DərslġK / TƏLƏBƏLƏR ÜÇÜn n. Qreqorġ menkyu

Н. Грегори Менкйу 

 

 

132 

nəzarət qıtlığa və növbədədurma siyahısının meydana gəlməsinə səbəb olmur. 

Daşınmaz  əmlak  sahiblərinin  kirayənişinlərin  qayğısına  qalmaq  stimulu  isə 

olmur. 

Ev  sahibi  niyə  pulunu  öz  əmlakının  yaxşı  qalması  üçün  sərf  etməlidir? 

Onsuz  da  insanlar  onu  elə  bu  halda  əldə  etmək  arzusundadırlar.  Nəticədə, 

kirayənişinlər pula qənaət edirlər, amma mənzilin keyfiyyəti pisləşir. 

Çox  vaxt  siyasətçilərin  renta  üzərində  nəzarətin  təyin  olunmasına  qarşı 

reaksiyası  əlavə  tənzimlənmənin  həyata  keçirməsi  ilə  nəticələnir.  Məs.,  ABŞ-

da əsasnaməyə görə, mənzili kirayəyə verərkən irqi ayrı seçkiliyə yol verilmə-

məlidir  və  tələb  olunur  ki,  əmlak  sahibləri  kirayənişinlərə  yaşayış  üçün  mini-

mal  şərait  yaratsın.  Lakin  bu  sərəncamların  yerinə  yetirilməsinə  nəzarət  olun-

mur  və  bu  həyata  keçirilmir.  Renta  üzərində  nəzarət  sadələşəndə,  və  mənzil 

bazarı  rəqabət  qüvvələri  ilə  idarə  olunanda  isə  əksinə,  əlavə  idarə  olunmağa 

ehtiyac yoxa çıxır. 

 

Qiymətin aĢağı həddinin bazarın fəaliyyətinə təsiri 

Qiymətlər üzərində başqa növ nəzarətin təsirini nəzərdən keçirmək üçün gəlin, 

dondurma  bazarına  qayıdaq.  Təsəvvür  edin  ki,  dövlət  Milli  Dondurma 

İstehsalçıları Təşkilatını inandıra bildi  və qiymətin aşağı həddinin təyin  olun-

masına qərar verdi. Əgər qiymətin yuxarı həddi rəsmən maksimal qiymətdirsə, 

ən aşağı həddi formal olaraq minimum qiymətdir. 

Hökümət dondurma üçün ən aşağı qiyməti təyin edən zaman 2 nəticə ola 

bilər:  əgər  1  pay  dondurma  üçün  bu  2$  (ancaq  tarazlı  qiymət  3$)  olarsa,  biz 

bunun nəticəsini şəkil 6.4-də (a) qrafikində görə bilərik. Tarazlı qiymətin aşağı 

həddi əlaqəsizdir və bazar qüvvələri təbii ki, iqtisadiyyatı tarazlığa doğru apa-

rır. Bu halda, aşağı qiymət həddi bazardakı vəziyyətə heç bir təsir göstərmir.   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

a)  

Qiymətin əlaqəsiz aşağı həddi 

 

 

Qiymяtin 

aшaьы hяddi 

   Tяklif 

1 pay 

dondurmanыn 

qiymяti

, $ 

3 

2 

Tarazlы 

qiymяt 

0 

100 

     

Tarazlы  

    miqdar 

Dondurmanыn 

miqdarы 

Tяlяb 

---

Економиксин принсипляри 

 

133 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

b)  Qiymətin aşağı həddi 

  

 

 

 

 

                                                     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ġəkil 6.4 (a,b) 

 

Şəkil  6.4-dəki  (b)  qrafiki  1  pay  dondurmanın  4$  olduğu  qiymətin  aşağı 

həddini göstərir.Tarazlı qiymət 3$ olduğu üçün aşağı qiymət bazarın məhdud-

laşdırıcı  qiymətinə  çevrilir.  Tələb  və  təklif  qüvvələri  qiyməti  tarazlığa  doğru 

aparır, amma o,  aşağı  hədlə toqquşur. Bu halda,  bazar qiyməti qiymətin aşağı 

həddinə  bərabərdir.  Bu  qiymət  ilə  təklif  olunan  dondurmanın  həcmi  (120pay) 

tələb  olunan  dondurmanın  (80pay)  həcmindən  artıqdır.  Dondurma  satmaq 

istəyən istehsalçılar bu qiymətə onu satmaq imkanına malik deyillər. Beləliklə, 

aşağı qiymətin  təyin olunması təklif olunan malın bolluğuna səbəb olur. 

Biz  qeyd  etmişdik  ki,  qiymətin  yuxarı  həddinin  təyini  və  qıtlığın  yaran-

ması  malın  arzuolunmaz  bölünmə    mexanizminin  yaranmasına  səbəb  olur. 

Гиймятин 

ашаьы щядди  

Тяклиф 

1 пай 

дондурманын 

гиймяти, $ 

2 

0 

120 

Тяклифин 

щяжми 

 

Дондурманын 

гиймяти 

Тяляб 

3 

Таразлы 

гиймят 

80 

Тялябин 

щяжми 

Артыг мал 

---

Н. Грегори Менкйу 

 

 

134 

Bazar qiymətinin aşağı həddi mövcud olduğu halda, bəzi tədarükçülər istehsal 

etdikləri  malı  satmaq  imkanına  malik  olmurlar.  Yalnız  alıcıların  irqi  və  ailə 

ənənələrini  əsas  tutan  satıcılar  irəli  gedə  bilirlər.  Azad  bazarda  isə  əksinə, 

bölgü  mexanizminin  əsas  elementi  qiymətdir,  istehsalçılar  isə  tarazlı  qiymətə 

əsaslanaraq, istehsal etdikləri hər şeyi satırlar. 

 

Praktikum 

Minimal əmək haqqı 

 Qiymətin  aşağı  həddinin  əsas  nümunəsi  minimal  əmək  haqqının  təyin 

olunmasıdır. İlk öncə ABŞ  Konqresi fəhlələrə müəyyən yaşayış həddini təmin 

etmək  məqsədilə  ədalətli  əmək  standartları  haqqında  1938-ci  il  Aktını  qəbul 

etməklə, minimal saathesabı tarifi müəyyən etdi. 1999-cu ildə  Federal qanuna 

əsasən, minimal əmək haqqının 1 saatı 5.15$-dır. ABŞ-ın bəzi ştatlarında daha 

yuxarı əmək haqqının həddini təyin edən qanunlar fəaliyyət göstərir. 

Minimal  əmək  haqqının  tarifinin  təsirini  nəzərdən  keçirmək  üçün  biz 

əmək bazarının (bircasının) (şəkil 6.5-dəki (a) qrafiki) təhlilini nəzərdən keçir-

məliyik. Bu bazar da digərləri kimi tələb və təklifin təsirinə məruz qalır. Fəh-

lələr  əmək,  firmalar  isə  əməyə  tələbi  təklif  edirlər.  Azad  rəqabətli  bazarda 

əmək  haqqının  miqdarının  dəyişməsi  əməyin  tələbi  ilə  təklifi  arasındakı 

tarazlığa gətirib çıxarır. 

Şəkil 6.5-də (b) qrafikində minimal əmək haqqının təyin olunduğu əmək 

bazarı  göstərilir,  bu  tarazlaşdırıcı  həddən  yuxarıdır.  Təklif  olunan  əməyin 

həcmi ona olan tələbi ötüb keçir, bu da işsizliyə səbəb olur. Beləliklə, minimal 

əmək haqqının təyini məşğul olan əhalinin əmək haqqını artırır, ancaq iş tapa 

bilməyənlərin gəlirini azaldır. 

a) Sərbəst əmək bazarı 

          

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

b) Minimal əmək haqqı ilə olan bazar 

       

 

 

Ямяйин тяклифи 

Ямяк 

щаггы 

Таразлы ямяк 

щаггы 

0 

Таразлыг 

мяшьуллуг  

Ямяйин мигдары 

Ямяйя  олан 

тяляб 

---