Din psikolojiSİ BİLİm dali

86 
 
 
teknoloji, popüler kültür ve medyanın  etkisiyle birçok olumsuz uyarıcıya da maruz 
kalan gençlerimizin bu tutumlarının önünü almak gün geçtikçe zorlaşmaktadır. 
Üzerinde  önemle  durulması  gereken  husus  şudur:  Dini  inanç  gereksinimi 
fıtrîdir  (doğuştan/yaradılıştandır)  ve  kimlik  gelişimi  sürecinin  ana  eksenini 
oluşturmaktadır.  Dini  inanç  ve  değerler  olmaksızın  sağlıklı  benlik  ve  karakter 
gelişiminin oluşması mümkün değildir. Hayata bir anlam ve amaç arayan genç için 
maneviyat;  benliğini  tanıyıp karakteri  oluşturucu, varoluş amacı  ve dünyayı anlama 
ihtiyacını  tatmin  ederek  algısal  açıklık  sağlayıcı  rolü  ile  çok  büyük  bir  öneme 
sahiptir.
 
 
Maneviyatın  etkinliği  insanların  sırf  dinden  bahsedildiği  durumlarda  değil 
birçok  toplumsal,  ahlaki,  kültürel  ve  siyasi  alanlarla  bir  bütün  halinde  yaşandığı 
düzen içinde artar. Oysaki içince yaşadığımız modern toplum şartlarında bu uyumun 
sağlanması ciddi bir problem halini almıştır.
 
 
Kısa  süreli  hazları  tercih  etmeyi  içeren  bir  kişilik  özelliği  olan  dürtüsellik 
adeta  bir  gençlik  hastalığı  haline  gelmiştir.  Manevi  gıdaları  ihmal  edilmiş  olan 
gençler 
dürtülerini 
kontrol 
edememekte, 
aşırılıklardan 
kendilerini 
koruyamamaktadırlar.
107
 
Bazı  bilimsel  araştırmalar  ahlak  gelişimine  yol  açma  bakımından  en  etkili 
disiplin  türünün  ikna  etme,  pişmanlık  duyurma  olduğunu  ortaya  koymuştur  ki 
pişmanlık  maneviyat  eğitiminin  temel  unsurudur.  Bu  yaklaşımla  gencin  kendi 
davranışının  sonuçlarını  anlaması  sağlanır.  Genç  kendini  kontrol  etmeye,  yani 
içdenetim  (vicdan)  geliştirmeye  başlamış  olur.  Hz.  Muhammed’in  (s.a.v) 
                                                           
107
 Hayati Hökelekli, Gençlik, Din ve Değerler Psikolojisi, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002, 
ss. 11-19.
 

---

87 
 
 
çocuklardaki  istenmeyen  davranışları  değiştirme  konusundaki  tutumu  da  bu 
şekildedir.
108
 
 
B- İBADETLERİN İŞLEVİ 
 
Maneviyatın insana tertip kazandırmada son derece etkili bir psikolojik güce 
sahip  olduğu  göz  ardı  edilmemeli  ve  ibadetlerin  her  türlü  davranışımızı  ayarlama 
yönünden  önemli  bir  işleve  sahip  olduğu  bilinmelidir.  İbadetler;  her  şeyi  yaratan 
Allah’ı  memnun  etmeye  yönelik  değildir.  İbadet  bu  dünya  içindir,  ahiret  için 
değildir.  İbadet  bedene  hakim  olmayı  öğretir.  Kişiyi  disiplin  altına  alır.  Zira,  ahlak 
disiplin  isteyen  bir  şeydir.  İnsanın  ahdine  vefa  göstermesi  olağanüstü  bir  şeydir. 
Ancak ibadet sürecinden geçen bir insan kendini bu disipline alıştırabilir.
109
  
 
Örneğin;  insanda  pozitif  bir  karakter  yapısı  inşa  etmeye  yarayan  en  önemli 
unsur, Allah’ın kullarına farz kıldığı namaz ibadetidir. Namaz insanı hem bilinçli bir 
ruhsal  gelişmeye  hem  de  bütün  bencillik  ve  düşkünlüklerden  uzaklaşmaya 
götürebilmektedir. Kur’an’da: 
 
“Muhakkak  namaz  hayasızlıktan  ve  fenalıktan  vazgeçirir”  (Ankebût  29/45) 
buyrulmaktadır.  
 
 
Namaz ibadetinin en önemli yönü insanı edepsizlikten, kötü ve çirkin işlerden 
uzaklaştırıp  kurtarmasıdır.  Namaza  devam  eden  kişide  güzel  davranışlar  artar  ve 
gelişir, olumsuz yön ise gelişemez.
110
 
                                                           
108
 Hökelekli, s. 228. 
109
 Duralı, Şaban Teoman, “Ahlaklı Nesil İçin Din Eğitimi Şart”, 
http://yenisafak.com.tr/Roportaj/?i=365898
, (28.02.2012).
 
110
 Sayın, s. 32.
 

---

88 
 
 
 
İbadetlerin en önemli  amacı insanı ruhen ve bedenen sağlam tutmak, kalbin 
ve bedenin hastalıklarına karşı korumaktır. Başta namaz olmak üzere bütün ibadetleri 
birer tedavi terapisi olarak da tarif etmek mümkündür.  
 
Ahlaki bir dönüşüme yol açan namaz ibadeti kişiye Allah’a verdiği doğru kişi 
olma sözünü hatırlama imkanı verir. Her kılınan namazda okunması farz olan Fatiha 
Suresinde  söylediği  “Bizleri  doğru  yola  hidayet  et.  Kendilerine  nimet  verdiklerinin 
yoluna  ilet.  Öfkene  uğramışların  ve  sapmışların  yoluna  iletme  (ihdina’s-sırata’l-
müstakim  sıratellezine  en’amte  aleyhim  gayri’l-mağdubi  aleyhim  vela’d-dallin)” 
duası ile insan, yaratılış amacını kavrar.
111
 
 
Çağımızdaki  psikolojik  hastalıkların  çoğu,  ahlaki  sorunların  dile  getirilişleri 
olup,  nevrotik  belirtiler  de  çözümlenmemiş  ahlaki  çatışmaların  bir  sonucudur.  Son 
yıllarda  adını  sıklıkla  duyar  hale  geldiğimiz  kavramlardan  bir  olan  nevroz,  ahlak 
sorunları  ile  ayrılmaz  bir  şekilde  bağlantılıdır  ve  kişiliğin  tüm  yönleriyle 
olgunluğunu ve bütünlüğünü gerçekleştirmedeki başarısızlığının bir sonucudur. Etik 
açıdan  ahlaki  bir  başarısızlıktır.  Duygudurum  bozukluğu,  dissosiyatif  bozukluk
112
 
olarak  adlandırılan  pek  çok  psikolojik  rahatsızlığı  kavram  olarak  içine  almaktadır.
 
Hatta halk arasında akıl hastalığı olarak da adlandırılır.
113
 
 
Namaz  ibadeti  nevroza  duygusal,  ruhsal  ve  zihinsel  çözümler  sunmaktadır. 
Me’âric  Suresinde  (70/19)  insanın  tatminsiz  yaratılmış  olduğu  vurgulanmaktadır. 
Namaz  ibadetini  hakkıyla  yerine  getiren  bireyler,  sözü  edilen  bu  fıtri  tatminsizliği 
pozitif  bir  güç  olan  hayat  enerjisine  dönüştürebilir  ve  böylece  gönül  huzuruna 
kavuşmayı  başarabilirler.  Sözü  edilen  tatminsizlik  halini  ya  da  pozitif  karakter 
                                                           
111
 Sayın, ss. 32, 33.
 
112
  Dissosiyatif  bozukluk:  kişide  kimlik,  bellek,  algı  ve  çevre  ile  ilgili  duyumlar  gibi  normalde  bir 
bütün halinde çalışan işlevlerin bütünlüğünün bozulmasıdır. 
113
 Sayın, ss. 30, 31.
 

---