MULTİKULTURALİZMƏ GİRİŞ
22
mədəniyyətşünaslıq kimi elmlər üçün də tədqiqat obyekti qismində çıxış edə bilər.
Lakin bu sadalanan elmlərin hər biri çoxmədəniyyətliliyə öz predmetinə uyğun
şəkildə yanaşır. Fəlsəfə çoxmədəniyyətliliyin əsasən mahiyyətini, sosiologiya
onun cəmiyyətdə formalaşmasını, digər sosial hadisələrlə münasibətlərini,
mədəniyyətşünaslıq isə daha çox əhəmiyyətini ön plana çəkir.
“Multikulturalizmə giriş”
fənni
interdissiplinar
bir fəndir. O, fəlsəfə,
tarix, sosiologiya, kulturologiya, hüquq, politologiya kimi ictimai elmlərin
müddəalarına əsaslanır. Bu müddəalar “Multikulturalizmə giriş” fənninin
predmetinin əsaslı şəkildə dərk olunmasına kömək edir.
Qeyd olunan ictimai elmlərin “Multikulturalizmə giriş” fənninə təsirini
nəzərdən keçirək.
Fəlsəfə
“Multikulturalizmə giriş” fənninin nəzəri-metodoloji əsasını
təşkil edir. “Multikulturalizmə giriş” fənni fəlsəfənin
bir neçə mühüm elmi-
nəzəri müddəalarına əsaslanır. Məsələn, müasir fəlsəfə elmində geniş yayılmış
mədəniyyətin ictimai inkişafda aparıcı rol oynaması ideyası və bu ideyaya
əsaslanan mədəni-sivilizasion yanaşma cəmiyyətdəki etnik, dini, irqi və mədəni
müxtəlifliklərin tənzimlənməsində multikulturalizmin digər siyasət modellərindən
daha üstün və daha optimal siyasət modeli olmasını əsaslandırmağa kömək edir.
Bundan başqa multikulturalizm bir nəzəri-ideoloji cərəyan kimi yeni dövrdən
bəri dünya fəlsəfi fikrində olan bəzi nəzəriyyələrə əsaslanır. Müasir dövrdə
isə multikulturalizmin nəzəri əsaslarından olan liberalism və kommunitarizm
yanaşmaları öz mahiyyətinə görə fəlsəfi yanaşmadır.
“Multikulturalizmə giriş” fənninin bir çox nəzəri müddəaları müxtəlif
ölkələrdə baş verən hadisələrin ümumiləşdirilməsinın nəticəsində əldə edilmişdir.
Tarix elmi
tərəfindən empirik material kimi təqdim olunan faktlar, xüsusilə də
müxtəlif
ölkələrdə etnik, dini, irqi və mədəni müxtəlifliklərin tənzimlənməsi
təcrübəsi bu fənnin bir sıra mühüm müddəalarının əsaslandırılması üçün mühüm
rol oynayır.
Sosiologiya
ilə “Multikulturalizmə giriş” fənninin münasibətinə gəldikdə
qeyd etmək lazımdır ki, sosiologiya elmi multikulturalizmə bir sosial hadisə
kimi yanaşaraq onun mahiyyətinin müəyyən edilməsi istiqamətində mühüm
rol oynayır. Bundan başqa sosiologiya multikulturalizmi bir sosial hadisə kimi
sosioloji metod vasitəsilə tədqiq edərək onun digər ictimai hadisələrdən, ilk
növbədə mövcud iqtisadi münasibətlərdən, dövlətin daxili və xarici siyasətindən,
23
“MULTİKULTURALİZMƏ GİRİŞ” FƏNNİNİN PREDMETİ VƏ ƏHƏMİYYƏTİ
cəmiyyətin
sosial strukturundan, hakim ideologiyadan, titul xalqın etnik-
mədəni dəyərlərindən asılılığını müəyyən edir. Başqa sözlə desək, sosioloji
metod multikulturalizmin mahiyyətini, hərəkətverici qüvvələrini bu və ya digər
cəmiyyətin inkişafı ilə əlaqələndirir.
Kulturologiya
dünya xalqlarının
mədəniyyətində, ədəbiyyatında,
incəsənətində əks olunan etnik, dini və mədəni dəyərləri onların dünyagörüşlərinin
və fəaliyyətlərinin mühüm bir istiqamətverici faktoru kimi təqdim edir. Bu,
həm mədəniyyətin ictimai inkişafda aparıcı rol oynaması ideyasını, həm də
multikulturalizmin cəmiyyətdəki etnik, dini, irqi və mədəni müxtəlifliklərin
tənzimlənməsində əlverişli siyasət modeli olmasını təsdiqləyir.
Hüquq elmi
etnik, irqi, dini və mədəni azlıqların hüquqlarının müdafiə
olunması və onların etnik-mədəni dəyərlərinin qorunması sahəsində beynəlxalq
təşkilatlar tərəfindən qəbul olunmuş sənədləri təhlil etməklə multikulturalizmin,
tolerantlığın beynəlxalq müstəvidə yayılmasına dair məlumat verir.
Politologiya elmi
dünya ölkələrində multikulturalizmin meydana
gəlməsi
və inkişafını şərtləndirən amilləri müəyyən edərək etnik, dini, irqi və mədəni
müxtəlifliklərin tənzimlənməsi təcrübəsi sahəsində ölkələr arasında olan
fərqlərin səbəblərini açıqlayır. Bu, müasir dövrdə multikulturalizm siyasətinin
müəyyən ölkələrdə uğurla həyata keçirilməsinin, digər ölkələrdə isə çətinliklərlə
üzləşməsinin səbəblərinı anlamağa kömək edir. Bundan başqa multikulturalizm
siyasətinin müasir dövr üçün ən aktual məsələlərindən biri olan- bu siyasətin
meydana gəldiyi bir sıra Qərb ölkələrındə iflasa uğramasının səbəbləri göstərilir.