DərslġK / TƏLƏBƏLƏR ÜÇÜn n. Qreqorġ menkyu

Економиксин принсипляри 

 

601 

İstehsal xərclərinin makroiqtisadi səviyyədə artmasının hansı nəticələri 

ola  bilər?  Qiymətlərin  verilmiş  səviyyəsinin  hər  anında  firma  az  miqdarda 

əmtəələr  və  xidmətlər  təqdim  edir.  Deməli,  qısamüddətli  məcmu  təklif  əyrisi 

sola meyl edəcək, yəni bu əyri AS

1

 vəziyyətindən AS

2

 vəziyyətinə (şəkil 30.9.) 

keçəcəkdir. Konkret hadisələrdən asılı olaraq uzunmüddətli məcmu tələb əyrisi 

qalxıb-enə bilər, lakin fikrimizin sadə olması üçün fərz edək ki, onun vəziyyəti 

dəyişmir. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ġəkil 30.9. Məcmu təklifin arzuolunmayan hərəkəti 

 

Məcmu  təklif  əyrisinin  sola  hərəkətini  müşahidə  etmək  imkanımız 

vardır.  Qısamüddətli  dövr  üçün  iqtisadiyyat  məcmu  tələb  əyrisi  boyunca  –  A 

nöqtəsindən B nöqtəsinə hərəkət edir. İstehsal olunan məhsulun həcmi isə Y

1

-

dən  Y

2

-yə  düşəcəkdir,  qiymət  səviyyəsi  isə  P

1

-dən  P

2

-yə  qalxacaqdır. 

İqtisadiyyatda  staqnasiya  müşahidə  olunur  (istehsalın  həcminin  enməsi)  və 

eyni  vaxtda  inflyasiya  baş  verəcəkdir  (qiymətlərin  qalxması).  İqtisadiyyatın 

belə vəziyyətinə staqflyasiya da deyilir. 

Belə  bir  hadisə  şəraitində  siyasətçilər  nə  edə  bilərlər?  Problemin  sadə 

həlli yoxdur. Bir imkan vardır ki, heç nə etmək lazım deyil. Belə bir şəraitdə 

əmtəələrin  istehsalı  və  xidmətlərin  qalığı  məhv  olma  səviyyəsində,  yəni  Y

2

 

vəziyyətində  qalacaqdır.  Nəhayət,  iqtisadiyyat  özü-özünə  müalicə  edəcəkdir, 

yüksək  səviyyəli  istehsal  xərclərində  dəyişiklik  yaranacaqdır,  əmək  haqqı  və 

əmtəələr və xidmətlər üzərində olan qiymətlər dəyişəcəkdir. İstehsalın aşağı və 

işsizliyin ən yuxarı səviyyəsində işçilərin əmək haqqı aşağı düşəcəkdir. Bunun 

da  nəticəsində  istehsal  xərcləri  aşağı  düşəcək  və  təklif  olunan  məhsulların 

həcmi  artacaqdır.  Vaxt  keçdikcə  qısamüddətli  məcmu  təklif  əyrisi  AS

1

 

vəziyyətinə  qayıdacaqdır,  qiymətlər  aşağı  düşəcək  və  istehsal  öz  təbii  səviy-

Гиймят  

сявиййяси 

Бурахылышы

н  

щяжми 

2…истещсалын  

щяжми  

0

 

П

2

 

П

1

 

А

 

1 … гысамцддятли мяжму 

тяклиф яйрисинин 

арзуолунмайан щярякяти  

А

Ж

1 

А

Ж

2 

Гысамцддятли 

мяжму тяклиф  

Б

 

Узунмцддятл

и мяжму 

тяклиф

 

3. … 

гиймятляр 

сявиййясинин  

галхмасы

 

В

2 

В

1 

---

Н. Грегори Менкйу 

 

 

602 

yəsinə  yaxınlaşacaqdır.  Uzunmüddətli  dövr  üçün  iqtisadiyyat  A  nöqtəsinə 

qayıdacaqdır,  məcmu  tələb  əyrisi  uzunmüddətli  məcmu  təklif  əyrisini 

kəsəcəkdir. 

Dövlət  xadimləri  monetar  və  vergi  siyasətindən  istifadə  edərək 

alternativ  variant  axtaracaqlar.  Qısamüddətli  məcmu  təklif  əyrisinin  qarış-

masının  nəticələrini  aradan  qaldırmaq  üçün  kompensasiyadan  (əvəzini  öəmə) 

istifadə  edəcəklər  (şəkil  30.10.),  belə  ki,  məcmu  tələb  əyrisi  AD

1

-dən  sağda 

olan AD

2

-də yerləşəcəkdir. Belə bir şərait daxilində iqtisadiyyat A nöqtəsindən 

c nöqtəsində yerləşəcəkdir, istehsal öz təbii səviyyəsində qalacaqdır, qiymətlər 

isə  artaraq  P

1

-dən  çıxıb  P

3

-də  yerləşəcəkdir?  Belə  bir  şəraitdə  deyirlər  ki, 

siyasətçilər  «məcmu  təklif  qarışığının  altında  yerləşəcəklər»?  Çünki  onların 

hərəkti  istehsal  xərclərinin  qiymət  səviyyəsinin  həmişə  artmasında  ifadə 

ediləcəkdir. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ġəkil 30.10. Məcmu təklifin arzuolunmaz vəziyyətə uyğunlaĢması 

 

Beləliklə, biz iki mühüm nəticəyə gəlirik. 

-  məcmu  tələb  əyrisinin  qarışmasına  təsir  edən  amillər  stabilləşmə 

yaradacaqlar – iqtisadi durğunluq (istehsalın enməsi) və inflyasiya (qiymətlərin 

artması) uyğunlaşdırılacaqdır; 

- siyasətçilərin  məcmu  tələbə  təsiri  imkanı məhdudlaşdırılmışdır,  onlar 

eyni  vaxtda  qeyri-sağlam  olan  hər  iki  amillərin  nəticəsi  ilə  siyasətçilər 

bacarmayacaqlar. 

 

Nəticə: məcmu tələb və məcmu təklif modelinin məcmusu 

Biz  bu  fəsildə  iki  məqsədə  nail  olduq.  Birinci,  biz  qısamüddətli  iqtisadi 

fəaliyyətin qalxıb-enməsi problemini müzakirə etdik. İkincisi, bu fluktuasiyanı 

Гиймят  

сявиййяси 

Бурахылышын  

щяжми 

Истещсалын тябии щяжми  

0

 

Мяжму тяляб 

П

3

 

П

2

 

П

1

 

А

 

2. … сийасятчиляр мяжму тяляби 

артырмагла галхыб-енмянин 

алтында дайана билярляр …  

АС

1 

АС

2 

1. Гысамцддятли мяжму тяклиф ашаьы дцшяндя …

 

Гысамцддятли 

мяжму тяклиф  

Ж

 

Узунмцддятли 

мяжму тяклиф

 

3. …щансы ки, 

гиймятлярин 

галхмасына 

сябяб олур… 

4. …лакин ис-

тещсалы юз тябии 

сявиййя- 

синдя сахлайыр 

---