DərslġK / TƏLƏBƏLƏR ÜÇÜn n. Qreqorġ menkyu
Yüklə 6,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Prinsip 2. Xərclər arzu olunanların əldə edilməsi üçün imtina edilənlərdən ibarətdir
- Alternativ xərclər (itirilmiĢ imkanların xərcləri)
Економиксин принсипляри
23 İnsanın qərarları öz-özlüyünə qəbul etməməsinin etiraf edilməsi onun hansı qərarı qəbul edəcəyini, yaxud qəbul etməli olduğunu bizə göstərir. Tələbə psixologiyanın öyrənilməsinə yalnız ona görə barmaqarası baxa bilməz ki, bu, ona ekonomiksin problemlərinin daha dərin öyrənilməsinə imkan verəcək. cəmiyyət ətraf mühitin mühafizəsi tədbirlərindən yalnız bu tədbirlərin həyata keçirilməsinə yönəldilmiş xərclərin cəmiyyət üzvlərinin maddi gəlirlərinin səviyyəsinin azalmasına gətirib çıxaracağına görə imtina edə bilməz. Eləcə də, yoxsulluğa yalnız ona görə diqqət yetirməmək olmaz ki, cəmiyyətin köməyi əməyə stimula mənfi təsir göstərir. Seçim zəruriliyinin etiraf edilməsi ona görə xüsusi ilə vacibdir ki, əgər biz onun nəticələrini başa düşürüksə, düzgün qərar qəbul etmək imkanını əldə edirik.
edilənlərdən ibarətdir İnsan tərəfindən dərk edilmiş qərarların qəbul edilməsinin seçim zəruriliyi fəaliyyətin alternativ variantlarının - xərclərinin və nemətlərinin müqayisəsini tələb edir. Lakin bir çox hallarda xərclər ilk baxışdan göründüyü kimi aşkar deyillər. Misal üçün, ali məktəbə daxil olmaq barədə abituriyentin qərar qəbul etmək prosesini nəzərdən keçirək. Onun əldə edəcəyi xeyir, yəqin ki, intellek- tual zənginləşmədən və yaxşı iş əldə etmək perspektivindən ibarətdir. Lakin xərclər nədən ibarətdir? Təhsilə, dərsliklərə, yataqxanadakı otağa və qidalan- maya görə o, müəyyən məbləğdə pul ödəməli olacaq. Və bunlar kollecdə bir neçə il təhsilə görə tələbənin imtina edəcəklərinin hamısı deyil. Lakin təhsil haqqına kollecə daxilolma xərcləri olmayan hər hansı digər xərcləri daxil etmirikmi? Hətta abituriyent «artıq biliklərin» ona lazım olmadı- ğı qərarına gəlsə belə, ona yenə də qidalanmaq və hər hansı bir yerdə yaşamaq lazımdır. Qidalanma və mənzil haqqı yalnız onların kollecdəki qiyməti hər hansı digər yerdəki qiymətindən artıq olduğu məbləğin səviyyəsində ali məktə- bə qəbulolma xərcləri ola bilərlər. Əslində, qidalanma və kollecin yataq- xanasında qalmaq haqqı tələbənin müstəqil olaraq işlədiyi zaman ödədiyi qidalanma və mənzil haqqından az ola bilər və deməli, bu xərclərə qənaət edilməsi ali məktəbə daxil olmağın üstun cəhətlərindən biridir. Xərclərin qiymətləndirilməsinin bir problemi də ondan ibarətdir ki, kollecə daxil olmaqla bağlı xərclərin böyük hissəsi – tələbənin vaxtı nəzərə alınmır. Əgər tələbə il ərzində mühazirələrə gedir, saatlarla kitabxanada oturur və gecələr kurs işləri üzərində çalışırsa, onun işləmək imkanı olmur. Tələbə- lərin əksəriyyəti üçün kollecə daxil olarkən itirdikləri əmək haqqı formasındakı pullar təhsil haqqı xərclərinin əsas hissəsidir. Alternativ xərclər (itirilmiĢ imkanların xərcləri) – arzu olunanların əldə edilməsi üçün imtina edilənlərdən ibarətdir. İstənilən qərarın qəbul Н. Грегори Менкйу
24 edilməsi (məsələn, kollecə daxil olmaq haqda qərarın qəbul edilməsi) fəa- liyyətin hər bir variantının itirilmiş imkanların alternativ xərclərinin dərk edilməsini tələb edir. Kollecdə təhsil alan idmançılar çox yaxşı dərk edirlər ki, onların alternativ xərcləri (professional idmanda onlar milyonlarla dollar qazana bilərdilər) çox yüksəkdir. Təsadüfi deyildir ki, onlardan ən istedadlıları belə qərara gəlirlər ki, ali təhsilə malik olmanın üstünlükləri onun əldə olunması ilə bağlı xərclərə dəymir. Məsələn, təhsildə qiymətlərinin yüksək olmasına baxmayaraq Amerika universitet basketbolunun ulduzu Kobi Brayant kolleci atıb, professional milli basketbol assosiasiyasının komandalarının birinə keçmək qərarına gəlmişdir. Bu, təəccüblü deyil, çünki ona dörd il ərzində 10 mln. $-a yaxın məbləğdə müqavilə bağlamağı təklif etmişdilər. Prinsip 3. Ağıllı insan son həddə dəyiĢikliklər terminlərini də fikirləĢir Hər gün rastlaşdığımız problemlərin həlli həmişə bir-birini tam inkar edən xarakterə malik deyil. Məsələn, nahar vaxtı siz tamamilə yeməkdən imtina etmək və ya qazandakı bütün yeməyi yemək arasında seçim etmirsiniz, sadəcə olaraq qərara alırsınız ki, bir-iki qaşıq artıq yemək olar, ya yox. Eyni qayda ilə siz məqbul -imtahan sessiyası zamanı tamamilə imtahanlara hazırlaşmaqdan imtina etmək və ya 24 saat dərsliklərin üzərində çalışmaq arasında deyil, sadəcə olaraq 1 saat teleproqram seyr etmək və ya 60 dəqiqə öz konspekt- lərinizi oxumaq arasında seçim edirsiniz. Bir çox vacib məsələlərin həlli mövcud fəaliyyət planına cüzi dəyişiklərin edilməsini tələb edir. İqtisadçılar bu dəyişiklikləri son hədd dəyişiklikləri adlandırırlar. Həmişə onu yadda saxlamaq lazımdır ki, son hədd dəyişiklikləri həyata keçirilən fəaliyyətin yalnız cüzi düzəlişlərindən ibarətdir. Məsələn, fərz edək ki, dostunuz sizdən təhsilini bundan sonra daha neçə il davam etdirməsinin məqsədyönlülüyü barədə məsləhət istəyir. Əgər siz fəlsə- fə doktorunun həyat səviyyəsi ilə məktəb məzununun həyat səviyyəsi arasın- dakı fərqi misal gətirsəniz, bu zaman o, belə müqayisənin bu hal üçün uyğun olduğuna etiraz edə bilər. O, artıq ali təhsilə malikdir, indi isə elmi dərəcə almaq üçün əlavə bir-iki il sərf etməyin məqsədyönlülüyünü həll edir. Qərar qəbul etmək üçün ona təhsil müddəti başa çatdıqdan sonra təhsilin verəcəyi əlavə fayda və təhsilə çəkiləcək əlavə xərcləri qiymətləndirmək zəruridir. Son hədd dəyişikliklərinin təhlilinə yönəldilmiş digər misalı nəzərdən keçirək: biletlərə qiymətlərin təyin edilməsinə dair aviakompaniyanın qərar qəbul etməsi. Fərz edək ki, 200 yerlik təyyarənin bütün ölkə ərazisi boyunca uçuşu kompaniyaya 100.000$-a başa gəlir. Bu zaman bir yerə görə xərclər 100.000/200 = 500 $-a bərabər olacaq. Kimsə fikirləşə bilər ki, aviakompaniya heç vaxt biletləri bu məbləğdən aşağı qiymətə satmayacaq.
Yüklə 6,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|