Dərslik azərbaycan Dövlət Neft vəSənaye Universiteti tərəfindən təsdiq olunmuşdur. Pr.№ Bakı 2017
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Rotor üsulu ilə qazıma
(şəkil 2.2). Bü üsulla qazımada transmissiya sistemi ilə qazıma bucurqadından alınan hərəkət, quyu ağzında yerləşdirilmiş rotor mizinə, oradan isə aparıcı boru (işlək boru) vasitəsilə qazıma kəmərinə ötürülür. Beləliklə, qazıma kəmərinin ucuna bağlanmış qazıma baltası qazıma kəməri ilə birlikdə fırlanır. Belə şəraitdə qazıma kəməri qiymət 38 və istiqaməti müxtəlif olan külli miqdarda qüvvələrin təsirinə məruz qaldığından çox gərgin şəraitdə işləyir. Baltaya verilən oxboyu yük qazıma kəməri ağırlığının müəyyən hissəsi hesabına əldə edilir. Deməli, rotor üsulu ilə qazımada süxur baltaya verilən oxboyu yük və baltanın fırladılması nəticəsində qazıma baltası vasitəsilə dağıdılır. Rotor üsulu ilə qazımada yaranan maksimal burucu mo- ment–baltanın fırladılmasına süxurların göstərdiyi müqavimət- dən; qazıma kəmərinin quyu divarına sürtülməsindən yaranan sürtünmə qüvvələrinin qiymətindən; qazıma məhlulunun müqavimətindən; quyu lüləsinin trayektoriyasından və s. asılıdır. Rotor üsulu ilə qazıma, dünya qazıma təcrübəsində çox geniş yayılmışdır. Hazırda xarici ölkələrdə qazılan quyuların demək olar ki, böyük əksəriyyəti bu üsulla qazılır. Rotor üsulu ilə qazımanın, turbin üsulu ilə qazımadan üstünlükləri aşağıdakılardır: Burada rejim parametrləri bir- birindən asılı olmadığı üçün onlardan hər birini müstəqil dəyişmək və baltaya böyük burucu moment ötürmək mümkündür: baltada böyük təzyiq düşküsü yaratmaq imkanı vardır, baltanın dövrlər sayı kiçik olduğundan, bir balta ilə qazıma gedişi xeyli yüksək olur. Nöqsan cəhəti isə qazıma kəmərinin fırlanması nəticəsində kəmərə dinamik yüklərin təsir etməsi, qəza baş verməsi ehtimalının artması, sürtünmə qüvvələrinin təsiri nəticəsində qazıma və qoruyucu boruların intensiv yeyilməsi və s. 39 Şəkil 2.2. Rotor qazıma üsulunun sxemi. 1 – yuxarı qapaq; 2 – rotorun mizi(stolu); 3 – baş kürəli dayaq; 4 – sökülə bilən altlıqlar; 5 – aparıcı borunun sıxıcısı; 6 – ötürücü val ; 7 – yataq; 8 – köməkçi dayaq; 9 – zəncir çarxı; 10 – kilid qurğusu; 11 - kronşteyn Yuxarı intiqal sistem ilə qazıma. Rotor qazıma üsuluna məxsus olan nöqsanlar son zamanlar geniş istifadə edilən yuxarı intiqal sisteminin köməyilə aradan qaldırılmışdır. Bu sistemin köməyilə quyuların qazılması təşəbbüsü təxminən 1950-ci ildə olmuşdur.Ancaq 1980-cı ilin əvvəllərində yuxarı intiqal sistem yarandı və bunun köməyilə ilk kommersiya quyuları qazılmağa başladı. Bu sistemi o zamanlar ancaq dəniz qazımasında tətbiq edirdilər. Bəzi hallarda isə çox kiçik sayda sistem quruda qazımaya tətbiq edilirdi.1992-ci ilə qədər yuxarı intiqal sistemin iş effektliyi nəzərə çarpacaq dərəcədə yüksəldi və dünyada ilk yığcam yuxarı intiqal sistem yarandı və dəniz özüllərində geniş istifadə olunmağa başladı. Beləliklə, 1992-ci ildən etibarən qərbi Kanadada yuxarı intiqal sistemin köməyilə quyuların qazılması prosesi başladı. 40 Artıq 2001-ci ilin əvvəllərindən başlayaraq Kanadanın qərb yataqlarında 80-ə qədər yuxarı intiqal sistemli qazıma qurğuları işləyirdi. Bunlardan yarısı elektrik, qalan yarısı isə hidravlik sistem ilə işləyirdi. Yuxarı intiqal ilə birlikdə qazıma qurğusunun sxematik görünüşü şəkil 2.3-də, yuxarı intiqal sisteminin ümumi görünüşü isə şəkil 2.4-də verilmişdir. Yuxarı intiqal sistem (YİS)-maili və üfüqi quyuların qazılması prosesini yaxşılaşdırmağa imkan verən, bir çox texnoloji əməliyyatların yerinə yetirilməsini təmin edən prinsip etibarilə yeni tip qazıma qurğusudur. Ümumiyyətlə, YİS–özlüyündə mexanikləşdirilmiş vasitələr kompleksi ilə təmin olunmuş hərəkət edən fırladıcıdır. Yuxarı intiqal sistemini tətbiq sahələrinə görə iki qrupa bölmək olar: quruda və dənizdə neft və qaz quyularını qazımaq üçün qurğu və təmir işlərini yerinə yetirən aqreqat (güc fırlanğıcı). Hazırda yuxarı intiqal qazıma qurğusu dünya praktikasında çox geniş yayılmışdır. Məlumdur ki, neft və qazın az vəsait sərf etməklə çıxarılması üfqi qazımanın geniş tətbiqi ilə yerinə yetirilir. Üfüqi quyuların qazılması zamanı qəza vəziyyətlərinin yaranma ehtimalının ciddi artmasını nəzərə alaraq quyuların yeni texnologiyanın tətbiqi ilə qazılmasını tələb edirdi. Belə qəzaların yaranma ehtimalını minimuma endirmək üçün məhz yuxarı intiqal sistemi yarandı. Güc fırlanğıclarının əksəriyyəti sabit cərəyan mühərriklərindən, az hissəsi isə dəyişən cərəyan və ya hidrlavlik mühərriklərdən hərəkət alır. İntiqal mühərrikin gücü 800 kVt-a qədər, fırladıcı momenti 25-45 kN m-dir. 41 Şəkil 2.3.Yuxarı intiqal sistemi ilə qazımanın sxematik görünüşü 42 Yuxarı intiqal sistemin köməyilə aşağıdakı işləri görmək olar: yüksək fırladıcı momentlə mürəkkəb geoloji şəraitdə şaquli, maili istiqamətlənmiş və üfqi quyuların qazılması; qazıma zamanı, endirmə-qaldırma əməliyyatında, “yuxarıdan-aşağıya” və “aşağıdan-yuxarıya” üsulları ilə quyu lüləsinin genişləndirilməsi zamanı qazıma kəmərinin fırladılması; Şəkil 2.4. Yuxarı intiqal sisteminin ümumi görünüşü. qoruyucu kəmərlərin vintinin açılması, bağlanması, bərkidilməsi və boşaldılması; qoruyucu kəmərlərin endirilməsi əməliyyatının aparılması; qazıma kəmərinə şamların və ya tək boruların əlavə olunması zamanı quyu dibində baltanın vəziyyətinin dəyişməməsi; quyudibi mühərriklə qazıma zamanı çox kiçik dövrlər sayında qazıma kəmərinin döndərilməsi; quyuların yuyulması; 43 qəza və mürəkkəbləşmələrin ləğv olunması zamanı yumaqla qazıma kəmərinin yuxarı-aşağı hərəkətini təmin etmək; maili və ya üfüqi quyularda alətin endirilməsi və qaldırılması zamanı alətin müntəzəm olaraq fırladılması nəticəsində sürtünmə qüvvələrinin qiymətlərinin minimuma enməsi; qazıma kəmərinə qurğunun istənilən nöqtəsində boru əlavə olunması; boru açarlarından istifadə etmədən boruların açılıb bağlanması; elevatorun avtomatik olaraq bağlanması; neft-qaz və su təzahürləri zamanı fırlanan kəmər təsirindən Preventorun rezin plaskalarının yeyilmə dərəcəsinin azaldılması; əl ilə görülən əməliyyatların çoxunun qazmaçı pultundan idarə edilməsi və bunların nəticəsində məhsuldar olmayan vaxt itkilərinin və endirmə-qaldırma əməliyyatlarına sərf edilən vaxtın azaldılması nəticəsində qazımaya sərf olunan vaxtın artması və s. Başqa sözlə desək, yuxarı intiqal sistemindən istifadə edilməsi rotor üsulu ilə qazımanın nöqsanlarını aradan qaldırmaqla yanaşı, qazımanın texniki-iqtisadi göstəricilərini xeyli yaxşılaşdırmağa geniş imkan yaradır. Yuxarı intiqal sistemin istifadə olunması hesabına müəyyən qədər istismar üstünlükləri əldə etmək olar: qazımadan endirmə-qaldırma əməliyyatına və əksinə keçdikdə fırlanğıcın quraşdırılması, çıxarılması və kvadratın şurfa qoyulmasına vaxtın sərf olunmaması; maili istiqamətlənmiş və üfüqi qazımada boruların əlavə olunması zamanı alət quyu dibində olduğundan hər dəfə boru 44 əlavə olunduqdan sonra onun düzgün istiqamətləndirilməsinə vaxt sərf olunmaması; alətə boruların əlavə olunmasına və endirmə-qaldırma əməliyyatlarına vaxtın sərf olunmaması hesabına quyunun qazılmasına çox vaxtın sərf olunması; yuxarı intiqal sistemlə qazıma nöqteyi-nəzərindən ən mühümü quyu lüləsinin “yuxarıdan-aşağı” və “aşağıdan- yuxarı” genişləndirilməsi zamanı müntəzəm olaraq qazıma kəmərinin fırladılması və qazıma məhlulunun dövranı imkanının təmin olunması; maili istiqamətlənmiş və üfüqi quyularda alətin endirilməsi-qaldırılması zamanı onun müntəzəm olaraq fırladılması nəticəsində sürtünmə qüvvələrinin qiymətinin minimuma enməsi qazıma kəmərinin quyu lüləsində tutulma ehtimalını azaldır; qazıma kəmərinə boru əlavə olunmasını qazıma qurğusunun istənilən nöqtəsində yerinə yetirmək olar; quyuda problem yarandıqda kəmərin fırladılmasını və qazıma məhlulunun dövranını təcili təmin etmək olar. Bunlardan əlavə yuxarı intiqal sisteminin üstün cəhətlərindən biri də quyunun qazılması və quyu lüləsinin qoruyucu kəmərlərlə eyni vaxtda möhkəmləndirilməsi texnologiyasıdır. Bu zaman qazıma boruları kəmərinin əvəzinə qoruyucu kəmərlərdən istifadə edilir. Qazıma aləti sistemi kabel vasitəsilə endirilən quyudibi alətdir. Bu quyudibi alət aşagıdakı ünsürlərdən ibarətdəir: “Pilot balta”; möhkəmləndirilmiş pərlərə malik açılan genişləndirici; quyudibi mühərrik; telesistem (maili istiqamətlənmiş və üfqi quyuları qazımaq üçün); 45 Quyuda qalan qoruyucu boruların aşağı hissəsi aşağıdakı ünsürlərdən ibarətdir: möhkəmləndirilmiş frezer tipli qoruyucu kəmər altlığı (başmaq); profilli nippel (profilə malik ucları yivli borucuq); qoruyucu kəmər və spiral şəkilli mərkəzləşdirici. Misal üçün belə texnologiyanın tətbiqi ilə 178 mm diametrli qoruyucu kəmərdən istifadə etməklə 11 günə dərinliyi 2900m olan quyunu qazımaq mümkün olmuşdur. Hazırda bu üsul ilə diametri 140,178,244,5 və 339,7mm olan qoruyucu borulardan istifadə etməklə quyuların qazılma texnologiyası inkişaf etdirilir. 2.2. Quyudibi mühəriklərlə qazıma. Quyudibi mühərriklərlə qazıma öz növbəsində turbin qazıyıcısı, vintli hidravliki quyudibi mühərrik və elektrik qazıyıcısı ilə qazıma üsullarına ayrılır. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|