Dərsliyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin «İqtisadi nəzəriyyə» Kafedraları tərəfindən Azərbaycan
Yüklə 7,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Firma (müəssisə) və onun fəaliyyət mexanizmi. Menecmentin nəzəri əsasları
- Müasir bazar iqtisadiyyatı şəraitində Kommersiya fəaliyyətini təKcə bir ticarət sferası ilə əlaqələndirməK iqtisadi fəaliyyətin bu
- BeləlİKİə, deyilənləri ümumiləşdirsəK bu halda firma (müəssisə), ictimai tələbatın ödənilməsi və mənfəət alması
Firma (müəssisə) və onun fəaliyyət mexanizmi. Menecmentin nəzəri əsasları rənlər, Kreditorlar və istehlaKçılar arasındaKi qarşılıqlı əlaqə ilə xaraKterizə olunur.
ƏKS
etdirmir və onu xeyli məhdudlaşdırır. Məhz buna görə də Kommersiya fəaliyyətinin əhəmiyyətinə qiymət verən iqtisadçılar problemə daha düzgün yanaşmış olurlar. Hazırda Kommersiya fəaliyyətinə aşağıdaKilar daxil edilir: sənaye, Kənd təsərrüfatı, tİKİnti və s. müəssisələrin istehsal fəaliyyətindən törəyən ticarət əməliyyatları; ticarət, banK və digər müəssisələrin əmtəə və pulların dövriyyəsinə aid edilən ticarət əməliyyatları; əmtəələrin alıcıya doğru hərəKəti ilə bağlı onların daşınması, sığortası, qorunub saxlanılması ilə əlaqədar olan nəqliyyat, sığorta və s. müəssisələrin ticarət əməliyyatları; ticarət fəaliyyətinin müxtəlif növ icarə, informasiya, injinirinq və s. xaraKterli xidmətlərlə tə'min edilməsi üzrə əməliyyatlar və s. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində firmalar Kommersiya təşKİlatla- rı və ya sahibKarlıq bölməsi Kİmi nəzərdən Keçirilirlər. BeləlİKİə, deyilənləri ümumiləşdirsəK bu halda firma (müəssisə), ictimai tələbatın ödənilməsi və mənfəət alması məqsədilə, istehsal amillərini birləşdirməKİə məhsul istehsal edib-satan, işlər görüb xidmətlər göstərən hüquqi şəxs olan təsərrüfat subyeKti Kİmi qəbul edilməlidir. Bəs firma ilə müəssisə arasında fərq varmı? İqtisadi ədəbiyyatda firma termini ümumiləşdirici anlayış Kİmi istifadə olunur: firma bir və ya bir neçə müəssisədən ibarət ola bilər. Müəssisə de- dİKdə isə, adətən, birprofilli, birməhsullu istehsal başa düşülür. Firma - işgüzar müəssisənin təsərrüfat-hüquqi vahididir. Sənaye və ya ticarət müəssisəsinin şərti adıdır, onun hüquqi cəhətdən ixtiyarı var K İ, təsərrüfat fəaliyyətini öz müİKİyyət mə'suliyyəti ilə həyata Keçirsin. Firma sifəti ilə müəssisə, təşKİlat, idarə və ya ayrı-ayrı şəxslər çıxış edə bilər. Təsərrüfat vahidinin ölçülərinin bu zaman heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Firma hər şeydən əvvəl ədliyyə orqanları tərəfindən qeydə alınır, hüquqi şəxslərin dövlət reyestrinə daxil edilir. Firma fəaliyyətindən asılı olaraq adlı ola bilər. Keçmiş SSRİ-də firma təşKİlinin formaları çox məhdud şəKİldə 256 Firmanın (müəssisənin) iqtisadi məzmunu olub, dövlətin nəzarəti altında idi. Ona görə də bu müəssisələr məhsul çeşidinin genişlənməsi və onun Keyfiyyətinin yÜKSəl- dilməsi Kİmi məqsədlərin həyata Keçirilməsinə şərait yarada bilmirdilər. Onların əKsəriyyəti ticarət-təchizat təşKİlatları olub, daxili («Paltar», «EleKtronİKa» firmaları və s.), yaxud xarici («Dəzgah ixracı», «Gəmi idxalı», «Meşə ixracı» və s.) bazarlarda fəaliyyət göstərirdi. Onlar dövlət struKturları olaraq adi idarəetmə struKturlarından çox az fərqlənərəK, təsərrüfat proseslərinə tə'sir göstərə bilmirdilər. Hətta xarici ticarət firmalarının fəaliyyəti belə həqiqi Kommersiya fəaliyyətindən çox uzaq idi. Müasir firmalar əsasən çoxprofilli istehsal özəKİəridir. Belə istehsal yönümlü firmalar iqtisadi durğunluq dövründə daha dözümlü olurlar. İstehsal olunan məhsulun biri ilə əlaqədar əlverişsiz KonyuKtura həmin məhsuldan alınan gəlirin azalmasına səbəb olduğu halda, digər məhsullardan gələn gəlirin səviyyəsinə tə'sir etməz. Belə halda firma ziyanı digər məhsul və xidmətlərdən gələn gəlir hesabına ödəyə bilər. Firmanın əsas funKsiyası istehlaKçıların tələbatını ödəməK üçün istehsal amillərini birləşdirməKİə əmtəə və xidmətlər istehsalını təşKİl etməKdən ibarətdir. Firmanın fəaliyyətində son məqsəd isə yÜKSƏK mənfəət götürməKdir. MaKsimum mənfəət əldə olunması məqsədi firma tərəfindən bir sıra taKtİKİ və strateji məqsədlərin müəyyən edilməsi və reallaşdırılması ilə sıx bağlıdır. Bunlara əsasən aşağıdaKilar aid edilir:
satışın həcminin artırılması; - daha yÜKSƏK artım sür'ətinə nail olmaq; - bazarda payın artırılması; - qoyulmuş Kapitala nisbətən mənfəətin artırılması; - Kampaniyanın səhmlərinə görə gəlirlərinin artırılması; - Kapitalın quruluşunun dəyişdirilməsi. Firmanın məqsədlərinin xaraKteri bütövlÜKdə iqtisadiyyatın vəziyyətilə, həmin müəssisənin fəaliyyət göstərdiyi sahənin inKİ- şaf meylilə, eləcə də onun həyat tsİKİinin mərhələsilə müəyyən olunur. Həyat tsİKİləri nəzəriyyəsinə görə firmaların həyatı üç mərhələdən ibarətdir. Birinci mərhələ aKtiv fəaliyyət və artım sür'əti- nin genişləndirilməsilə xaraKterizə olunur. Yığılmış vəsait istehsal güclərinin yaradılmasına, yeni bazarların tutulmasına yönəldilir. iKİnci mərhələ üçün səhm və mənfəətin artımı. Kapital sahiblərinin gəlirlərinin çoxalması səciyyəvidir. Firma bazardaKi mövqeyini qoruyub saxlamaq uğrunda mübarizə aparır, istehsal güclərinin genişləndirilməsinə nisbətən xərclərin azaldılması ön plana Keçir. Üçüncü mərhələdə satış həcminin və bununla birlİKdə mənfəətin azalması baş verir, bu isə Kapitalın müəyyən hissəsinin 257 Yüklə 7,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|