Dərsliyə Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin 21 aprel 2003-cü IL tarixli 305 saylı əmri ilə qrif verilmişdir

35 
 
- markaların hazırlanması üçün ərizənin DGK-ya göndərilməsi;  
- markaların daşınmasının təhlükəsizliyinin təmin edilməsi;  
- idxal olunan mallara aksiz markasının vurulması barədə idxalçılardan öhdəliyin alınması;  
- aksiz markası alınacaq malların uçot jurnalının aparılması;  
- markalanan malların gömrük rəsmiləşdirilməsinin həyata keçirilməsi və s.  
Gömrük orqanlarının bayrağı və tanınma nişanları.  
Gömrük Məcəlləsinin 11-ci maddəsinə görə gömrük orqanının bayrağı və tanınma nişanı vardır. Bayraq 
və tanınma nişanları Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi tərəfindən təsdiq olunur. Azərbaycan Respublikası 
gömrük orqanlarının bayrağı Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin 01 iyun 2001-ci il tarixli 135-II Q 
saylı qanunu, tanınma nişanı isə 01.06.2001-ci il tarixli 134-II Q qanun ilə  təsdiq olunmuşdur. Bayrağın və 
tanınma nişanının təsvirləri və əsasnamələri də müvafiq qanunlarla təsdiq edilmişdir.  
Azərbaycan Respublikası DGK, onun yerli orqanları  və  təşkilatları, eləcə  də gömrük orqanlarının 
sərəncamında olan dəniz və çay gəmiləri Azərbaycan Respublikası gömrük orqanlarının bayrağını daşıyırlar.  
Azərbaycan Respublikası gömrük orqanlarının bayrağı eninin uzunluğuna nisbəti 1:2 olan “Rənglərin 
standart nümunələri atlasının” 11/8 saylı rəng nümunəsinə uyğun açıq mavi (səma) rəngli düz dördbucaqlı 
ipək qumaşdan ibarətdir. Bayrağın sol yuxarı hissəsində gömrük orqanlarının tanınma nişanı vardır. Bayrağın 
aşağıdakı 1/3 hissəsində sol kənarından sağ  kənarına istiqamətləndirilmiş  ağ  rəngli avtomobil, dəniz və hava 
yollarının təsvirləri əks edilmişdir.  
Gömrük orqanlarının tanınma nişanları respublika gömrük orqanlarının  şərəf və  şöhrət 
rəmzidir. Tanınma nişanından gömrük orqanlarının sərəncamında olan avtonəqliyyat vasitələrində, hava 
gəmilərində, gömrük orqanları  əməkdaşlarının xüsusi geyim formasında, gömrük orqanlarının bütün növ 
blanklarında və inzibati binalarının girəcəyində, eləcə də digər yerlərdə istifadə olunur.  
Tanınma nişanı  kənarları tünd yaşıl rəngli xətlə haşiyələnmiş, ortasında xüsusi kompozisiya təsvir 
olunmuş  səkkizgüşəli qızılı  rəngli ulduz şəklindədir. Nişanın ortasında elementləri mavi və boz rəngli olan 
qalxan, onun arasında elementləri qara və bürünc rəngli olan qılınc təsvir edilmişdir. Qalxanı  əhatə edən ağ 
rəngli lentdə tünd yaşıl rəngdə “Azərbaycan Respublikası gömrük xidməti” sözləri əks etdirilmişdir. Ulduzun 
aşağı hissəsində sağ və sol istiqamətlərinə yönəldilmiş yaşıl rəngli dəfnə çələngləri təsvir edilmişdir.  
Azərbaycan Respublikasının gömrük orqanlarının və onların sərəncamında olan dəniz və çay 
gəmilərinin bayrağı, nəqliyyat vasitələrinin isə tanınma nişanları olur.  
Tanınma nişanı gömrük orqanlarının bina və digər tikililərində, nəqliyyat vasitələrində, kollegiyanın 
iclas zalında, gömrük orqanları rəhbərlərinin kabinetlərində yerləşdirilə bilər.  
Gömrük rəsmiləşdirilməsini gömrük orqanlarının yerləşdiyi  ərazilərdən kənarda həyata keçirmək 
istəyən hüquqi və fiziki şəxslər, gömrük orqanlarına  əvəzsiz istifadə üçün xidmət və  məişət otaqları, habelə 
lazımi avandanlıq və rabitə vasitələri verilməlidirlər. 
Gömrük sistemi - ümumi anlayış olub, yalnız gömrük siyasətini həyata keçirən dövlət və digər icra 
strukturlarını deyil, habelə onların praktiki fəaliyyət formalarıdır. Təcrübi fəaliyyət formaları isə gömrük 
qanunvericiliyi normaları ilə tənzimlənir.  
Gömrük işinin təşkilində  və idarəedilməsində istifadə olunan terminlərin açılışını verdikdən sonra 
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında öz əksini tapmış sahibkarlıq və insan hüquqlarının qorunması 
haqqındakı maddələrlə tanış olaq:  
- Azərbaycan dövləti bazar münasibətləri  əsasında iqtisadiyyatın inkişafına  şərait yaradır, azad 
sahibkarlığa təminat verir, iqtisadi münasibətlərdə inhisarçılığa və haqsız rəqabətə yol vermir 
(Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, 15-ci maddənin ikinci bəndi);  
- Qanuni surətdə Azərbaycan Respublikasının ərazisində olan hər kəs sərbəst hərəkət edə bilər, 
özünə yaşayış yeri seçə bilər və Azərbaycan Respublikasının ərazisindən kənara gedə bilər. Azərbaycan 
Respublikası  vətəndaşının hər zaman məneəsiz öz ölkəsinə qayıtmaq hüququ vardır (ARK, Maddə 28. 
bənd III və IV);  
- Hər kəsin mülkiyyətində daşınar və daşınmaz əmlak ola bilər. Mülkiyyət hüququ mülkiyyətçinin 
təkbaşına və ya başqaları ilə birlikdə  əmlaka sahib olmaq, əmlakdan istifadə etmək və onun barəsində 
sərəncam vermək hüquqlarından ibarətdir (ARK, maddə 29.6.III); 
- hər kəs qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada öz imkanlarından, qabiliyyətindən və  əmlakından 
sərbəst istifadə edərək təkbaşına və başqaları ilə birlikdə azad sahibkarlıq fəaliyyəti və ya qanunla 
qadağan edilməmiş digər iqtisadi fəaliyyət növü ilə məşğul ola bilər (ARK, maddə 59);  
- Qanunla müəyyən edilmiş vergiləri və başqa dövlət ödənişlərini tam həcmdə və vaxtında ödəmək 
hər kəsin borcudur (ARK, maddə 73, b. I). 
Ana Yasanın bu maddələrini bir daha sizlərin nəzərinə çatdırmaqla  əsas məqsədimiz gömrük işinin 
təşkilində mühüm prinsiplərdən biri sayılan qanunçuluğun ilkin hüquqi bazasının  nə  qədər  əsaslı olmasını 

---

36 
 
göstərməkdir. Eyni zamanda Konstitusiyanın 72-ci maddəsinə görə, hər bir şəxs Azərbaycan Respublikasının 
Konstitusiyasına və qanunlara əməl etməlidir. Qanunu bilməmək heç kəsi məsuliyyətdən azad etmir.  

---

37 
 
Mövzu 6.  
Gömrük nəzarəti 
 
6.1. Gömrük nəzarətinin formaları və xüsusiyyətləri 
Mövcud qanunvericiliyə görə mallar və  nəqliyyat vasitələri bəyan ediləndən, gömrük rejimi altında 
yerləşdirilənə qədər gömrük nəzarəti altında olurlar. 
Azərbaycan Respublikasının Gömrük Məcəlləsinə görə,  gömrük nəzarəti-gömrük işi haqqında 
Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə, həmçinin icrasına nəzarət Azərbaycan Respublikasının 
gömrük orqanlarına həvalə edilmiş, Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericiliyinə və Azərbaycan 
Respublikasının dövlətlərarası müqavilələrinə riayət edilməsini təmin etmək məqsədilə  həyata keçirilən 
tədbirlər toplusudur.  
№12/11.11.2008 
Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham  Əliyev cənablarının 11 noyabr 2008-ci il tarixli 
«Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış  məntəqələrindən keçirilən malların və  nəqliyyat 
vasitələrinin yoxlanılmasında «bir pəncərə» prinsipinin tətbiqi haqqında» olan 12 Saylı Fərmanı ilə dövlət 
sərhədindən keçirilən malların və  nəqliyyat vasitələrinin yoxlanılması zamanı süni maneələrin aradan 
qaldırılması, idxal-ixrac əməliyyatlarının müasir tələblərə uyğun aparılması üçün münbit şəraitin yaradılması 
üçün  Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış  məntəqələrindən keçirilən malların və  nəqliyyat 
vasitələrinin yoxlanılmasında «bir pəncərə» prinsipi 2009-cu il yanvarın 1-dən tətbiq edilmişdir. 
 Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış  məntəqələrindən keçirilən malların və  nəqliyyat 
vasitələrinin yoxlanılmasında «bir pəncərə» prinsipi üzrə vahid dövlət orqanının səlahiyyətləri Azərbaycan 
Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsinə həvalə olunmuşdur.   
 Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış  məntəqələrindən keçirilən malların və  nəqliyyat 
vasitələrinin sənədlərinin, o cümlədən malların baytarlıq, fitosanitar, gigiyenik və digər sertifikatlarının 
(şəhadətnamələrinin) yoxlanılmasını, sərhəddə həmin mallar üzərində baytarlıq, fitosanitar, sanitariya nəzarətini 
Azərbaycan Respublikasının gömrük orqanlarının həyata keçirməsi müəyyənləşdirilmişdir. Azərbaycan 
Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış  məntəqələrindən keçirilən malların və  nəqliyyat vasitələrinin 
yoxlanılmasında «bir pəncərə» prinsipi üzrə vahid dövlət orqanı kimi aşağıdakı  vəzifələrin yerinə yetirilməsi 
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsinə həvalə olunmuşdur: 
1.  ərazisində heyvanların xüsusi təhlükəli xəstəliklərinin baş verməsi qeydə alınan qonşu 
ölkələrdən Azərbaycan Respublikasının  ərazisinə keçən nəqliyyat vasitələrinin baytarlıq 
qanunvericiliyində müəyyən edilmiş qaydada və müddətdə məcburi dezinfeksiya edilməsi; 
2. başqa ölkələrdən gətirilən heyvanların sağlamlığını müəyyənləşdirmək üçün onların təcrid 
olunmuş halda saxlanılmasının təmin edilməsi məqsədi ilə müvafiq ərazi dövlət baytarlıq müfəttişinə 
məlumat verilməsi; 
3. beynəlxalq avtomobil daşımalarını yerinə yetirən nəqliyyat vasitələrinə  sərhəddə  «İcazə» 
blanklarının verilməsi və buna görə «Dövlət rüsumu haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə 
müəyyən edilmiş məbləğlərdə dövlət rüsumunun tutulması. 
Azərbaycan Respublikasının Səhiyyə Nazirliyi və Azərbaycan Respublikasının Kənd Təsərrüfatı 
Nazirliyinin yanında Dövlət Baytarlıq və Dövlət Fitosanitar Nəzarəti xidmətləri orqanlarının baytarlıq, 
fitosanitar, sanitariya nəzarətinin həyata keçirilməsi, həmçinin beynəlxalq avtomobil daşımalarını yerinə yetirən 
nəqliyyat vasitələrinə «İcazə» blanklarının verilməsi üçün sərhəddə yaradılmış məntəqələri ləğv edilmişdir.   
Mal və  nəqliyyat vasitələrinə gömrük nəzarəti bir-birindən seçilir.  Mallara gömrük nəzarəti dedikdə, 
idxal (gətirilən), ixrac (aparılan) və tranzit mallarına gömrük nəzarəti növləri nəzərdə tutulur.  
Gömrük nəzarətinin həyata keçirilməsində malların ayrı-ayrı mühüm xassələri böyük əhəmiyyət kəsb 
etdiyindən gömrük nəzarətinin yarımnövləri kimi əl yükünə, müşaiyət olunan və olunmayan baqaja gömrük 
nəzarətini göstərmək olar. 
Nəqliyyat vasitələrinə gömrük nəzarəti onların növündən asılı olaraq aşağıdakı kimi təsnifatlandırılır: 
a) dəniz gəmilərinə gömrük nəzarəti; 
b) çay gəmilərinə gömrük nəzarəti; 
c) dəmiryol qatarlarına gömrük nəzarəti;  
ç) hava gəmilərinə gömrük nəzarəti;  
d) avtonəqliyyat vasitələrinə gömrük nəzarəti. 
Əməkdaşlıq edən ölkələrin gömrük orqanlarının gömrük nəzarətində  iştirakının xarakterindən asılı 
olaraq aşağıdakı nəzarət nvöləri seçilə bilər:  
1) ikitərəfli gömrük nəzarəti (hər ölkənin gömrük orqanı ayrılıqda gömrük müayinəsi həyata 
keçirir); 

---