aşağıdakı kimi olmuşdur: sink - 790,0, qurğuşun - 552,0. mis - 77,3, kadmium
- 22,6.
Yaponiyada torpağın tullantı qazları və metaləridən zavodların tozları ilə
çirklənməsi torpağın üst 15 sm qatında kadmium, mis, qurğuşun, sinkin
miqdarının 1,5...50 dəfə artmasında səbəb olmuşdur.
Qazaxıstanda Şımkənd (əvvəllər Çimkənd) şəhərinin torpağında ən
təhlükəli inqrediyentlərdən biri sayılan qurğuşunun miqdarı YVK-nı 340 dəfə;
Qırğızıstanın torpağında civənin miqdarı YVK-dan 100 dəfə artıq olmuşdur.
Cədvəl 10.3
Torpağın antropogen dəyişməsinin ekoloji nəticələri
(Rozanov A.B. və Rozanov V.Q., 1990)
Antropogen təsir
Torpaq-
deqradasiya prosesləri
Əlavə ekoloji nəticələr
1
2
3
Marginal
torpaqda
dəmyə əkinçiliyi
Eroziya, deflyasiya.
dehumuslaşma
Torpaq resursunun itirilməsi,
atmosferin tozlanması, yerli flora və
faunanın yox olması
Arid və semiarid şəraitdə
suvarma əkinçiliyi
Bataqlaşma, şoranlaşma,
şorakətləşmə,
metanogenez
torpaq
resursunun
itirilməsi,
su
resurslarının tükənməsi, səth və yeraltı
suların çirklənməsi
Subhumid
şəraitində
suvarma əkinçiliyi
Slitizasiya, şorakətləşmə,
metanogenez
Bioloji məhsuldarlığın azalınası, «parnik
effekti»
Kimyəvi gübrələrin
balanslaşdırılmamış
tətbiqi
Asidifikasiya**',
torpağın kimyəvi
çirklənməsi, dehıı-
musiqasiya
Toksinkantlarla çirklənmə, atmosferin
karbon və azot oksid- ləri ilə
çirklənməsi, su hövzələrinin
evtrofıkasiyası, «parnik effekti»
Əkinçilikdə biosid- lərin
istifadəsi
Torpağın kimyəvi
çirklənməsi
Təmiz suların və ərzaq məhsullarının
çirklənməsi
Əkinçiliyin
mexanizasiyası
Torpağın bərkimə- si,
eroziya
Bioloji məhsuldarlığın aşağı düşməsi
Otlaq heyvandarlığı,
hədsiz mal- qara
otarılması
Eroziya, deflyasiya,
kipləşmə, humus-
suzlaşma
səhralaşma, torpaq resurslarının
itirilməsi
197
1
. 2
3
intensiv burdaq
heyvandarlığı
Torpağın
kimyəvi
çirklənməsi,
meta-
nogenez
Təbii suların və kənd təsərrüfatı
bitkilərinin toksikantlaıia çirklənməsi;
su hövzələrinin evtrofi- kasiyası
Düzəndə meşənin
qırılması
Bataqlaşma, hu-
mussuzlaşma
Torpaq sahəsinin itirilməsi, «parnik
effekti»
Yamacda meşənin
qırılması
Eroziya
Torpaq resursunun itirilməsi
Neft yataqlarının
istehsalı
Neft məhsulları ilə
torpağın çirklənməsi
Torpaq resurslarının itirilməsi, «parnik
effekti»
Faydalı qazıntı
yataqlarının istehsalı
Torpağın fiziki
dağılması, ağır
metallarla torpağın
çirklənməsi
Torpaq
sahəsinin
itirilməsi,
ağır
metallarla təbii suların və ərzaq
mallarının çirklənməsi
İstilik energetikası
Asidifikasiya, torpağın
kimyəvi çirklənməsi
Bioloji məhsuldarlığın aşağı düşməsi,
«parnik effekti», təbii suların
çirklənməsi
Nəqliyyat
Torpağın
dağılması,
kimyəvi
və
neftlə
çirklənməsi
Təbii suların və ərzaq mallarının
toksikantlarla çirklənməsi, atmosferin
çirklənməsi
Metallurgiya və metal
istehsalı
Torpağın
kimyəvi
çirklənməsi,
asidifikasiya
Təbii suların və kənd təsərrüfatı
bitkilərinin ağır metallarla çirklənməsi,
«parnik effekti»
Tikinti materialları
sənayesi
Torpağın
kimyəvi
çirklənməsi
Təbii suların və kənd təsərrüfatı
bitkilərinin toksikantlarla çirklənməsi
Urbanlaşma
Torpağın
kimyəvi
çirklənməsi
Təbii suların və ərzaq məhsullarının
toksikantlarla çirklənməsi, torpaq
resurslarının itirilməsi, «parnik effekti»
Arid ərazilərində
təbiətdən izafi istifadə
Torpağın kompleks
deqradasiyası
Səhralaşma, torpaq və su resurslarının
itirilməsi, yerli flora və faunanın yoxa
çıxması, atmosferin tozlanması
•
Marginal
-
müxtəlif təbii laıulşaftlar arasında yerlə:şən. (məs., yarımsəhra
və səhra arasındakı zolaq)
•
•
Melanogenez
-
metanın ( C H J ayrılması ilə oksigenin çatışmazlığı
şəraitində bitki və heyvan qalıqlarının parçalanması
•••
Asidifikasiya - turşıduğıın artması
198