Dərslik kimi tövsiyyə edilmişdir. B a k I 1 Redaktoru: Rəy verənlər Dizayner: Naşir
Yüklə 2,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
E L E K T R O N B I Z N E S mallarının, valyutanın, qiymətli kağızların və maliyyə aiətlərinin alış/verişinin müntəzəm təşkil edilməsinin həyata keçirilməsini təmin edən hüququ şəxs başa düşülür. Ticarət standart partiyalarla (lotlar ilə) yerinə yetiriılir. Lotların ölçüsü birja sənədlərinə uyğun olaraq tənzimlənir. Əvvəllər birja müəyyən adamların (maklerlərin) müəyyən saatlarda toplaşdığı yer və ya bina adlanırdı. Kompüter əsrinə kimi alver şifahi aparılırdı. İndiki zamanda alver xüsusi hazırlanmış proqramdan istifadə etməklə elektron formada aparılır. Birjada iştirak edən brokerlər öz marağına və ya müştərinin marağına uyğun olaraq qiymətli kağızların, valyutanın alış/verişini həyata keçirir. Adətən biija həyata keçirilmiş sövdələşmədən komission para alır. Bu da birjanın "yaşamasına" köməklik edir. Biıjanın digər gəlir mənbəyi üzvlük haqqı, birja məlumatlarının satışıdır. ______________ Elektron biznes sahəsində analitik tədqiqatlar aparılması üzrə ixtisaslaşmış eMarketer şirkəti bildirmişdir ki, 2000-cl ilin ortalarında 1000-ə yaxın virtual ticarət müydançaları aktiv fəaliyyət göstərir. Malgöndərmə zəncirindən səmərəsiz həlqələrin çıxarılması hesabına öz rəqabət qabiliyyətlərini artırmağa çalışan elektron birja iştirakçılarının sayı daim artır. GartnerGroup-a daxil olan Dataquest şirkəti göstərir ki, elektron birjalar və onların dövrüyyəsi yüksək sürətlə artmaqdadır. Belə ki, 1998-ci ildə dövrüyyə 12 milyard dollar, 2003-cü ildə isə 1,25 trillion dollar təşkil etmişdir. Elektron biıjanın fəaliyyətinin iqtisadi əsası hər bir bağlanmış sazişə görə müəyyən haqq ödəmələrinin yığılmasından ibarətdir. Sazişin məbləğindən və birjanın 7 0 E L E K T R O N B I Z N E S fəaliyyət sahəsindən asılı olaraq götürülən komissiyonun həcmi 1-10% arasında dəyişir. Komission satıcıdan, alıcıdan və ya bütün saziş iştirakçılarından yığıla bilər. Elektron birjaların bağlanan sazişlərə görə komission yığımlarını mütləq ifadədə ödəmək təcrübəsi geniş yayılmışdır. Məsələn, neft-kimya məhsulları, o cümlədən, plastik kütlə və yanacaq əlavələri ticarətində təcili göndərmə və ödəmə bazan (spot-bazar) üzrə İxtisaslaşmış CheMatch elektron birjası hesablaşmaların bu sxemindən istifadə edir. CheMatch elektron blıjasında alıcı və satıcılar ixtiyari sazişdə hər bir qallon (Qallon - İngiltərədə və ABŞ-da duru və axıcı şeylər üçün 4,5 litrə bərabər ölçü vahidi) üçün 0,1 sent ödəyirlər. Bəzi birjalar üzvlük haqqı yığır. Lakin Bear, Stearns&Co analitikləri qeyd edirlər ki, ödəmənin bu növü elektron bazarının potensial iştirakçılarını qorxuda bilir. Buna görə də elektron birjaların gəlir hissəsinin formalaşdırılmasında bu model nadir hallarda rast gəlir. Elektron birjaları iki iri qrupa bölürlər: şaquli və üfqi biıjalar. Şaquli birjalar müəyyən sahələrdə, məsələn, avtomobilqayırma, kənd təsərrüfatı, elektrotexnika, neft-kimya, metallurgiya və s. sahələrində fəaliyyət göstərir. Üfqi birjalar bir çox müxtəlif sahələrə, məsələn, telekommunikasiya avadanlıqları ticarətində yeni və ya köhnəlmiş ofis avadanlıqlarının alqı-satqısına, tikinti texnikasının istismarı və təmiri üçün material və hissələrin göndərilməsinə və s. xas olan ayrı-ayrı funksiya və tələblər üzrə İxtisaslaşmış olurlar. Qərarlaşma mərhələsində elektron biıjanm, həmçinin digər elektron ticarət meydançalarının ən vacib vəzifəsi alıcı və satıcıların krltik kütləsi səviyyəsinə nail olmaqdan ibarətdir. 7 1 E L E K T R O N B I Z N E S Çünki, bir tBrəfdən, əgər müvafiq serverdə aiıcının satın aimaq istədiyi malın satıcısı təmsil olunmayıbsa, alıcı həmin serverə getmir, digər tərəfdən isə, kifayət qədər alıcısı olmayan satıcı ticarət meydançasında iştirak etmir. Serverin informasiya ilə zənginləşdirilməsi məsələsi də azəhəmiyyətii deyildir. Saziş bağlamaq barədə qərar qəbul etmək üçün alıcı malın xarakteristikaları və qiyməti barədə lazımi informasiya almaq üçün serverə operativ müraciət edə bilməlidir. Serverdə əlavə olaraq bazar yenilikləri, ekspert məsləhətiəri, aktual müsahibələr və digər informasiyalar da təqdim edilir ki, bu da elektron binanın rəqabət qabiliyyətini artırır. İstehsalçılar və distribüterlər qarşısında bir ciddi problem də vardır. Biznes-partnyorla qarşılıqlı fəaliyyətə yönəlik öz sistemini işləyib hazırlamaqdan elektron biıja ilə əməkdaşlığa başlamaq daha sadədir. Lakin elektron biıjanın çox ciddi nöqsanı vardır. Belə ki, qiymətlərin bərabərləşdirilməsi üzündən marj azalır və mənfəətin ölçüsü yalnız müştərilərin sayının müvafiq surətdə artması halında saxlanır. Açıq meydançada işləyərkən tələbata ən çox uyğun gələn partnyor (tərəfdaş) seçmək daha asandır. Lakin bu halda qarşılıqlı öhdəliklər sistemi ilə uzunmüddətli münasibətlər qurmaq imkanları azdır. Qapalı sistemdə həm biznesi tərəfdaşın (partnyorun) profilinə uyğunlaşdırmaq imkanı vardır, həm də həmin sistemi müəssisənin informasiya sistemi ilə inteqrasiya etməklə biznes-proseslərin optimallaşdırılması məsələsini həll etmək mümkündür. Elektron birjaların idarə edilməsi və mülkiyyətinin təşkili əlaməti üzrə eMarketer şirkətinin analitikləri aşağıdakı əsas modelləri ayırırlar: 7 2 Yüklə 2,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|