Dərsliklərindən
Alan tayfalarının Azərbaycana yürüşləri
Yüklə 10,44 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Atropatenaya
- Arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar edilmiş yaşayış binalarındakı fərqlər • Qəbir abidələrindən tapılmış əşyalar
- Ay məbədinin kahini
- hakim
- 60 min piyada, 22 min atlı döyüşçü
- Elian
49 Alan tayfalarının Azərbaycana yürüşləri Böyük Qafqaz dağlarından şimalda yaşayan tayfalar, o cümlədən alanlar qənimət əld etmək məqsədi ilə Dərbənd keçidi vasitəsilə Cənubi Qafqaza – Albaniyaya və Ön Asiyaya dəfələrlə yürüşlər etmişdilər. Bu zaman Xəzər dənizinin qərb sahili və Dərbənd keçidi şimal ölkələri ilə Ön Asiya arasında körpü rolunu oynayırdı. Alan tayfalarının Azərbaycana yürüşləri eramızın I-III əsrlərində başlamış və müntəzəm xarakter almışdı. Alan tayfalarının Azərbaycana ən böyük yürüşlərindən biri eramızın 72-74-cü illərində olmuşdur. Bu yürüş zamanı onlar qənimət əldə etmək üçün cənuba doğru üz tutmuş, yol boyu bir çox ölkələri qarət edərək Atropatenaya daxil olmuşlar. Bu yürüş nəticəsində alanlar Atropatenanın bir-sıra ərazilərini qarət etmiş, Atropatena padşahı Pakor öz ölkəsini başsız qoyaraq təhlükəsiz yerə qaçmış, ailəsi isə alanlara əsir düşmüşdü. Sonra, o, çoxlu pul verərək, ailə üzvlərini geri almışdı. Mədəni inkişaf səviyyəsinə görə albanlardan aşağı olan alanların Azərbaycana yürüşləri sonrakı əsrlərdə də davam etmişdir. Alan tayfalarının Azərbaycana yürüşlərini onlara məxsus katakomba qəbirləri (yeraltı sərdabələr) də sübut edir. Albaniya ərazisində alan tayfaları ilə əlaqələndirilən həmin katakomba qəbrləri Mingəçevirdə və Qəbələdə öyrənilmişdir. Bu abidələr eramızın I-III əsrlərinə aiddir. QEYD: Karakomba qəbirlərində ölülər iri küplərdə və ya taxta qutularda dəfn edilirdi. Belə qəbrlərə alanlara məxsus silahlar (ox ucları, xəncər, qılınc), məişət əşyaları, əmək alətləri və bəzək əşyaları qoyulmuşdur. Arxoloji materiallara əsasən məlum olur ki, Albanlar şimal tayfalarına, o cümlədən alan tayfalarına güclü mədəni təsir etmişlər. Albaniyanın ictimai və dövlət quruluşu Albaniyada əhali arasında əmlak bərabərsizliyi var idi. Albaniyanın ictimai quruluşu və əhalisi arasında əmlak bərabərsizliyinin mövcud olmasını aşağıdakı faktlar sübut edir: • Arxeoloji qazıntılar zamanı aşkar edilmiş yaşayış binalarındakı fərqlər • Qəbir abidələrindən tapılmış əşyalar • Yunan və Roma nüəlliflərinin əsərləri Bəzi yaşayış binaları geniş olub, tikintisində çiy və bişmiş kərpicdən, yonulmuş daşdan istifadə olunurdu. Varlıların evlərinin üstü kirəmitlə örtülürdü. Yoxsulların evləri isə çiy kərpicdən və möhrədən (qat-qat qoyulan palçıqdan) tikilimiş, damı torpaq və qamışla örtülmüşdü. Albaniyada varlı və yoxsul qəbirlərini də oradan tapılmış geyim, qab-qacaq, əmək alətləri, silah, bəzək əşyalarına əsasən bir-birindən asan fərqləndirmək olur. Albaniyada dövlətə Atropatenada olduğu kimi padşah başçılıq edirdi. Strabon da bunu təsdiq edir. Əvvəllər hər tayfanın başında bir padşah var idi. Albaniyada padşahdan sonra ən hörmətli adam Ay məbədinin kahini hesab olunurdu. Ay məbədinin kahini - əhalisi sıx olan müqəddəs əyalətə başçılıq edirdi. Məbəd qulları da onun ixtiyarında idi. Albaniyada əhali təbəqələri Albaniyada əhali dörd təbəqəyə bölünürdü: • Birinci təbəqəyə - padşah, ordu başçısı və hakim daxil idi. • İkinci təbəqəyə - din xadimləri (kahinlər) daxil idi. • Üçüncü təbəqəyə - hərbçilər və əkinçilər daxil idi. • Dördüncü təbəqəyə - təsərrüfatda işləyən adi adamlar daxil idi. Albaniyada azad adamlar əsasən kənd təsərrüfatı, sənətkarlıq və ticarətlə məşğul olurdular. Azad adamlar ölkədə maddi və mənəvi nemətlərinin yaradıcıları hesab olunurdu. Atropatenada və Albaniyada qul əməyindən istifadə olunsa da qədim Şərqin quldar dövlətlərinidəki qədər geniş istifadə olunmamışdı. Ölkədə qul əməyindən aşağıdakı sahələrdə istifadə olunurdu: • Kənd təsərrüfatında 50 • Sənətkarlığın bəzi sahələrində • Padşah mülklərində və malikanələrində • Yuxarı təbəqələrini təsərrüfat sahələrində Albaniya ordusu Albanlar cəsur döyüşçülər hesab olunurdular. Vətən təhlükədə olarkən əli silah tutan bütün kişilər müdafiəyə qalxırdı. Albanlar döyüş vaxtı zirehli paltar geyir, dəbilqə qoyur, nizə, ox və mizraqla silahlanır, qalxanlardan istifadə edirdilər. Arxeoloji qazıntılar zamanı çoxlu belə silah nümunələri tapılmışdır. Antik müəlliflər qeyd edirki, Roma sərkərdəsi Pompeyin Albaniyaya yürüşü zamanı albanlar romalılara qarşı 60 min piyada, 22 min atlı döyüşçü çıxarmışdılar.Albanlar hərbi işdə istifadə etmək üçün çoxlu at ilxıları saxlayırdılar. Mənbələr qeyd edirdi ki, albanlar öz qonşusu olan iberlərdən daha böyük ordu təşkil edə bilirdilər. Albaniyanın təsərrüfatı Yunan-Roma müəllifləri Albaniya torpaqlarının çox bərəkətli olduğunu yazırlar. Düzənlikdəki əkin sahələri yaxşı suvarılırdı. Ümuniyyətlə, qədim Albaniya təsərüfatına aiddir: • Əkinçiliklə, maldarlıqla, bağçılıqla, üzümçülüklə məşğul olur, buğda, arpa və darı yetişdirirdilər • Taxılı dəmir oraqla biçir və xırmanda ağac vəllə döyür, sonra iri xüsusi quyularda və saxsı küplərdə saxlayırdılar (Qəbələ, Mingəçevir və Şamaxıda belə taxıl quyuları və dəmir oraqlar aşkar olunmuşdu) • Eramızın ilk əsrlərində su dəyirmanlarından istifadə edirdilər • Bağçılıq və bostançılıq inkişaf etmiş, təsərrüfatda üzümçülük və şərabçılıq xüsusi yer tutmuşdu (Qəbələ və Şamaxıdan arxeoloji qazıntılar zamanı aşkarlanmış şərab istehsalı emalatxanalarının qalıqları və şərab saxlamaq üçün istifadə edilən iri küplər bunu təsdiq edir) • Ölkədə maldarlığın inkişafı üçün əlverişli şərait var idi (albanlar at ilxıları, ağ keçi və dəvə saxlayırdılar) • Balıqçılıq da təsərrüfatda mühüm yet tutmuşdu (yunan müəllifi Elian albanların balıq piyindən sürtkü yağı, içalatından isə yapışqan hazırlamasını qeyd etmişdir) Alban ordusuna aid xüsusiyyətlər Öz qonşusu olan iberlərdən daha böyük ordu təşkil edə bilirdilər Döyüş vaxtı zirehli paltar geyir, qalxanlardan istifadə edirdilər Döyüşdə dəbilqə qoyur, nizə, ox və mizraqla silahlanırdılar Hərbi işdə istifadə etmək üçün çoxlu at ilxıları saxlayırdılar Yüklə 10,44 Kb. Dostları ilə paylaş:
|