Burunsinin nakam Fat
iməsi və bir gecənin
sirri
Məsumə Səbukxiz (həyat yoldaşı)
1968-ci il idi. İzdivacımızın ilk günləri, özünəməxsus
şirin çağlar idi. Müştərək həyatımızdan zaman ötdükdə
onun əxlaq və xarakterləri ilə tanışlığım artırdı. Onun nə
üçün mənimlə ailə qurduğunu yavaş-yavaş anlayırdım:
atam ruhani idi və o da dindar bir ailə axtarırmış.
O zaman kənddə əkinçilik edirdi. Özünün heç bir metr
torpağı da yox idi, başqaları üçün işləyirdi. Zəhmətlə
qazandığına çox razı idi.
Onda həzrət İmam Xomeyninin şəriət risaləsi vardı. Bu
risalə mənim gördüklərimdən fərqli idi, üzərində imamın
şəkli vardı. Tutsaydılar, onu ağır cəza gözləyirdi.
Atamda imamın bir neçə kitabı vardı, onları ancaq
etibarlı adamlara oxumağa verirdi. İnqilabi yönümdə digər
işlər də görürdü. Sanki bunları Allah Əbdülhüseyn üçün
hazırlamışdı. Gecələr evə gələndə atam ona risalə oxuyur,
imamın digər kitablarından danışırdı. Bir dərs kimi idi.
Bu, onun birgünlük işinin yorğunluğunu çıxarırdı. Necə
həvəslə dinlədiyi baxışından bilinirdi.
Çox tez bir zamanda mübarizəyə qoşuldu. Çox
qorxmaz idi, bu işlərdən ötrü heç nədən çəkinmirdi. Bir
dəfə kəndimizə bir ruhani gəlmişdi, məsciddə şah rejimi
əleyhinə söhbət edirdi. Gecə Əbdülhüseyn onu evimizə
gətirdi. Sonralar belə işləri çoxaldı.
Məncə, əsas mübarizəsi torpaq bölgüsü zamanı başladı.
14
Onda uşağımız olmuşdu, adını Həsən qoymuşdu.
Bəziləri torpaq bölgüsünə çox sevinirdilər. O isə əvvəldən
narahat idi, üzü gülmürdü. Mən heç nə başa düşmürdüm,
öz-özümə deyirdim ki, kəndlilərə torpaq verdiklərinə görə
narahat olarlarmı?!
Digərlərinin sevindiyini görəndə marağım daha da
artdı. Bir dəfə ona dedim: «Nə üçün bəziləri sevinirlər,
sənsə narahatsan?»
Üzünü turşutdu. Açıq cavab vermədi, yalnız bunu dedi:
«Hər şeyi korlayacaqlar. Hər şeyi murdarlamaq istəyirlər».
Nəhayət, torpaq bölgüsü söhbətləri bitdi. Bir gün bir
neçə dövlət məmuru kəndimizə gəlib bütün əhalini
məscidə topladı. Bir-bir evləri gəzib kişiləri çağırırdılar.
Zorla aparmırdılar, məscidə dəvət edirdilər. Həmin əsnada
birdən Əbdülhüseyn peyda oldu. Həyəcanlı idi. Anbara
getdi, mən də ardınca. Gizlənmək istədiyini görüb
təəccübləndim. Bir yerdə daldalanıb dedi ki, gəlsələr,
deyin evdə yoxam.
- Deyim ki, yoxsan?!
– Hə, de ki, yoxam. Harada olduğumu soruşsalar, de ki,
bilmirəm.
Bir neçə gün idi hirsli idim, orada isə daha özümdən
çıxdım.
- Axı bu nə deməkdir?! Hamı torpaq almaq, əkib-
becərmək istəyir, sənsə gizlənirsən?
Cavab vermədi. Qaranlıqda üzünü də görmürdüm,
ancaq narahat olduğunu bilirdim. Bayıra çıxdım. Bir qədər
sonra qapı döyüldü. Onu axtarırdılar. Dedim ki, evdə
yoxdur. Getdilər.
Bir neçə dəqiqədən sonra kəndin böyükləri gəldilər,
onları da yola saldım. Həmin gün bizi rahat buraxmadılar.
Üç-dörd dəfə də məsciddən gəldilər, dedim ki, evdə deyil.
15
Harada
olduğunu soruşur, mən də bilmədiyimi
söyləyirdim.
İşləri bitənə qədər Əbdülhüseyn kənddə görünmədi.
Nəhayət, bütün torpaqları böldülər. Yaxşı yadımdadır,
hətta atası və qardaşı da gəldi, kəndin böyükləri də gəlib
dedilər ki, sənin adına torpaq ayrılıb, get al. Deyirdi ki,
istəmirəm. Deyirdilər ki, almasan, ömür boyu başqalarına
çalışacaqsan. Deyirdi ki, heç bir eybi yoxdur. Nə qədər
dəlil-sübut gətirirdilərsə, razılaşmırdı. Hətta onları da
torpaq almamağa çağırırdı. Deyirdilər ki, bizimlə nə işin
var, sən özünə cavabdehsən.
Əbdülhüseynin yanına gələn sonuncu adam ona verilən
torpağın əsl sahibi idi. Ona dedi: «Əbdülhüseyn, get
torpağı al. İndi ki onu zorla məndən alıblar, mən sənə
vermələrinə razıyam. Ananın südü kimi halaldır».
Əbdülhüseyn dedi: «Sən bilirsən ki, həmin su və
torpaqların bir hissəsi bir neçə yetim uşağın olub. Bunlar
hamısını bir-birinə qarışdırıblar. Sən razı olsan da, yetimin
haqqına toxunmaq olmaz».
Torpağı nə üçün qəbul etmədiyini yavaş-yavaş
anlayırdım. Nəhayət, bir gün hamıya son sözünü dedi:
«Bir şeyi ki, tağut rejimi verir, ondan murdarı ola bilməz.
Mən belə bir şey istəmirəm. Onlar zərrə qədər də bizim
xeyrimizi düşünmürlər».
Təklikdə əsəbiləşib deyirdi: «Allah ona (məqsədi şah
idi) lənət eləsin! O, bu işləri ilə xalqın başına nə oyunlar
açır!»
İş-işdən keçəndən sonra çoxları torpaq «sahibi»
olmuşdular. Əbdülhüseyn isə yenə qollarını çırmayıb
başqaları üçün əkinçilik edirdi.
16
İlk övladım Həsən yeddiaylıq idi. Kənd əhalisi ilk
buğda məhsulunu götürəndə bizə dedi: «Bu gündən
etibarən çox ehtiyatlı olmalısan».
– Nə üçün?
– Əvvəla, özün atamgildə bir şey yemə. İkincisi də
özündən çox Həsəndən muğayat ol ki, ona bir tikə çörək
də verməsinlər.
Təəccüblə soruşdum ki, məgər bu, mümkündür?!
Həsəni göstərib dedim ki, hər halda, uşaqlarıdır.
– Yox, mən əsla razı deyiləm, sən də diqqətli ol.
Səsi qətiyyətli və qərarlı idi. Elə onda atasıgilə son
sözünü deməyə getdi. Mənə dediklərini onlara da dedi.
Ondan sonra özü də atasıgildə heç nə yemədi.
Yavaş-yavaş payız gəldi. Bir dəfə hazırlıq görüb
Məşhədə ziyarətə getdi. Öncəki ziyarətlərdən fərqli olaraq,
bu səfəri çox uzun çəkdi.
On-on beş gün ötdü. Çox narahat idim. Nəhayət, ondan
bir məktub alıb rahat nəfəs aldım. Zərfin arxasına atamın
adını yazmışdı. Atam məktubu oxuduqca üzü gülürdü.
Sona qədər oxudu, sonra başını qaldırıb mənə baxdı və
dedi: «Yazır ki, mən daha kəndə qayıtmayacağam.
İstəyirsinizsə, qızınızı Məşhədə göndərin, istəmirsinizsə,
evimdə nə varsa, hamısı sizin olsun. Nəyi istəyirsiniz
satın, yalnız uşağımı şəhərə göndərin».
Məktubu bağladı. Əbdülhüseynin ünvanını bir də
oxuyub dedi: «Bu vəziyyətlə kənddə yaşamaq həqiqətən,
çətindir». Mənə baxıb sözünə davam etdi: «Yaxşı olar ki,
siz bacardıqca tez şəhərə gedəsiniz, biz də hazırlaşıb,
inşallah, sizin arxanızca gələrik. Bu kənd daha bizim
kimilər üçün deyil».
Həmin gündən hazırlığa başladıq. Bəzi əşyalarımızı
satdıq, bəzilərini də borclarımızın əvəzinə verdik. Qalan
17
bir qədər əşyanı topladıq. Bircə Məşhədə yola düşmək
qaldı. Rəhmətlik atası ilə yola düşdüm.
Ünvanda Əhmədabadın Pastor xiyabanı yazılmışdı.
Çatanda oranın varlılar məhəlləsi olduğunu anladım. Oranı
necə tapdığı mənə maraqlı idi.
Nəhayət, evə çatdıq. Yaxşı və geniş ev idi. Özü ilə
söhbətdən sonra öyrəndim ki, ev kənddəki torpaqların
sahibinindir. Əbdülhüseynin Məşhəddə qalmaq istədiyini
biləndə o evə aparıb demişdi ki, sənin olsun.
O, qəbul etməmişdi. Torpaqların sahibi də demişdi ki,
onda özünə iş-güc tapana qədər qal.
Ondan iş tapıb-tapmadığını soruşdum. Gülüb dedi ki,
tapmışam.
– Necə işdir?
– Küçənin başında bir göyərti dükanı var. Hələlik orada
çalışıram.
Atası elə həmin gün qayıtdı və biz yeni həyatımıza
başladıq. Bu həyata alışmaq çətin idi, amma birtəhər
keçinməli idik.
Əbdülhüseyn iki ay göyərti dükanında çalışdı. Bəzən
işindən söz düşəndə narazı olduğunu anlayırdım. Bir gün
gəlib dedi: «Bu iş çox pisdir. Mən harama düşməyim deyə
torpaq bölgüsündən qaçdım, amma deyəsən, bura da
kənddən geri qalmır».
– Nə üçün?
– Hicabsız qadınlarla çox ünsiyyətdə oluram. Dükanın
sahibi də düz adam deyil, göyərtiləri isladır ki, çəkidə ağır
gəlsin.
Bir ah çəkib sözünə davam etdi: «Sabahdan daha
getməyəcəyəm».
– Bəs nə edəcəksən?
– Narahat olma, Allah kərimdir.
18
Ertəsi gün səhər yenə iş axtarmağa getdi. Günorta evə
döndü.
– Süd məhsulları dükanında iş tapdım.
– Orada günə nə qədər verəcəklər?
– Göyərti dükanından yaxşıdır; günə on tümən.
On-on beş gün bu işlə məşğul oldu. Bir gün günortadan
sonra həmişəkindən tez döndü. Səbəbini soruşmaq
istəyəndə gözüm əlindəki bel və külüngə sataşdı.
– Bunları niyə almısan?
– Allahın köməyi və on dörd məsumun duası ilə
sabahdan fəhləliyə başlayıram.
Yolda dayanan fəhlələr haqqında eşitmişdim. Bilirdim
ki, işləri çox ağırdır. Ona dedim: «Axı işin yaxşı idi, yaxşı
zəhmət haqqı verirdi».
Başını yellədi.
– Bu, göyərti dükanının sahibindən də pisdir.
– Necə?
– Tərəzidə aldadır. Pis malı yaxşıya qatıb baha qiymətə
satır, üstəlik, onu da tərəzidə azaldır. Hamısından pisi
budur ki, məni də öz gününə qoymaq istəyir. Deyir ki, bir
şeyə nail olmaq istəyirsənsə, bu işləri görməlisən.
Hirslə əlavə etdi: «Bunun çörəyi o birindən də
haramdır».
Ertəsi gün səhər tezdən fəhlə dayanacağına getdi. Üç-
dörd gündən sonra axşam qayıdanda dedi: «Allaha şükür,
bu gün bir bənna tapıldı, məni də özü ilə işə aparacaq».
– Gündə nə qədər zəhmət haqqı verəcək?
– On tümən.
İşi çox ağır idi, süd dükanındakı işi ilə müqayisə
edəndə ona yazığım gəlirdi. Bunu ona da dedim. Cavabı
belə oldu: «Heç eybi yoxdur. Zəhmətkeşin çörəyi təmiz və
halaldır, onların işindən çox yaxşıdır».
19
Yavaş-yavaş bənnalığı öyrəndi və özünə görə bir usta
oldu. Sonra özü şagird götürdü, qazancı da çoxaldı.
Həmin günlərdə bir dəfə anası kənddən bizə gəldi. Bizə
bir boğça çörək, iki-üç kilo qatıq və başqa bir neçə kənd
məhsulu gətirmişdi. Əbdülhüseyn hamısını götürüb tez
mətbəxə apardı. Anası dedi: «Qoy uşaqlar bir az yesinlər».
Təşəkkür edib dedi: «İndi heç kim ac deyil, inşallah,
sonra yeyərik».
Nə özü yedi, nə də məni və Həsəni yeməyə qoydu.
Anası ziyarətə gedən kimi tez dükana aparıb çəkdi,
pullarını hesablayıb tanıdığı bir neçə yoxsula verdi. Yalnız
bundan sonra onları yeməyə icazə verdi. Anası narahat
olmasın deyə, məsələni ondan gizlətdi.
Anası bir neçə gün bizimlə qaldı. Getmək istəyəndə
Əbdülhüseyn dedi: «Kəndə getmə, burada bizimlə qal».
– Atanı neyləyim?!
– Onu da şəhərə gətirərik.
Anasının qalmasını ürəkdən istəyirdi, daha çox haram
torpaqlara görə narahat idi. Anası isə razı olmadı, kəndə
yola düşdü. Əbdülhüseyn də atasını yoxlamaq üçün onunla
getdi. Orada kəndin yeniyetmələrini toplayıb deyirmiş:
«Hansınız Məşhəddə hövzə təhsili almaq istəsə, özüm
xərcini verərəm».
Onların
üç-dördü
valideynlərini
razı
salıb
Əbdülhüseynlə şəhərə gəldilər. Əbdülhüseyn adlarını bir
mədrəsəyə yazdırdı. Ondan sonra öz uşaqları kimi onların
xərcliyini verirdi. Özü də hövzə dərsləri oxumağa başladı.
Gündüzlər işləyir, gecələr oxuyurdu. O vaxtlar həm də şah
rejiminə qarşı mübarizəyə başlamışdı.
Mən uşağa qalmışdım. Ata-anam da şəhərə
köçmüşdülər. Bir gün atamgildə ağrım tutdu. Mübarək
20
ramazan ayı və günbatan çağı idi. Əbdülhüseyn tez bir
maşın tutdu. Anam soruşdu ki, nə etmək istəyirsən?
– İstəyirəm uşağım öz evimizdə dünyaya gəlsin. Siz
oraya gedin, mən də mama gətirirəm.
Kənd qadınlarından biri də yanımızda idi. Üçümüz
maşına minib yola düşdük. Özü də mopedi ilə mama
çağırmağa getdi.
Evə çatanda hələ də ağrı çəkir və Allahı çağırırdım ki,
mama tez gəlsin. Anam çox nigaran idi, bir an da
sakitləşmirdi. Qapının səsini eşidəndə sevincindən uçmaq
istədi. Cəld qapını açdı və sevincək gəlib dedi ki, mama
gəldi.
Ağır və mətanətli bir qadın idi. Əli də yüngül idi, uşaq
düşündüyümüzdən də rahat dünyaya gəldi; qəşəng bir qız
idi.
Mamanın üzü və boy-buxunu mənə qəribə gəlirdi.
Üzündən gözümü çəkmirdim. O, gülümsəyib soruşdu:
«Uşağın adını nə qoyacaqsınız?»
Nə deyəcəyimi bilmədim. Özü dedi: «Adını Fatimə
qoyun, çox yaxşı addır».
Elə əxlaqlı və nəzakətli mama görməmişdim. Anam
ona çay və meyvə gətirdi. Nə içdi, nə də yedi. Anam dedi:
«Buyurun, yeməsəniz, olmaz».
Dedi: «Çox sağ olun, yemirəm».
Anam başqa şeylər də gətirdi. Nə qədər israr etdiksə,
heç birindən ağzına qoymadı. Bir az sonra sağollaşıb
getdi.
Gecə yarını keçmişdi. Saatın əqrəbləri üçü göstərirdi.
Hamımız Əbdülhüseyndən nigaran qalmışdıq. Anam
deyinirdi ki, axı adam bu qədər məsuliyyətsiz olar?!
Mənsə başına bir iş gəlməsindən narahat idim.
21
Nəhayət, saat üçdə qapının səsi gəldi. Tez dedim ki,
mütləq özüdür. Anam həyətə çıxdı. İçəri girməsinə aman
verməyib danlamağa başladı. Səsini eşidirdim: «Bala, sən
mamanı göndərirsən, özünsə gedirsən, bəs demirsən ki,
Allah eləməmiş, başına bir iş gələr?!»
İçəri girənə qədər anam dayanmadan danışdı. Otaqda
Əbdülhüseyn də dilləndi: «Mama gəldi də, xala, məni
neyləyirdiz?!»
Daha anamdan cavab gözləməyib tez uşağın beşiyinə
yaxınlaşdı. Beşiyi götürüb qaldırdı və birdən ağlamağa
başladı. Bahar buludlarının yağışı kimi göz yaşı tökürdü.
Uşağı qucağından ayırmırdı, gözünü ona dikib ağlayırdı.
Təəccüblə soruşdum ki, nə üçün ağlayırsan?
Heç nə demədi. Ağlaması mənə təbii görünmürdü.
Yenə düşündüm ki, bəlkə həddən artıq sevindiyinə
görədir. Bir qədər sakitləşəndən sonra dedim: «Mama
istəyirdi ki, adını Fatimə qoyaq».
Kədərli səslə dilləndi: «Mən də belə istəyirəm. Niyyət
etmişəm ki, qız olsa, adını Fatimə qoyacağam».
– Əbdülhüseyn, biz ona çay və meyvə gətirdik, amma
heç nə yemədi.
– Onlar heç nə istəmirlər.
Uşağı yanıma qoydu. Xüsusi ab-havada idi, solmuş
gülə bənzəyirdi.
Ertəsi gün də eyni vəziyyətdə idi. Uşağı hər dəfə
qucağına götürəndə gizlicə ağlayırdı. Bilirdim ki,
Fatimeyi-Zəhranı (ə) çox sevir. Öz-özümə düşünürdüm ki,
uşağın adını Fatimə qoyduğumuza görə o həzrəti yada
salıb ağlayır.
Fatimənin ömründən on beş gün ötürdü. Hamama
aparmalı idik. Ondan öncə mama çağırmaq lazım idi.
22
Əbdülhüseynə nə qədər dediksə, cavab verdi ki, ehtiyac
yoxdur.
– Axı mama olmalıdır!
Narahat halda dedi ki, daha mama gəlməyəcək, özünüz
aparın. Həmin gün uşağı anamla hamama aparıb
yuyundurduq.
Bir neçə gündən sonra Fatimə və Həsənlə evdə idim.
Günorta gəlib halımı soruşdu.
– Yaxşıyam. Necə məgər?
– Anangilin evinə yaxın bir yerdə ev kirayə etdim.
Əşyalarımızı toplayıb gedək oraya.
– Nə üçün gedək?! Bu ev yaxşıdır, pulsuz qalırıq.
– Yox, bu uşaq çox ağlayır, sən də burada təksən.
Anangilə yaxın olsan, yaxşıdır.
Bir qədər dayanıb əlavə etdi: «İstəyirəm ki, Fatimədən
çox muğayat olasan».
Bir qədər sonra əşyalarımızı toplamağa başladıq. Ev
sahibi getmək istədiyimizi biləndə narahat oldu,
Əbdülhüseynə
dedi:
«Bu
ev
bütünlüklə
sizin
ixtiyarınızdadır, sizdən də kirayə pulu istəmirəm. Nə üçün
gedirsən?»
– Sizə bundan artıq əziyyət vermək istəmirik.
– Nə əziyyəti?! Bizə əziyyəti yoxdur, burada qalın,
getməyin.
Qəbul etmədi. İki ayağını bir başmağa dirəmişdi ki,
getməliyik, vəssəlam.
Fatimə doqquzaylıq idi, amma iki-üç yaşlı uşağa
bənzəyirdi. Üzü aydın və qəşəng idi. Görənlər deyirdilər
ki, maşallah, necə də gözəldir. Bir dəfə Əbdülhüseyn uşağı
qucağına götürüb ağlayanda onu yaxaladım.
– Sən nə üçün bu uşaqdan ötrü narahatsan?
Ağladığını gizlətməyə çalışdı.
23
– Heç nə, onu sevirəm. Adı Fatimə olduğuna görə çox
sevirəm.
O uşağın hansı sirrinin olduğunu bilmirəm. Xatirəsi
hələ də zehnimdə gün kimi aydındır. Xüsusən ömrünün
son anlarını yaxşı xatırlayıram; xəstələnmişdi, bir neçə
gündən sonra isə vəfat etdi.
Uşağa özü qüsl verdi, özü kəfənlədi və özü dəfn etdi.
Böyük adamlar kimi qəbrinə bir başdaşı düzəltdirdi.
Başdaşına belə yazdırdı: «Nakam Fatimə Burunsi».
Bir neçə il ötdü. İnqilabın qələbəsindən və müharibə
başlayandan sonra Əbdülhüseyn cəbhələrə yollandı.
Bəzən uzun müddət ondan xəbər tutmurduq. Hərdən
məzuniyyətə çıxmış döyüş yoldaşlarının yanına gedib onu
soruşurdum. Bir dəfə onu soruşmağa gedəndə Bəsic
üzvlərindən biri mənə bir şəkil göstərdi. Əbdülhüseynin
şəkli idi, ətrafında bir neçə döyüşçü oturmuşdu. O, dedi:
«Baxın, hacı xanım, burada ağa Burunsi sizin uşağınızı
dünyaya gətirmənizdən danışır».
Bir anlığa əl-ayağım qurudu, üzüm qızardı. Narahat
halda ürəyimdə dedim ki, ağa Burunsi nə işlər görür?!
Bir az sonra sağollaşıb getdim. Çox hirslənmişdim. Öz-
özümə deyinirdim ki, axı başqalarına mənim uşaq dünyaya
gətirməyimdən danışmaq nə deməkdir?!
Bir müddət sonra cəbhədən gəldi. Yorğunluğunu
çıxarmağa macal vermədən bu məsələni soruşdum.
Narahat halda dedim: «Uşaq dünyaya gətirmək nədir ki,
sən gedib ona-buna danışırsan?!»
Gülüb dedi: «Sən bilirsən ki, mən hansını danışırdım?»
Bu barədə əsla düşünməmişdim. Dedim ki, yox.
Üzündən gülüş qaçdı, baxışına qəm-kədər çökdü, ah
çəkdi.
- Mən qızım Fatimədən danışırdım.
24
Marağım daha da artdı, israrla nə danışdığını bilmək
istədim. Kiçik qızımızın vəfatından illər ötürdü, amma
xatirəsi yaşayırdı. Bəzən Fatimənin dünyaya gəlməsində
bir sirr olduğunu təxmin edirdim, amma sonuna qədər
israr etmirdim.
Nəhayət, sirrin üstü açıldı, lakin yenə də tam və mənim
istədiyim kimi aydın olmadı. O, dedi: «Həmin gün
günbatan çağı mən mama gətirməyə getdim, yadındadır?»
– Hə, biz getdik öz evimizə.
Başını yelləyib sözünə davam etdi.
– Getdiyim yerdə ruhani dostlarımdan birini gördüm.
Elanları yaymaq üçün zəruri bir iş çıxmışdı, mütləq
getməyim lazım idi. Yəni başqa çarə yox idi. Allaha
təvəkkül edib onunla getdim. Həmin axşamın
sərgüzəştləri çoxdur. Bu qədər deyim ki, gecə təxminən
saat ikidə mama yadıma düşdü. Öz-özümə dedim ki, vay,
mən evə mama aparacaqdım. Bilirdim ki, artıq iş-işdən
keçib və özünüz lazım olanı etmisiniz. Tez özümü evə
çatdırdım. Anan «mamanı göndərirsən, özünsə gedirsən»
deyəndə bildim ki, bu işdə bir sirr var, amma üz
vurmadım.
Əbdülhüseyn susdu. Gözləri yaş içində idi. Bir ah çəkib
sözünə davam etdi: «Özün bilirsən ki, o axşam heç kimin
sənin ağrılarından xəbəri yox idi. Yalnız mən bilirdim ki,
mama gətirməliyəm, mən də gətirmədim. Yəni o axşam
mən heç kimi göndərməmişdim, o qadın kim idisə, özü
gəlmişdi».
|