Dərslik 1994-cü ildə nəşr edilmiş ali məktəblər üçün «Azərbaycan tarixi»nin (I cild) davamıdır və xalqımızın tarixinin
Yüklə 3,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
qayğısı tamam unuduldu, hətta elmin bu qayda ilə təşkilinin səmərəsizliyi, Akademiyanın ləğv olunması haqqında fikirlər yayılmışdı. Alimlər cəmiyyətdə ən sayılmaz bir zümrəyə çevrilmişdilər. Onların bir hissəsi (təkcə Elmlər Akademiyasından 170 nəfər görkəmli alim) xarici ölkələrə getməyə məcbur oldu. Elmi-tədqiqat işlərinə gənclərin marağı xeyli azalmışdı. Lakin həqiqi elm fədailəri bütün çətinliklərə baxmayaraq, Azərbaycan elmini yaşadır, tədqiqat işlərini davam etdirirdilər. Heydər Əliyevin respublikaya rəhbərliyə qayıdışından sonra elm sahəsində mühüm dəyişikliklər baş verdi. Alimlərin əməkhaqq- lan artınldı, onların yaradıcılığına diqqət və qayğı ilə yanaşılmağa başlandı. Alim, tədricən cəmiyyətdə öz layiqli yerini tutdu. 90-cı illərin ortalannda təkcə Elmlər Akademiyası sistemində 35 elmi-tədqiqat institutu vardı. Yeni «Milli münasibətlən>, «Arxeologiya və etnoqrafiya» institutları (1992-ci il), İnsan Hüquqları İnstitutu (1998-ci il) təşkil olunmuşdu. 1997-ci ilin fevralında Prezident Heydər Əliyevin alimlərlə görüşündə elmin strateji istiqamətləri açıqlandı. Elmlər Akademiyası Azərbaycan elminin, mədəniyyətinin inkişafında əvvəlki mövqeyini bərpa etməyə başladı. Respublikada elmi və elmi pedaqoji kadrlar hazırlanması işini nizama salmaq üçün 1992-ci ildə Ali Attestasiya Komissiyası (1994-cü ildən prezidentin yanında) təşkil olunmuşdu. Bu komissiya Ali Attestasiya Komissiyalan Beynəlxalq Assosiasiyasına üzv qəbul edilmişdi. Respublikanın elm və təhsil müəssisələrində 140-dək ixtisas üzrə 70-ə qədər doktorluq və namizədlik dissertasiyaların müdafiəsi üçün ixtisaslaşdınimış şura fəaliyyət göstərirdi. Bakı ilə yanaşı, Naxçıvan, Gəncə, Şəki, Lənkəran və başqa şəhərlərdə də belə şuralar yaradılmışdı. 2000-ci ildə elmi-tədqiqat müəssisələrində və ali məktəblərdə 26370 işçi çalışırdı. Onlardan 1512-si elmlər doktoru, 8380-i elmlər namizədi, 1700-ə qədər professor, 3660-a qədəri dosent idi. Azərbaycan elminin maddi bazasının keyfiyyətcə yaxşılaşması yolunda mühüm addımlar atılırdı. Azərbaycan EA-da «Bakı qovşağı» adlı beynəlxalq kompyuter mərkəzi yaradılmışdı. Yeni elektron-rabitə vasitələri azərbaycanlı alimlərə Transavropa tədqiqat və yaradıcılıq şəbəkəsi ilə əlaqə yaratmağa imkan vermişdi. Dünya azərbaycanlı alimlərinin əsərləri, elmi xidmətləri ilə daha yaxından
tanış olmağa başlamışdı. Onlarla alim dünyanın qabaqcıl elm mərkəzlərinin, elmlər akademiyalarının həqiqi üzvü seçilmiş, elmi əlaqələr xeyli genişlənmişdi. 1993-cü ildə Azərbaycan alimləri Müstəqil Dövlətlərin Elmlər Akademiyalan Beynəlxalq Assosiasiyasının yaradılması təşəbbüsçülərindən oldular. Bu təşkilat keçmiş sovet respublikalan alimlərinin əlaqələrinin nisbətən bərpa olunmasına, yeni əlaqələr yaranmasına münasib imkanlar açırdı. Xarici elmi mərkəzlərlə ikitərəfli müqavilələr imzalanırdı. BMT İnkişaf Proqramı ilə əməkdaşlığa mühüm yer verilirdi. 1996-cı ildə Bakıda görkəmli Amerika messenatı Corc Sorosun yaratdığı «Soros» fondunun informasiya mərkəzi fəaliyyətə başladı. Fond Azərbaycan EA-nm dünyada nəhəng informasiya-texniki sistem olan «İNTERNET» ilə əlaqə yaratmasına kömək göstərdi. «Soros» fondu EA üçün 93 qrand ayırmışdı. Respublikada bir sıra ictimai-elmi birliklər - 1990-cı ildə Milli Elmlər Akademiyası, 1992-ci ildə Beynəbcalq Memarlıq Akademiyası, 1993-cü ildə Azərbaycan Tarix Qurumu, Müstəqil Tarix Təd- qiqatçılan Assosiasiyası, 1994-cü ildə Milli Tarix Akademiyası, müxtəlif elmi fondlar, mərkəzlər, klublar təşkil olunmuşdu. Onlar müstəqil elmi-tədqiqat işləri aparır, elmi konfranslar, sessiyalar təşkil edir, xarici ölkə alimləri ilə əlaqələr yaradır, elmin təbliğində fəal rol oynayırdılar. Görkəmli alim, akademik Cəlal Əliyevin rəhbərliyi altında yaradılmış «Biologiya elminin yeni sahələrinin inkişaf fondu» (1994-cü il) daha fəal və səmərəli fəaliyyət göstərirdi. Bu illərdə Azərbaycan elmi bir sıra mühüm nailiyyətlər əldə etmişdi. Akademik Cəlal Əliyevin yaratdığı elmi məktəb yüksək məhsuldar yumşaq taxıl növləri yetişdirmək sahəsində mühüm nəticələr əldə etmişdi. Bunlar dünya alimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilirdi. C.Əliyev bir çox xarici ölkə akademiyalarının, elmi cəmiyyətlərinin, o cümlədən Nyu-York Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü seçilmişdi. «Soros» fondunun ayırdığı qrandlardan səkkizi onun rəhbərlik etdiyi laboratoriyalarda hazırlanmış işlərə verilmişdi. Azərbaycan Milli Astrokosmik Agentliyi Xüsusi Kosmik Cihazqayırma Konstruktor Bürosunda Rusiya Kosmik Tədqiqatlar İnstitutunun sifarişi ilə yerin maqnit sahəsinə günəş küləklərinin təsirini öyrənən nadir aerokosmik cihaz yaradılmışdı. Azərbaycanın neft sənayesinə xarici investisiyalar cəlb olunması neft, neft-kimya elmlərinin inkişafına geniş imkanlar açmışdı. 1997-ci
ildə akademik Azad Mirzəcanzadənin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasında «Qabaqcıl neft və qaz hasilatı texnologiyası mərkəzi» təşkil olunmuşdu. Azərbaycan geofizikləri Aşağı Kür çökəkliyində beş strukturdan ibarət tektonik zona kəşf etdilər və onu Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə qayıtması şərəfinə «Qayıdış zolağı» adlandırdılar. Tarix, ədəbiyyat, fəlsəfə, iqtisad elmləri rəsmi kommunist ideologiyası təzyiqindən xilas olmuşdu. Bazar iqtisadiyyatı problemləri iqtisadçıların geniş tədqiqat obyektinə çevrilmişdi. l997-ci ildə Azərbaycan İqtisadiyyat Nazirliyi Elmi Şurası yanında «Heydər Əliyev İqtisadiyyat məktəbi» təşkil olunmuşdu. İdarəetmə, sosiologiya, politologiya sahəsində tədqiqatlar genişlənirdi. Azərbaycan tarixinin ən mürəkkəb və mübahisəli problemlərini müxtəlif mövqelərdən şərh edən onlarla əsər yazılmışdı. Akademiklər Ziya Bün- yadovun. Cəmil Quliyevin, Tofiq Köçərlinin, İqrar Əliyevin, Teymur Bünyatovun və b. əsərləri tarix sahəsində elmi fikri daha da zənginləşdirdi. Şərqdə ilk respublika olmuş Azərbaycan Demokratik Respublikasının tarixi (1918-1920) geniş şəkildə öyrənilməyə başlandı. Azərbaycanın siyasət adamları, generallan, mühacir təşkilatları, siyasi partiyalan haqqında tədqiqat işləri meydana gəldi. Tarixin XX əsr. xüsusən sovet dövrünü obyektiv, bütün əsas ziddiyyətləri, naili>7ətləri və qüsurlan ilə əks etdirən ilk dərslik - Eldar İsmayılov, Cəmil Həsənov və Tahir Qaffarovun «Azərbaycan tarixi» dərsliyi (1918-1993-cü illəri əhatə edir) hazırlanıb 1995-ci ildə çap olundu. Bütövlükdə nisbətən qısa bir müddətdə 1994-1998-ci illərdə prof. Tofiq Vəliyevin rəhbərliyi ilə ümumtəhsil məktəblərinin V-XI sinifləri üçün ölkəmizdə ilk dəfə «Azərbaycan tarixi» dərslikləri (7 dərslik) hazırlanıb nəşr edilmişdir. Azərbaycan Respublikası dövlət müstəqilliyinin bərpa olunması, mürəkkəb daxili siyasi proseslər, Qarabağda müharibə, Heydər Əliyev cənablarının rəhbərliyi altında ölkədə siyasi sabitliyin yaranması, cəbhələrdə atəşkəs əldə edilməsi, uğurlu, müdrik xarici siyasət, sülh danışıq- lan, bazar iqtisadiyyatı, sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi tarixinin tədqiqi, mənbələrin toplanması və araşdırılması diqqət mərkəzində idi. Bu illərdə, «Qəsd», «Qayıdış 1990-1993», «Azərbaycan milli dövlət quruculuğu yolunda», «Azərbaycan qaçqınları» adlı çox qi> mətli sənəd və material topluları, milli ordu quruculuğu və başqa mühüm problemlər haqqında tədqiqat əsərləri meydana gəlmişdi.
Yüklə 3,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|