Dini torelantliq indd

111
Konfransda iştirak edən nümayəndələr belə qənaətə gəl-
mişlər ki, son illərdə YUNESKO-nun və İSESKO-nun dəstəyi 
ilə  Azərbaycanda  keçirilən  bütün  tədbirlərin  uğurla  nəti-
cələnməsi ölkəmizi dini tolerantlıq nümunəsinə və Siviliza-
siyalararası dialoqun baş tutduğu məkana çevirmişdir. 
Son illərdə Azərbaycanda keçirilən bu cür yüksək səviy-
yəli beynəlxalq tədbirlər dinlərarası və mədəniyyətlərarası 
dialoqa təkan verməklə yanaşı respublikamızın beynəlxalq 
mədəni əlaqələrinin genişlənməsində mühüm rol oynayır.
3.4. Dinlərarası və mədəniyyətlərarası dialoq – davamlı 
inkişafın əsasıdır
Qloballaşan dünyada hamımız bir-birimizə daha 
yaxın olmuşuq. Xalqlararası, mədəniyyətlərarası, 
din lərarası dialoqun bu gün dərin məna kəsb et-
məsi də  məhz bununla bağlıdır. Bu dialoqu inkişaf 
etdirərək, bu dialoqa dəstək verərək biz müəyyən 
mənada terrorizmin formalaşmasına xidmət edən 
bütün qaynaqları araşdırıb onu kökündən məhv et-
məyə can atmalıyıq. 
   
 
 
 
 
Heydər Əliyev
Dini  tolerantlıq  mədəniyyətinin  formalaşmasında  mü-
hüm rol oynayan amillərdən biri də dinlərarası dialoqun ge-
nişlənməsidir.
Qeyd edək ki, hazırki qloballaşma dövründə dinlərarası 
dialoqun  genişlənməsi  həm  nəzəri,  həm  də  praktiki  cəhət-
dən mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Dinlərarası dialoq prose-
sində əvvəlcə müxtəlif dinlər arasında qarşılıqlı anlaşma ya-
ranır, sonra isə birgə əməkdaşlığa doğru fəaliyyət birliyinə 
səy göstərilir.
Üçüncü  minilliyin  başlanğıcında  bəşəriyyətin  qarşısın-

---

112
da duran mühüm məsələlərdən biri sivilizasiyalar arasında 
yarana biləcək mümkün münaqişələrin qarşısının alınması, 
eyni  zamanda  dinlərarası  və  mədəniyyətlərarası  dialoqun 
həyata  keçirilməsindən  ibarətdir.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki, 
hazırda  dinlərarası  və  mədəniyyətlərarası  dialoq  əvvəlki 
dövrlərlə  müqayisədə  daha  çox  aktuallıq  kəsb  edən  qlobal 
problemlərdən  biridir.  Hazırki  şəraitdə  mədəniyyətlərarası 
dialoq zərurətinin əsas səbəblərindən biri planetdə kütləvi 
qırğın (nüvə və s.) silahlarının həcminin çoxalması, müxtəlif 
regionlarda terror hadisələrinin baş verməsi, planetdə qlo-
bal  ekoloji  gərginliyin  artması,  təbii  fəlakətlərin  çoxalması 
və s. ilə şərtlənir. Bu baxımdan qeyd etmək lazımdır ki, müa-
sir  dövrdə  sivilizasiyalar  arasında  dialoq  qlobal  səviyyədə 
bəşəriyyətin ehtiyaclarından birinə çevrilmişdir.
Məlumdur ki, ABŞ-da baş verən 2001-ci il 11 sentyabr 
hadisələrindən sonra dinlərarası və sivilizasiyalararası dia-
loq zərurəti daha da aktuallaşmış və bu istiqamətdə aparılan 
elmi-nəzəri  tədqiqatların  və  əməli  tədbirlərin  dəyəri  daha 
da mühüm əhəmiyyət kəsb etməyə başlamışdır.
Təsadü i deyildir ki, XXI əsrin ilk ili - 2001-ci il BMT Baş 
Assambleyası tərə indən «Sivilizasiyalararası dialoq ili» elan 
olunmuş  və  2001-ci  il  9  noyabr  tarixdə  BMT  Baş  Assamb-
leyasında «Sivilizasiyalararası dialoq üçün qlobal gündəlik» 
adlanan  qətnamə  qəbul  edilmişdir.  Bunlar  onu  göstərir  ki, 
qloballaşma  dövründə  sivilizasiyalararası  dialoqun  həyata 
keçirilməsi daha çox əhəmiyyət kəsb edir. 
Mədəniyyətlərarası və dinlərarası dialoqla bağlı respub-
likamızda  son  illərdə  xeyli  tədbirlər  keçirilmiş,  beynəlxalq 
elmi  konfranslar,  genişmiqyaslı  forumlar  təşkil  edilmişdir. 
Məsələn, Azərbaycanda bu cür tədbirlərin keçirilməsi Avro-
pa  mədəniyyəti  ilə  İslam  ölkələrinin  mədəniyyəti  arasında 
respublikamızın  körpü  rolunu  oynadığını  göstərən  faktlar-
dır. İki sivilizasiya arasında mədəniyyətlərin və dinlərin dia-

---

113
loqunun təşkil edilməsində mühüm rol oynayan Azərbayca-
nın beynəlxalq aləmdə nüfuzu da getdikcə artmaqdadır.
Son illərdə Azərbaycan Respublikası dinlərarası və mə-
dəniyyətlərarası dialoqla bağlı bir çox beynəlxalq konfrans-
lara  ev  sahibliyi  etmişdir.  Bu  tədbirlərdən  biri  2006-cı  ilin 
aprelində  Bakıda  keçirilən  «Azərbaycan:  sivilizasiyalarara-
sı  dialoqun  keçmişi  və  bu  günü»  adlı  konfransıdır.  Heydər 
Əliyev  fondunun  dəstəyi  ilə  keçirilən  bu  konfransda  Latın 
Mədəniyyəti  Akademiyasının  böyük  bir  nümayəndə  heyəti 
də iştirak etmişdir. Qeyd edək ki, Latın Mədəniyyəti Akade-
miyası  (LMA)  2000-ci  ildə  latın  mənşəli  ölkələrin  mədəni 
irsini  qorumaq  məqsədilə  yaradılmışdır.  Latın  Mədəniyyət 
Akademiyası  son  illərdə  «Latın  dünyası  və  islam  aləmi» 
mövzusunda konfranslar keçirməklə latın və islam siviliza-
siyaları arasında dialoqun genişləndirilməsi sahəsində xeyli 
işlər  görmüşdür.  İndiyədək  Latın  Mədəniyyət  Akademiya-
sı – Tehran, İskəndəriyyə, İstanbul, Ankara və s. şəhərlərdə 
konfranslar  keçirərək  mədəniyyətlərarası  dialoqa  xidmət 
edən dəyərlərin araşdırılmasına diqqəti yönəltmişdir. Əsas 
məqsədlərdən biri – Qərb rasionalizmini islam mədəniyyəti 
ilə zənginləşdirmək və sivilizasiyalararası yarışda hegemon-
çuluğun qarşısını almaqdır. Latın Mədəniyyət Akademiyası-
nın nümayəndə heyətini prezident İ.Əliyev qəbul etmişdir. 
Görüş  zamanı  ölkəmizin  tarixi,  mədəniyyəti,  zəngin 
adət-ənənələri  haqqinda  qonaqlara  geniş  məlumat  verən 
prezident  İ.Əliyev,  respublikamızda  yaşayan  xalqların  sülh, 
dostluq və mehribançılıq şəraitində yaşadığını, dinlər və mə-
dəniyyətlər  arasında  tolerantlığın  hökm  sürdüyünü  bildir-
mişdir. Ölkəmizdə hökm sürən millətlərarası dostluqdan və 
dinlərarası anlaşmadan danışan prezident Azərbaycanın bu 
sahədəki təcrübəsinin dünyanın başqa ölkələrində bir örnək 
kimi  öyrənilməsini  xüsusi  olaraq  vurğulamışdır.  Prezident 
qeyd etmişdir ki, dünyanın hazırki inkişaf mərhələsində si-

---