Dərslik 1994-cü ildə nəşr edilmiş ali məktəblər üçün «Azərbaycan tarixi»nin (I cild) davamıdır və xalqımızın tarixinin
Yüklə 3,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
bolşevik ideologiyası uydurma ehkamlarının ictimai şüurunu bütün formalan - elm, əxlaq, din, hüquq, ədəbiyyat, incəsənət və s. üzərindu rəsmi inhisannı təmin etmək bu işdə ən mühüm vasitə idi. Məktəb məhsuldar işləmək üçün vacib bilik və bacanqlara, müəyyən əmək vərdişlərinə malik, mövcud rejimə sadiq, icraçı işçilər, kadrlar hazırlanmasında mühüm pillə idi. İstehsal, texnologiya mürəkkəbləşdikcə işçilərin ümumtexniki təhsil səviyyəsinə tələblər daha da artırdı. Hələ müharibə illərində yaranmış axşam növbəli məktəblər şəbəkəsi xeyli genişlənmişdi. 1945-ci ildə məktəblərdə buraxılış, kamal attestatı imtahanları müəyyən olunmuş, ən yaxşı oxuyan şagirdlər üçün qızıl və gümüş medallar təsis edilmişdi. 1949-cu ildən ümumi yeddiillik təhsil elan olunmuşdu. SSRİ Ali Sovetinin 1958-ci ildə qəbul etdiyi «Məktəbin həyatla əlaqəsini möhkəmləndirmək və ölkədə xalq maarifi sistemini daha da inkişaf etdirmək haqqında» qanuna əsasən 1959-cu ildən səkkizi İlik ümumtəhsil müəyyən olundu. Yuxarı siniflərdə əmək təliminə, şagirdlərə müxtəlif ixtisaslar öyrədilməsinə geniş yer verildi. Lakin bu tədbirlər müvafiq baza, müasir müəssisələr, kadrlar çatışmadığından gözlənilən qədər səmərəli olmadı. Bu illərdə təhsilin ruslaşdıniması istiqamətində ciddi addımlar atıldı. Dövlət idarələrində işlərin rus dilində apaniması, bu dili mükəmməl bilməyənlərin vəzifə nərdivanı ilə yüksəlmək imkanının olmaması adamlarda rus dilində təhsil almaq meylini artırmışdı. Rus məktəblərinin sayı, xüsusən şəhərlərdə xeyli artmışdı. Bu məktəblərdə Azərbaycan dilinə az saat ayrılır, çox yerdə onun tədrisi formal xarakter daşıyırdı. Onlarda tədris elə təşkil olunurdu ki, gənc nəsil milli dəyərlərə yadlaşsın. Azərbaycan məktəblərində rus dilinin tədrisinə ayrılan saatlar xeyli artınimışdı. Orta təhsil 1966-cı ildən ümumtəhsil elan olundu. Yuxan siniflərdə istehsalat təlimi dayandınIdı. Texniki-peşə məktəbləri şəbəkəsi genişləndirildi. Əməyə özgələşmənin başlıca səbəbini mövcud istehsal üsulunda deyil, təlim-tərbiyədəki qüsurlarda görən dövlət 1984-cü ilin aprelində «Ümumtəhsil və peşə məktəbi islahatının əsas istiqamətləri» haqqında qanun qəbul edərək hamılıqla orta təhsili peşə təhsili ilə tamamlamaq, bu işdə məktəbin rolunu fəallaşdırmaq üçün yeni cəhdlər göstərdi. Lakin iqtisadi tənəzzül bu sahəyə kifayət qədər vəsait ayırmağa, maddi bazanı inkişaf etdirməyə imkan vermirdi. Respublikada ali təhsil də xeyli inkişaf etmişdi. 1945-ci ildə Teatr İnstitutu (1968-ci ildən İncəsənət İnstitutu, 1991-ci ildə İncəsənət Uni 412 versiteti), 1946-cı ildə ikiillik Rus Dili Müəllimləri İnstitutu təşkil olunmuşdu. 1948-ci ildə Pedaqoji Xarici Dillər İnstitutu (1941-ci ildə ilk dəfə təşkil olunub və həmin il də bağlanmışdı), 1950-ci ildə Politexnik İnstitutu (1991-ci ildən Texniki Universitet), 1951-ci ildə hələ 1941-ci ildə fəaliyyətini dayandırmış Xalq Təsərrüfatı İnstitutu (1991-ci ildən İqtisadi İnstitutu) yenidən açıldı. 1952-ci ildə ikiillik Rus Dili Müəllimləri İnstitutu əsasında Rus Dili və Ədəbiyyatı İnstitutu təşkil edildi. 1959-cu ildə bu institut Pedaqoji Xarici Dillər İnstitutu ilə birləşdirildi. 1971-ci ildə hər iki institut yenidən müstəqil fəaliyyət göstərməyə başladı. Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun fUiallan əsasında 1972-ci üdə Naxçıvan, 1973-cö ildə Xankəndi Pedaqoji İnstitutları, 1976-cı ildə İnşaat Mühəndisləri İnstitutu, 1981-ci ildə Gəncə Texnologiya İnstitutu təşkil olundu. 1969-cu ildən ali məktəblərin yanında fəhlə, kolxozçu və ordudan tərxis olunanlar üçün hazırlıq şöbələri yaradıldı. Ali məktəblərdə avtomatik idarəetmə sistemi, elektrotexnika, biokimya, rabitə texnikası kimi istehsalın və elmi-texniki tərəqqinin tələb etdiyi yeni bilik sahələri üzrə mütəxəssislər hazırlanmasına başlanmışdı. Məktəblərdə tədrisin məzmunu mövcud rejimin məqsədlərinə müvafiq şəkildə müəyyən olunurdu. Bütün tələbələrə ictimai elmlər tədris edilirdi. Orta məktəblərdə 1963-64-cü tədris ilindən «tctimaiyyab), 1975-76-cı tədris ilindən «Sovet dövlətinin və hüququnun əsaslan» fənni tədris olunmağa başlanmışdı. Ali məktəblərdə «Elmi kommunizm», «Sov.İKP tarixi», marksist fəlsəfə və siyasi iqtisadın tədrisinə diqqət artırılmışdı. Məktəblərdə sovet cəmiyyəti antaqonist ziddiyyət- siz, qüsurlardan xali bir ictimai quruluş kimi təqdim və təqdir edilirdi. «Azərbaycan tarixi»nə barmaqarası baxılır, bu fənn ciddi şəkildə saxtalaşdırılmış dərsliklər və proqramlar üzrə tədris olunurdu. Əvvəllər olduğu kimi, yenə də «SSRİ tarixi» əsasən Rusiyanın tarixi kimi təqdim edilirdi. Sovet cəmiyyətində iqtisadi inkişaf sürətinin durmadan zəifləməsi ilə əlaqədar ideoloji təzyiq xeyli güclənsə də, siyasi bilikləri ilə real həyat arasında uyğunsuzluğun dərk olunması şagird və tələbələrdə, ümumiyyətlə, bütün xalqda ictimai elmlərə, onlann təbliğ etdiyi quruluşa inamsızlıq yaratmışdı. Məktəblərə bilik öyrənməyə gələnlər də çox deyildi. Müəyyən vəzifə tutmaq üçün bilik və bacanq deyil, diplom, tanışlıq, rüşvət əsas şərt idi. Belə şəraitdə bilikli də, biliksiz də ali məktəbə can atırdı. Mək 413 Yüklə 3,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|