Dərs vəsaitinin bu hissəsi təbiət və cəmiyyətin fəlsəfəsinə həsr
Yüklə 3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Biologiya və fəlsəfə arasındakı asılılığın qarşılıqlı olmasını
götürürdülər ki, hansı bioloji nəzəriyyə düzdür, hansı nəzəriyyə isə yalnışdır. Bu nöqteyi-nəzər üzdən fılosofluq etməyə meyl edən Sovet bioloqu T.D.İsenko tərəfindən irəli sürülmüş və bir sıra ehkamçı filosoflar tərəfindən, ilk növbədə isə M.B.Mitin, o cümlədən «fılosofluq edənlərə rəhbərlik etməyə» iddialı olan hüquqşünas İ.İ.Prezent tərəfindən müdafiə olunmuşdur. Onlar əsasən genetiklərə qarşı mübarizə aparırdılar. - biologiyanın sahəsi olan genetika bütün dünyada bu vaxtlar xeyli inkişaf etmişdir. Nəticədə biologiya və fəlsəfəyə ciddi zərbə vurulmuşdur. Materialist dialektikadan iltibas gətirən əksər fəlsəfə əsərlərdə kobud, cahil konsepsiyalar təbliğ olunur və yeni genetikanın inkişafındakı perspektivli olan istiqamətlər irsiyyətdəki xromosom nəzəriyyəsi adlanan istiqamət mühakimə olunurdu. İrsiyyət mexanizmindəki nukleyin turşulannm rolunu açan biokimyəvi genetik sahəsindəki tədqiqatları Lisenko və onun tərəfdarları «idealist» tədqiqat kimi qəbul etmək istəmirdilər. Bu yalnış nəticələr, onu da qeyd edək ki, müəyyən vaxtlarda yalnız filosoflara xas olmamışdır, o, uzun müddət ictimai xarakter almış, elmə əks olan istiqamət kimi təbliğ olunmuşdur. Lisenkonun və onun tərəfdarlarının savadsız nəzəriyyələri həm ali məktəblərdə, həm də orta məktəblərdə tədris olunmuşdur. Məsələnin fəlsəfi tərəfinə gəldikdə isə, burada dialektika yalançı dialektika ilə əvəz olunmuşdur. Əgər belə demək mümkündürsə, fəlsəfi təhlil bu və ya digər nəzəriyyənin təcrübi faktlarla əlaqəsinin izlənməsinə, nəzəriyyənin mahiyyətinin obyektiv və hərtərəfli nəzərdən keçirməsinə istiqamətlənməmiş, sadəcə olaraq yüngülvari «qiymətləndirici işlərə» yönəldilmişdir, bunun gedişində isə, dialektik-materialist dünyagörüşü yalnız müxalif fikirlə çıxış edənlərə ləkə
gətirmək üçün bir vasitə kimi istifadə olunmuşdur. 1948-ci ildə Kənd təsərrüfatı elmlərinin ümumittifaq aka- demiyasmm sessiyasında bu hadisələr görünməmiş dərəcədə inkişaf etdirildi və elmi genetikanın faktiki olaraq darmadağm edilməsinə gətirib çıxardı. Nəticədə uzun illər ərzində genetika öz inkişafının gizli dövrünü yaşamalı oldu, yalnız elmi ideala sadiq olanlar gizli şəkildə genetika ilə məşğul olurdular, Bu faciəli hadisədən çıxarılan ilk nəticə ondan ibarətdir ki, fəlsfənin biologiyaya, eyni zamanda digər elmlərə səriştəsi olmayanlar tərəfindən tətbiqi olduqca təhlükəlidir. Ancaq bu o demək deyildir ki, həyatın dərk olunmasında biologiya və fəlsəfənin toxunma nöqtəsi ümumiyyətlə yoxdur. Qabaqcıl filosoflar, Lisenkonu tənqid edənlər öz əməli işləri, sağlam mühakimələri ilə biologiya və fəlsəfə arasında mövcud olan əlaqəni dəfələrlə təsdiq etdilər. Biologiyada canlıya idrak obyekti kimi baxılır. Biz eyni zamanda görürük ki, insanın canlıya münasibəti çoxtərəflidir, o həm idraki və praktiki, həm də etnik və estetik tərəfləri özündə birləşdirir. Bioloji idrakın nəticələri və nailiyyətləri əlbəttə ki, özü-özlüyündə böyük dəyərə malikdir. Lakin onlar boş yerdə oturmurlar, insanın canlı haqqında olan baxışları məcmusuna, canlı ilə qarşılıqlı fəaliyyətin münasibət və üsulları formasına daxil olurlar. Bundan başqa, bioloji idrakın inkişafı bu baxışların və münasibətlərin dəyişməsinə aparıb çıxarır. Başqa sözlə desək, o, adamları dünyagörüşünə təsir edir, ona görə də dünyagörüşü dərketmə şərh tələb edir və bu da əsasən fəlsəfənin vəzifəsi hesab olunur. - bu vəzifəni fəlsəfə və biologiyanın birgə cəhdi ilə yerinə yetirmək olar. Fəlsəfənin bu vəzifəsi insanın canlıya münasibəti qədər olduqca dərin əhəmiyyət kəsb edir. Canlıya yalnız 168 obyektiv elmi idrak və praktiki fayda baxımından yanaşan adamların fəaliyyəti canlı təbiətin bu və ya digər obyektinə təhlükə yarada bilər; insanlar həyatın çoxrəngli gözəlliyini və digər formasını hiss etməyəndə, canlının keçirdiyi hissləri, onun əzablarını duymayanda bu həyatın özünün mövcudluğu üçün təhlükəli ola bilər. Heç təsadüfi deyil ki, həyatın müəmmalarının açılmasında bioloji idrakın valehedici uğurları bu gün də hamı üçün, hətta biologiya ilə peşəkarcasına məşğul olanlar üçün belə izah oluna bilməyən və çətin dözülən sirləri saxlayır. Həyatın dərk olunmasında fəlsəfənin yeri haqqında məsələni müzakirə edərkən aşağıdakıları nəzərdən qaçırmaq olmaz; biologiya üçün həyat idrak obyektidir və bu mənada onu dərk edən subyektə qarşı dayanır, lakin insanın mövcudluğu nöqteyi-nəzərdən həyat yalnız obyekt ola bilməz, belə ki, o özü də həyatın toxumalarına daxildir, onun davamı və təzahürüdür. Biologiya həyatı sanki kənardan görür; məhz bunun hesabına o canlı haqqında obyektiv biliklər verə bilir. Fəlsəfə isə bununla kifayətlənə bilmir, onu insan və canlı arasında tam bütöv halda götürülən münasibət maraqlandırır; burada çox güman ki, biologiyanın verdiyi məlumatlar, eyni zamanda insan varlığının, insan fəaliyyətinin, insan idrakmn həyatın təzahürü olması da nəzərə alınır, bütün bunlar ona görə mümkündür ki, məhz onlar həyatın mövcud olmasına və onun qorunmasına imkan verir.
idrak öz nailiyyətlərinin dünyagörüşü əhəmiyyətinin nəzəri dərk olunmasını fəlsəfədə tapır; bioloji idrak öz inkişaf gedişində canlının məzmunlu, aydın və dolğun mənzərəsini verə bilir. Bununla belə, bioloji idrak.
Yüklə 3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|