsin və əməkdaşlığı genişləndirsin...”
Heydər  Əliyev  daha  sonra  demişdir:  “Ümumiyyətlə,  bir  kök­
dən,  bir  mənşədən  olan  və  adət-ənənələri  bir  olan  xalqların, 
ölkələrin,  dövlətlərin  əməkdaşlığının  böyük  gələcəyi  var  və  mən 
hesab edirəm ki, biz bu imkanlardan səmərəli istifadə etməliyik”.
Yuxarıdakı  qeydlər  və  Heydər  Əliyevin  Türküstanın  dövlət 
başçıları  (Nursultan Nazarbayev (Qazaxıstan),  İslam  Kərimov (Öz­
bəkistan),  Sapar  Murad  Niyazov-Türkmənbaşı  (Türkmənistan), 
Əsgər  Akayev  (Qırğızıstan)  ilə  görüşlərindən  belə  qənaətə  gəlinək 
olur ki,  Heydər Əliyev Türk dünyasının lideri vəzifəsini hər vaxt lə­
yaqətlə  və  məharətlə  yerinə  yetirmişdir...  Bu  vəzifənin  məsuliy­
yətini dərindən dərk edən Heydər Əliyev daha sonra demişdir:
“Özünün  yeni  yüksəliş  dövrünü  yaşayan  çağdaş Türk  dünyası 
bəşər  sivilizasiyasına  yeni  misilsiz  nümunələr  vermək  iqtidarında­
dır.  Bu  gün  öz suverenliyini  əldə etmiş bir çox Türk Cümhuriyyət­
lərinin bu sıraya qoşulması Türk dünyasının gələcəyinə işıqlı  ümid­
lər oyadır:  iqtisadi, siyasi  və mədəni  həyatın sıx  telləri  ilə birləşmə­
yə başlamış türk xalqları  yeni dünyanın mühüm amillərindən  birinə 
çevrilməkdədir”.
Yuxarıda qeyd olunanlan nəzərə alaraq, bütün mülahizələrimi­
zi  Azərbaycanın, eləcə də, bütün Türk dünyasının sevimli  xalq  şairi 
Zəlimxan Yaqubun bir müdrik kəlamı  ilə yekunlaşdınnaq istəyirik:
145

---

N .  C əfərov,  M .  Çobanov,  Q.  P aşayeva
“
V
a x t   T
ə b r i z i n ,   d
ü
n
y a
  Ə
r k i n
  d
ü
n
y a
s ı ,  
Y
o l   T
a n r ı n ı n ,   h
a
q
q
ı   d
ə r k i n
  d
ü
n
y a
s ı .  
Ə
z ə l - a x ı r ,   D
ü
n
y a
  T
ü
r k ü
n
  d
ü
n
y a
s ı ,
U
ç  g
ü
n
,   b
e ş  g
ü
n
  g
e c i m
, 
t e z i n
i   o l a c a q .  
B
u
  g
ü
n
- s a
b
a
h
  D
ü
n
y a
  b i z i m
  o l a
c a q
 ”.
146
A zərb a yca ıışü ıta slığ m   əsasları
«Ana dili,  ədəbiyyat,  mədəniyyət və incəsənət 
tarixən xalqa xidmət edə-edə tarixə yoldaşlıq edir. 
Dil  iimumxalq  arasında  ünsiyyətə,  poeziya 
(ədəbiyyat)  nıhun  musiqisini  ifa  etməyə,  musiqi 
isə,  ümumbəşəri dil kimi xalqa xidmət göstərir»
(M.Ç)
AZƏRBAYCAN PREZİDENTİ  HEYDƏR ƏLİYEVİN 
“AZƏRBAYCAN XALQINA MÜRACİƏTP’NDƏ 
AZƏRBAYCANŞÜNASLIQ MƏSƏLƏLƏRİNİN 
QOYULUŞU 
(
2000
)
Ümummilli  lider  Heydər  Əliyev  2000-ci  ilin,  əsrin  və  II 
minilliyin  son  günlərində  Azərbaycan  xalqına  müraciət  etmişdir. 
Onun  bu  müraciəti  çox  mükəmməl  təhlilin  ümumiləşdirilmiş 
yekunu  olub,  Azərbaycançılıq  ideyasının  və  azərbaycanşünaslığın 
əsas  məsələlərinin  izahı  və  şərhi  üçün  aydın  və  dəqiq  metodoloji 
göstərişlər idi.  Onu da qeyd edək ki, həmin metodoloji göstərişlərin 
müəyyən  hissəsi  Azərbaycanşünaslığın  atributlarından  sayılan 
xalqımızın  Dili,  Ədəbiyyatı  və  Mədəniyyəti  ilə  bağlı  olmuşdur. 
Heydər  Əliyev  Azərbaycanda  rəhbərlik  etdiyi  dövrdə  Azərbaycan 
xalqının  dilinin,  ədəbiyyatının  və  ümumən  mədəniyyətinin  inkişaf 
etdirilməsi  problemlərini  daim  gündəmdə  saxlamışdır.  Bu  sahədə, 
onun Azərbaycanın Müstəqillik dövründə Azərbaycan Yazıçılarının 
ilk  Qurultayındakı  tarixi  nitqi,  həmçinin,  böyük  ədəbiyyat  və 
incəsənət xadimlərinin  Yubileylərindəki,  müxtəlif ədəbi  və  mədəni
147

---