öz təcrübəsini, səriştəsini, biliyini nümayiş etdirməsi deyil, işin
keyfiyyəti və məlumatın auditoriyaya çatdırılmasıdır.
Yazılı tərcümədə də iri həcmli işlərin qısa müddətdə
yerinə yetirilməsi üçün komandadan istifadə olunur. Bu zaman
komandanın rəhbəri mətni üzvlər arasında bölür, bu prosesdə
termin ardıcıllığına riayət edilməsini, qarşıya çıxan
problemlərin həll olunmasını izləyir. Xüsusilə də elmi- texniki
mətnlərin tərcüməsində fərqli terminlərin işlədilməsi
yolverilməzdir.
Onu da xatırlatmaq yerinə düşər ki, həm Qərbdə, həm də
Şərqdə yazılı tərcümənin komanda şəklində yerinə yetirilməsi
yeni deyil. Qərbdə İncilin latmcaya tərcüməsini buna misal
gətirmək olar. Çində də belə bir təcrübənin olması məlumdur.
Həmin işdə iştirak edən insanların hər birinə ayrıca tapşırıq
verilməsi haqqında Katrin Bəçelor belə yazır: «Çində
təxminən iki min illik tarixi olan tərcümə fəaliyyəti birdən
artıq şəxsin, hətta birgə çalışan, ancaq müxtəlif rolları
ifa edən
bir qrup adamın bir tərcümə işinə cəlb olunması ilə
səciyyələnir» (5, 68).
Mövzuya aid tapşırıq:
Yuxarıdakı mətni oxuduqdan sonra sinxron
tərcümədə mikrafon qarşısında oturan və onunla
növbələşən, yəni mikrafon qarşısında olmayan dilmancın
funksiyalarını 2 ayrı- ayrı sütun şəklində lövhədə
qruplaşdırın.
1.5.
TƏRCÜMƏ XİDMƏTİNDƏN İSTİFADƏ EDƏN
RƏSMİ ŞƏXSLƏR ÜÇÜN QAYDALAR
Tərcümə peşəsinin xidmət sahəsi olduğunu nəzərə alsaq,
artıq biznes münasibətlərindən danışmış oluruq. Bildiyimiz
kimi, biznesdə iki tərəf, həmçinin onların tələb və təklifinin
olması vacibdir. Tərcümə
biznesində isə müştəri ilə
17
olduqda tədbirin gedişi zamanı hansısa yeni, yaxud naməlum
məfhumun və ya terminin tərcüməçiyə izahına ehtiyac qalmır.
Bu, vaxt itkisinin və anlaşılmazlığın da qarşısını almış olur.
Vaxtdan qənaətli istifadə baxımından sifarişçi onu da nəzərə
almalıdır ki, ikidilli tədbirlərdə ardıcıl tərcümə zamanı vaxt adi
tədbirlərdən fərqli olaraq ikiqat sərf olunur. Bu zaman tərcümə
xidmətindən istifadə edənlər birbaşa üzlərini müraciət etdikləri
şəxsə tutaraq danışmalı, dilmanca «Bunu onlara çatdırın ki,...»
«Ona deyin ki, ...» kimi ifadələrdən uzaq qaçmalıdırlar.
Tərcüməçi isə həmin məkanda olduğunu dinləyicilərə hiss
etdirmədən, danışan şəxsin adından çıxış etməli, diqqəti cəlb
etməyə və deyilənlərə müəyyən şərhlər və ya izahatlar
verməyə çalışmamalıdır.
Nitqin müəllifi fikrinin digər dilin daşıyıcılarına lazımi
səviyyədə çatdırılması üçün daim dilmancın sürətini nəzərə
almalı və danışarkən tələsməməlidir. Əks təqdirdə, həmin nitq
digər dildə səhih deyil, ümumi şəkildə ifadə olunar və fikir öz
həqiqi məzmununu itirər. Xüsusilə, təkbətək görüşlər zamanı
tərəflər tərcüməçinin yaddaşını yükləməmək üçün hərdənbir
fasilə edib, ona öz işini səliqə ilə görmək imkanı
yaratmalıdırlar.
Tərcüməçini işə dəvət edən şəxs onunla yazılı müqavilə
bağlamalı və şərtlərini əvvəlcədən bəyan etməlidir.
Tərcüməçi
əvvəlcədən işçi dillərindən hansının fəal, hansının passiv, iş
şəraitinin necə, tərcümənin ardıcıl, yoxsa sinxron olacağını
bilməlidir. Tədbirin dəqiq vaxtı və tərcüməçinin iş saatları
əvvəlcədən müəyyən olunmalıdır.
Tərcümə xidmətindən istifadə edən rəsmi şəxslər
tədbirin başlanğıcında iştirakçılara tərcümənin təmin
olunacağı barədə məlumat verməli, tərcüməçini və onun hansı
işi yerinə yetirəcəyini özü təqdim etməli, ya da tərcüməçiyə
özünü təqdim elməyə imkan yaratmalıdırlar. Tədbirin gedişi
zamanı onlar tərcüməçinin iş şəraitinin normal olmasına göz
qoymalı, texniki nasazlıqlara qarşı ehtiyatlı
hərəkət
19