Doğu karadeniz bölgesi

DİKKAT!!!

 BU DERS NOTLARININ TÜM HAKKI PROF.DR. ALİ ÖZÇAĞLAR’A AİT OLUP, BAŞKA AMAÇLARLA  

KULLANILAMAZ VE YAYINLANAMAZ. 

 

 

37 

MURGUL ve DAMAR 

Murgul  10.  yüzyılda  Selçuklular  tarafından  fethedilmiştir.  Fatih  Sultan  Mehmet  tarafından  Os-

manlı  topraklarına  katılan  bu  bölge  1877-1878  Osmanlı-Rus  Harbinde   Rusların  istilasına  uğramıştır. 

1918 yılında geri alınan topraklar Sevr antlaşması ile sınırlarımızın dışında kalmış, 1920'de tekrar Türk 

Topraklarına  katılmıştır.  1935-1950  yılları  arasında  merkez 

Damar

  iken  sonradan  ilçe  merkezi  Murgul 

olmuştur.1966  yılında 

Göktaş 

olarak  ismi  değiştirilen  ilçenin  ismi  1987  yılında  tekrar  Murgul  olarak 

değiştirilmiştir. 

Murgul, doğuda Artvin İl Merkezi, batıda Arhavi İlçesi, kuzeyde Borçka İlçesi, güneyde Yusufeli 

İlçesi  ile  çevrili  bulunmaktadır.  İlçenin  deniz  seviyesinden  yüksekliği  minimum  360  metre,  maksimum 

1100 metredir (Damar  Beldesi). İlçenin yüzölçümü 406 kilometrekare olup, bu alanın yüzde 50’si orman-

lık, yüzde 45’i çayır ve % 5’i de mera, kayalık ve taşlık alandan oluşmaktadır. Murgul, nüfus artış hızı 

(1990-2000 yılları) %o (-) 33.57 ile en fazla göç veren ilçe konumundadır. İlçenin  şehir merkezi nüfusu 

3.801, köy nüfusu ise 4.742 olup toplam nüfusu 8.543’tür. İlçenin nüfus yoğunluğu Türkiye ortalamasının 

altındadır.  Nüfus  değişken  olup  arazi  yetersizliği  ve  alternatif  iş  istihdamı  yaratılamaması  nedenleriyle 

devamlı göç vermektedir. Kış aylarında  merkez nüfusu köydeki bazı ailelerin şehir merkezine gelmele-

rinden dolayı artmaktadır. İlçenin Merkez ve Damar olmak üzere 2 belediye başkanlığı, 10 köy muhtarlı-

ğı  ile 2 mahalle  muhtarlığı bulunmaktadır.   

Murgul  kasabasındaki  bakır  rezervi  tükendiğinden,  bakır  madeni  artık  DAMAR  kasabasındaki 

yataklardan çıkarılmaktadır. Burada kamu sektörüne ait  K.B.İ.A.Ş. Murgul  İşletme Müdürlüğü mevcut-

tur.  Faaliyet  konuları  içinde  Bakır  cevheri  üretimi,  cevher  zenginleştirme   blister  bakır  üretimi  vardır. 

Ayrıca yan ürün olarak pirit konsantresi ve asit üretimi  yapılmaktadır.  İşletmede yaklaşık 680 işçi bu-

lunmaktadır. İlçe ekonomisi büyük ölçüde bu işletmeye dayalıdır. Murgul’un arazi yapısının  kıraç, dağlık 

ve ormanlık  olması nedeniyle tarım arazisi yetersizdir. İlçenin 22.223 dekar tarım arazisi mevcuttur. Ye-

tiştirilen sebze ve meyveler genellikle aile tüketiminin karşılanması amaçlıdır. İlçede büyük ve küçükbaş 

hayvancılık yanında kümes hayvancılığı da yapılmaktadır. İlçede arıcılık gelişmiştir. İlçenin önemli gelir 

kaynakları arasında ormancılığın da yeri vardır. Damar’da çıkartılan bakır madeninin zararlı atıkları Mur-

gul Çayına akıtıldığı için hem Murgul Çayı, hem de Çoruh nehri kirletilmektedir. 

 

 

 

Murgul 

---

 

38 

Karadeniz Bakır İşletmeleri'nin bulunduğu Murgul'a bağlı Damar kasabası, bu işletmenin varlığı-

na  rağmen,  sürekli  göç  veren  bir  yerleşme  durumunda.  Göçün  nedeni, işletmeden  emekli  olan  işçilerin 

yerine  yeni  işçi  alınmamasına  bağlanıyor.  İşletmenin  kapatılmasının  sadece  Damar'a  değil,  Murgul  ve 

Artvin'e de büyük darbe indireceği sanılmaktadır. Yöre halkının en büyük üzüntüsü, Artvin Kafkasör'de 

bulunan  cevherin  Çayeli  Bakırları  tarafından  satın  alınmasıdır.  Kafkasör'de  çıkarılan  cevherin  Çayeli 

Bakır  tarafından  satın  alınmasının  beldeyi  bitireceği  söylenmektedir.  Daha  önce,  Etibank  zamanında, 

buradan çıkarılan cevher Murgul izabesinde işlenir, öyle satışa çıkardı. 1970'lerden sonra Karadeniz Ba-

kır'ın  gelmesiyle yavaş yavaş Etibank bünyesinden oraya bir geçiş oldu.  Dolayısıyla Murgul'daki izabe 

tesisleri  kapatıldı  ve  Samsun'a  nakledildi.  Damar'dan  çıkan  cevher,  Samsun'da  işlenmeye  başlandı  ve 

Artvin ili ve aynı zamanda Murgul ve Damar çok şeyler kaybetti. Karadeniz Bakır, Samsun izabesinde 

yıllardır hiç kâr etmemiş, dünya kadar zarar ziyan parası ödemiştir.  

BORÇKA 

Karadeniz bölgesinin doğu ucunda, Artvin–Hopa Yolu üzerinde Çoruh Nehrinin kıyısında 

9000 

nüfuslu

 şirin bir yerleşim yeridir. Yalçın ve geçit vermeyen karlı dağların, gür ormanların, yatakları derin 

ve hırçın akarsuların yarattığı eşsiz güzelliğe sahip olan Borçka’nın İl Merkezine  uzaklığı 32 Km. dir. 

Batısı  Hopa,  güneyi  Artvin  ve  Murgul,  doğusu  Şavşat,  kuzeyi  ise  Gürcistan  Cumhuriyeti  toprakları  ile 

sınır oluşturan ilçenin denizden uzaklığı 36 kilometre ve rakımı 125 m.dir. Borçka, 7 Temmuz l921 tari-

hinde ilçe merkezi olmuş, 26 Haziran l926 tarih ve 877 sayılı kanunla da Bucak Merkezi haline  getiril-

miş, 28 Mayıs l928 tarih ve 1288 sayılı kanunla da yeniden İlçe merkezi statüsüne kavuşturulmuştur. 

İlçe topraklarının büyük bir bölümünü sarp ve geçit vermeyen dağlar kaplamıştır. Çoruh vadisi bu 

dağlık  bölgeyi  ikiye  ayırmıştır.  Dağlar,  çoğu  yerde  geniş  vadi  oluşumların  olanak  vermeyecek  şekilde 

yüksektir.   Söz  konusu  özellik  tarıma  elverişli  toprakların  geniş  alanlara  yayılmasını  da  engellemiştir. 

İlçede ovalık alan bulunmamaktadır. İlçe topraklarının büyük bir bölümünü Doğu Karadeniz sıra dağları-

nın doğu uzantısı kaplar. İlçenin doğusunda Çoruh vadisinin kuzeyinde yer alan en önemli kabartı 

“Kar-

çal Dağı”

dır (3414 m).  Çoruh vadisinin güneyde yer alan “Balıklı Dağı Cankurtaran Geçidi” ile geçit 

verir. Bu dağların uzantısı olarak yer alan irili ufaklı tepeler İlçe topraklarının engebeli görünümünü sağ-

lar. Dağ ve tepeleri ayıran derin vadiler, debi ve rejimi yüksek olan akarsu yataklarını oluşturur. 

  

 

 

Aşağı Çoruh yöresinde Muratlı Barajı, Türkiye-Gürcitan sınırı 

---