Mövzuya aid tapşırıq:
Yuxarıdakı
mətni
oxuduqdan
sonra
şifahi
tərcümənin hansı növünə üstünlük verdiyinizi bildirin.
Fikrinizi mətndəki bəzi məqamlardan istifadə edərək
əsaslandırın.
2.4.
ARDICIL TƏRCÜMƏDƏ QEYDGÖTÜRMƏ
VƏRDİŞLƏRİ
Məşhur rus sinxronisti və «Sinxron tərcümənin əsasları»
kitabının müəllifi Çernov öz dərsliyində 7±2 formulunu yada
salarkən belə bir fikri xatırladırdı ki, insan bir dəfəyə 5 (7-2=5)
söz və ya ən çox 9 (7+2=9) söz yadda saxlaya bilər. Bunun
əksinə çıxanlar da var (41). Amma məsələ bir neçə sözü
ardıcıllıqla yadda saxlayıb-saxlamamaqda deyil. Əslində bu
məsələ onunçun xatırladılır ki, müəyyən nitq parçasını
fasiləsiz olaraq dinləyəndə insanın yaddaşı yüklənir. Əgər
deyilən nitq parçasındakı əsas məqamlar qeydlər şəklində
yazıya köçürülüb sonra onlara baxmaqla tərcümə edilsə, onda
mütərcim o qədər də tez yorulmur və işi keyfiyyətlə yerinə
yetirir.
Bds bu asas məqamlar hansılardır?
Bunlar xüsusi isimlər, o cümlədən, şəxs adları, coğrafi
məkan adları, müəyyən təşkilat, müəssisə adları, rəqəmlər,
tarixlər, illər, ay və günlər, hansısa elementlərdən ibarət
siyahılar, ixtisarlar və s. ola bilər. Tərcüməçi məruzəçinin
nitqini izləyə-izləyə qeydlər apararkən yuxarıda deyilənlərdən
birini, xüsusən rəqəmləri eşitcək, dərhal onları qeydə alır,
digər məqamların qeyd edilməsini isə təxirə salır.
Qeydgötürmədə əsas fikir, bu fikrə münasibət, hərəkətin
zamanı da yazıya alınması vacib olan məsələlərdəndir.
Adətən qeydlər ayrı-ayrı vərəqlərdə deyil, orta ölçülü
qeyd dəftərində aparılır. Qeyd
dəftəri və qələm dilmancm
27
qeydlər fərdi xarakter daşıyır və dilmanca aid bir məsələ
sayılmalıdır.
Göründüyü kimi, sinxron tərcüməçidən yüksək erudi-
siya tələb olunduğu halda, ardıcıl tərcümə ilə məşğul olan
şəxsdən yaxşı qcydgötürmə bacarığı gözlənilir.
Mövzuya aid tapşırıq:
Televiziya və ya radioda eşitdiyiniz 10-15 dəqiqəlik
nitqi dinləyib qeydlər götürün. Qeydlərinizi izah edin.
2.5.
SİNXRON TƏRCÜMƏNİN ÖZƏLLİKLƏRİ
C.F.Hendri sinxron ilə ardıcıl tərcüməni fərqləndirərkən
yazır: «Sinxron tərcümə ardıcıl tərcümə ilə müqayisə
edildikdə məlum olur ki, hər ikisi xüsusi istedad tələb edir.
Birisinə cəldlik və rəvanlıq, digərinə isə möhkəm yaddaş
gərəkdir». (15, 15).
Sinxron tərcümə bir sıra dillərin istifadə olunduğu
çoxsaylı insanların və media nümayəndərinin iştirak etdiyi
görüşlər, diplomatik danışıqlar və bəzən də məhkəmə
prosesləri kimi hüquqi şəraitlərdə işləndiyi halda, ardıcıl
tərcümə nisbətən kiçik texniki və ya məxfi görüşlər,
iki yaxud
ən çoxu üç dilin işlədildiyi rəsmi tədbirlər, ziyafətlər, rəsmi
səfərlər və s. üçün məsləhət görülür. Sinxron tərcüməyə bəzən
BMT tərcüməsi və ya konfrans tərcüməsi də deyilir. Sinxron
tərcüməni ardıcıl tərcüməyə nisbətən əlverişli edən cəhət onun
ikiqat az vaxt aparmasıdır. Çünki ardıcıl tərcümədə həm çıxış
ayrılıqda dinlənilir, həm də çıxış hissə-hissə tərcümə olunur.
Əgər sinxron tərcümədə bir nitq və onun tərcüməsi 15 dəqiqə
aparırsa, ardıcıl tərcümədə bu vaxt 30 dəqiqəyə çatmış olur.
29