xüsusi dərslərdə, həm də idman oyunlarında, bu məqsədlə keçirilən sinifdənkənar tədbirlər vasitəsilə
həyata keçirilir. Bu iş həmçinin sistemli və xüsusi hazırlıq kimi hərbi – əsgəri xidmətlərlə də həyata
keçirilir. Hərbi – əsgəri xidmət zamanı gənclər əməli zəruri döyüş bacarıq və qabiliyyətlərinə yiyələnirlər.
Həm də onlara vətənin siyasi müdafiəsinə aid nəzəri məlumatlar verilir, müxtəlif tədbirlər və siyasi
biliklər vasitəsilə vətənə məhəbbət formalaşdırılır.
Hərbi vətənpərvərlik tərbiyəsinə mədəniyyət müəssisələri, məktəbdən kənar uşaq tərbiyə
müəssisələrində də xüsusi yer verilir. Məktəbdən kənar uşaq tərbiyə müəssisələrində müxtəlif hərbi – idman
oyunları, yarışları vasitəsilə yeniyetmə və gənclərə həm əməli hərbi vərdişlər, hərbi strategiya, taktika
öyrədilir, həm də onlarda bu oyunlar prosesində əzmkarlıq, prinsipallıq, siyasi sayıqlıq, dözümlülük,
cəldlik, çeviklik kimi keyfiyyətlər yaradılır və tərbiyə olunur. Bu keyfiyyətlər isə vətənpərvərlik, vətənin
müdafiəsi üçün zəruri və vacib əxlaqi keyfiyyətlərdir.
Hərbi vətənpərvərlik tərbiyəsi sahəsində mədəniyyət müəssisələrində də xüsusi işlər görülür, tədbirlər
keçirilir, fəaliyyət göstərir. Belə ki, bu müəssisələrdə dövrü olaraq əhali arasında mülki müdafiə
tədbirləri, dövrün aktual siyasi hadisələriinin təhlilinə həsr olunmuş müxtəlif tədbirlər (disput, müzakirələr,
mühazirələr, vətən qəhramanları, milli qəhramanlarla görüş və s.) keçirilir. Bu tədbirlərin keçirilməsində
məqsəd insanların – vətəndaşların malik olduğu hərbi bilikləri təkrar etdirmək, yeni silah növləri və ondan
qorunma üsulları barədə anlayışlar yaratmaq, özünü və ailəsini kütləvi, və s. silahlardan müdafiənin yeni
üsullarını öyrətməkdən ibarətdir. Belə tədbirlər vasitəsilə insanlar fövqaladə vəziyyətlərdə yerinə
yetirməli işlər, səmərəli və ağıllı müdafiə tədbirləri ilə tanış olurlar. Bunlar isə onlarda milli sayıqlıq,
ictimai mülkiyyətə şüurlu münasibət və s. bu kimi zəruri hərbi vətənpərvərliyə aid keyfiyyətləri daha da
möhkəmləndirir.
Əməyə və əmək adamlarına şüurlu münasibət də əxlaq tərbiyəsində əsaslı yer tutur. Əmək
tərbiyəsinin sosial–ictimai tərəfini insanların əmək fəaliyyətinin əsasını vətənin xeyrinə şüurla çalışması;
əməyi birinci və əsaslı yaşayış vasitəsi kimi dərk etməsi; bütün əmək növlərinə məhəbbət və hörmət, şüurlu
fəaliyyət növü seçmək və s. təşkil edir. Əvvəlcə evdə, sonra isə məktəbdə müxtəlif fəaliyyət növləri ilə
məşqul olan hər bir insan belə bir qənaətə gəlməlidir ki, həyatda hamı hər hansı bir əmək fəaliyyəti ilə
məşqul olmalı, xalq təsərrüfatının bu və ya digər sahəsində çalışmalıdır. Bu tələb hər bir insan üçün
məcburi həyati tələbdir.
Əməyə şüurlu münasibət tərbiyəsi dedikdə hər kəsin öz əmək fəaliyyətinə vicdanla yanaşması,
doğruculuğu, düzlüyü, işində yaradıcılığı nəzərdə tutulur.
İşinə vicdanla yanaşmaq həmçinin hər kəsdən fəaliyyət zamanı ciddi cəhd, dözümlülük, hövsələ tələb
edir. Əməyə düzgün münasibətin ictimai – əxlaqi cəhətini düzgün peşə seçmə təşkil edir. Bu isə
insanların əməyə şüurlu münasibəti ilə bağlıdır. Müasir xüsusi sahibkarlıq dövründə əməyə belə şüurlu
münasibət, imkan, maraq və bacarıqdan asılı olaraq peşə seçmə xüsusilə vacibdir. Tərbiyə olunanların
diqqəti özünün fiziki və intelektual səviyyəsinə yönəldilməli, hər kəs özünün malik olduğu fiziki və əqli
imkanlarını obyektiv qiymətləndirməsi bacarmalıdır. Peşə seçməyə də məhz bu imkanlar baxımından
yanaşılmalıdır. Hər kəs elə peşə seçməlidir ki, həmin peşə ilə həm özünə, həm də cəmiyyətə fayda verə
bilsin. Çünki Sovetlər birliyi dövründə peşə seçmə nisbətən şablon və marağın nəzərə alınmaması şəklində
həyata keçirdi.
Məsələn orta ümumtəhsil məktəblərini bitirən hər kəs mütləq ali məktəbə daxil olmalı idi. Bu
münasibətə ictimai rəy çox güclü idi. Ona görə də orta məktəbi bitirən hər bir gənc mütləq ali məktəbə daxil
olmağa çalışırdı. Burada ön planda ali məktəbə daxil olma gedirdi. Seçilmiş sahədə faydalı əmək isə arxa
plana keçirdi. Bu isə istehsalatda durğunluq yaranmasına, əmək məhsuldarlığının aşağı düşməsinə səbəb
olurdu.
Əxlaq tərbiyəsinin mühüm komponentlərindən biri də intizamlıdır. İntizam tərbiyəsi əxlaq tərbiyəsinin
qiymətli, əhəmiyyətli və vacib keyfiyyətidir. Belə ki, intizam insanın bütün fəaliyyətinin ilk göstəricisidir.
Ona görə də hələ tərbiyənin ilk mərhələsində onun səmərəli şəkildə formalaşmasına ciddi fikir verilir.
İntizam yaşından asılı olmayaraq hər kəsin özünün–özünə rəhbərliyi, fəaliyyətinin şüurlu istiqamətidir.
Humanizm mühüm əxlaqi keyfiyyətdir. Bu, başqa insanlara, onların əməyi, fəaliyyəti, şəxsiyyətinə
hörmət üzərində qurulur. Şəxsiyyətin hərtərəfli inkişafı şərtlərindən biri də humanistlikdir.
Humanizm dedikdə həm də başqa insanların xoşbəxtliyi uğrunda mübarizə, onların istedad, bacarıq və
yaradıjclıq qabiliyyətlərinin üzə çıxarılması, inkişafı üçün şərait yaratmaq, insanlar arasında səmimi
münasibətlər yaratmaq da başa düşülür. Humanist münasibətlər bütün insanlara ictimai mövqeyindən asılı
olmayaraq bərabər hüquqlu şəxslər kimi baxmaq: insanların ehtiyaclarına diqqətli olub onlara kömək etmək:
insanların qəlbinə dəyməmək – onlara qarşı diqqətli olmaq; başqalarını anlamaq, başa düşmək bacarığı və
hövsələsi; zəifləri müdafiəyə hazır olmaq və s. daxildir. Bu münasibətlər insanların bütün həyat boyunca
onlara aşılanmalıdır. Humanizmin əsasını başqalarına hörmət və qayğıkeşliklə yanaşmaq təşkil edir.