Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013), Türkiye Büyük Millet Mecli

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
98

---

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
99
2. MEVCUT DURUM VE SORUNLAR 
 
Dünyada soda üretimi 2005 senesi sonu itibariyle 48 milyon ton düzeyindedir. Buna 
karşın, %85 kapasite kullanım oranı ile üretim yapan soda sanayiinde dünya talebi aynı yıl için 
42 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.  Yılda yaklaşık %3  oranında büyüme oranına sahip olan 
soda sanayinin 2010 yılı itibariyle 48-50 milyon ton düzeyine ulaşması beklenmektedir.  
Soda arzının yaklaşık 2/3’ü sentetik soda, 1/3’lük kesimi ile çıkarılan trona madenlerinin 
soda külüne dönüştürülmesiyle sağlanmaktadır. Bugün dünyadaki işlenebilir Trona rezervlerinin 
yaklaşık 40 milyar ton civarında olduğu tahmin edilmektedir. Bu rezervin yaklaşık 38 milyar 
tonluk kısmı Amerika Birleşik Devletleri’ndedir. ABD’deki Wyoming, Colorado ve California 
yataklarından her yıl yaklaşık olarak 16 milyon ton Trona cevheri çıkarılmakta, çıkarılan bu 
miktardan yaklaşık 10.5 milyon ton Doğal Soda Külü üretilmekte ve ülkenin kendi iç 
ihtiyaçlarının yanı  sıra başta sanayileşmiş Avrupa ülkeleri olmak üzere dünya pazarlarına 
satılmaktadır.  
Türkiye, Ankara yakınlarındaki Beypazarı ilçesindeki yaklaşık 250 milyon ton rezerve 
ile ve dünyadaki en büyük ikinci trona rezervine sahiptir.  
2.1. Mevcut Durum 
 
T.Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. grup şirketlerinden Soda Sanayi A.Ş.  Türkiye’nin tek 
soda üreticisidir. Ülkemizde ayrıca doğal soda kaynakları da bulunmaktadır. 1998 senesinde 
trona madeni çıkarma amacıyla kurulan Eti Soda Sanayi A.Ş., Ekim 2002 senesinde  madenin 
temelini atıp çalışmalarına başlamıştır. Trona çıkarma çalışmaları halen sürdürmektedir.      
 
 
2.1.1. Kuruluş Sayısı, Mevcut Kapasite ve Kullanımı 
 
Türkiye’de soda külü sektöründe faaliyet gösteren iki şirket mevcut olup, üretim yapan 
tek kuruluş Mersin‘deki Soda Sanayii AŞ.‘dir.  
Ülkemizde Soda Sanayi AŞ.’nin kurulması için ilk çalışmalar Türkiye İş Bankası, 
Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları AŞ. ve Sümerbank‘tan oluşan bir komitenin Devlet Planlama 
Teşkilatı‘nın koordinasyonu altında faaliyete geçmesiyle başlamıştır. 
 

---

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
100
Tablo 1: Türkiye Soda Külü Sektöründeki Önemli Kuruluşlar                                          
Sıra 
No 
Kuruluşun adı Yeri Mülkiyeti 
 
Üretim konusu 
2004    yılı 
Üretim 
(bin ton) 
Çalışan 
sayısı 
1 
Soda Sanayii A.Ş Mersin  Özel 
Soda külü ve 
türevleri 
846 584 
2 Eti 
Soda 
A.Ş Beypazarı 
Özel 
Soda külü   
 
 
Kaynak: Soda Sanayii A.Ş, Eti Soda AŞ. 
 
 
Soda Sanayii AŞ.; Türkiye İş Bankası, Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları  AŞ. ve 
Sümerbank'ın ortaklığı ile kurulmuştur.  Şirketin % 5,0'lik kamu hissesi 1998 yılında 
özelleştirilmiş olup bu hisseyi Türkiye İş Bankası almıştır.  Şirketin 2005 yılı hisse dağılımı 
şöyledir; 
Tablo 2 : Soda Sanayii AŞ.'nin Hisse Dağılımı  
Ortak ismi 
Mülkiyeti 
Hissesi (%) 
Türkiye Şişe ve Cam Fab. AŞ. Özel  50,22 
Trakya Cam Sanayi A.Ş. 
Özel 19,45 
Anadolu Cam Sanayi A.Ş. Özel 
14,24 
Cam Pazarlama A.Ş. Özel 
0,98 
Camiş Madencilik A.Ş. Özel 
0,04 
Anadolu Anonim Türk Sig. Sti. 
Özel 
0,02 
Anadolu Emeklilik A.Ş. Özel 
0,01 
Diğer  
15,04 
TOPLAM 
 100,0 
 
                  Kaynak : Soda Sanayii AŞ. 
 
 
Tablo 3 : Eti Soda AŞ.'nin Hisse Dağılımı 
Ortak ismi 
Mülkiyeti 
Hissesi (%) 
Ciner Grubu 
Özel 
72 
Eti Holding A.Ş. Kamu 
26 
T. Vakıfbank T.A.O. 
Kamu 
2 
TOPLAM 
 100,0 
 
                  Kaynak : www.parkgroup.com.tr 
 
Sektörde üretim yapan yabancı sermayeli firma bulunmamaktadır. Soda Sanayi A.Ş., 
Belçikalı soda üreticisi olan Solvay ile üretim ortaklığının bulunduğu Bulgaristan’daki Sodi 
fabrikasından her sene 250 bin ton civarında sodayı ülkemize ithal etmektedir. Dünyanın en 
büyük on, Avrupa’nın ilk beş soda tedarikçisi olan Soda Sanayi A.Ş. Türkiye pazarının en 
önemli tedarikçisi konumundadır.  

---

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
101
2.1.2. Üretim: 
 
a) Üretim Yöntemi -Teknoloji: 
    Günümüzde  soda  külü  üretiminin  yaklaşık 2/3’ü sentetik yoldan, % 1/3’ü ise doğal 
yoldan elde edilmektedir. Doğal sodanın çok büyük kısmı ABD’de olmak üretilirken, Türkiye 
ileriki dönemlerde Eti Soda Sanayi A.Ş.’nin üretime geçmesi ile birlikte en önemli üreticilerden 
biri olacaktır.  
 
Sentetik Soda Külü Üretimi 
Mersin Soda Fabrikası’nda üretim, amonyak-soda usulü olarak bilinen Solvay metodu ile 
yapılmaktadır. Üretimin her aşamasında uzaktan bilgisayar kumandalı kontrol sistemleri 
kullanılmakta olup, sektöründeki en modern teknolojiyi kullanan  tesislerden biridir.  
Solvay metodu ile soda üretiminde hammadde olarak tuz ve kireçtaşı, katalizör olarak 
amonyak, yakıt olarak fuel-oil, kok, antrasit veya doğalgaz kullanılır.  
Tuz (NaCl), çözelti madenciliği yönteminde su ile muamele edilerek doygun bir çözelti 
haline getirilir. Bileşiminde bulunan kalsiyum, magnezyum gibi yabancı maddelerden soda ve 
kireçsütü kullanılarak arıtılır. Absorbsiyon kolonunda içinden amonyak gazı geçirilmek 
süretiyle amonyakla doyurulmuş tuzlu su elde edilir. Bu çözelti karbonatlaştırma kolonlarına 
gönderilerek içinden karbondioksit gazı geçirilir ve soğutulur. Bu reaksiyon sonunda kolonların 
dibinde küçük kristaller halinde ham sodyum bikarbonat çöker ve aynı zamanda amonyum 
klorür meydana gelir. Magma denilen bu kristalli karışım vakum filtrelerde süzülerek ham 
sodyum bikarbonat, amonyum klorürden ayrılır. 
Ham sodyum bikarbonat döner kalsinerlerde kızgın buharla kalsine edilerek sodyum 
karbonata dönüştürülür. Bu ürüne hafif soda denilir. Bu esnada meydana gelen karbondioksit 
gazı karbonatlaştırma kolonlarına gönderilir. 
Vakum filtrelerde süzülen sulu amonyum klorür ise destilasyon kolonuna gönderilir. 
Kireçsütü ile reaksiyona sokulur. Bu kolonun amacı amonyak gazını yeniden kazanmaktır. 
Açığa çıkan amonyak gazı absorbsiyon kolonuna gönderilir.Destilasyon kolonuna çıkan 
kalsiyum klorür ve diğer maddeler ihtiva eden çözelti atık olarak dışarı atılır.Kireçsütü ve 
karbondioksit gazı elde etmek için ise, kireçtaşı önce kok fırınlarında kok kömürü ile yakılarak 
kalsiyum oksit elde edilir. Kalsiyum oksit döner söndürücüde su ile karıştırılarak kireçsütü 
haline getirilir.Fırının üst kısmından alınan karbondioksit kalsinerden gelen gazla karıştırtarak 

---