Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013), Türkiye Büyük Millet Mecli

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
105
 
d) Maliyetler: 
           
Soda Sanayinin üretim maliyetlerinde en öne çıkan faktör enerji maliyetleridir. Soda 
külünün doğal kaynaklardan üretilmesi, üretim girdilerinin enerji ve hammadde kalemlerinde 
sentetik yöntemlere göre büyük tasarruf sağlamaktadır. Ayrıca sentetik yöntemlerle yapılan soda 
külü üretimi sırasında ortaya çıkan sıvı ve katı atıklar nedeniyle dünya kamuoyu çevre korumacı 
tedbirleri beraberinde getirmektedir. Bu durum sentetik yolla yapılan soda külü üretim 
maliyetlerini olumsuz yönde etkilemektedir. Üretim prosesinde fuel-oil veya doğalgaz ile 
antrasit veya ithal kok kömürü kullanılmaktadır. Ticari maliyetin yaklaşık %60’ını enerji 
maliyetleri oluşturmaktadır.  
Tablo 5 
Sınai ve Ticari Maliyetler
 
Maliyet Unsurları % 
Hammadde 21 
Enerji 60 
Direk İşçilik 3 
Genel Üretim Giderleri 
16 
TOPLAM 
100 
 
  
 
AB ülkeleri ile karşılaştırıldığında, AB ülkeleri enerji fiyatlarının göreceli olarak düşük 
olması rekabeti en çok etkileyen unsurdur.  
 

---

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
106
2.1.3. Dış Ticaret: 
        
 a) 
İthalat: 
           (1) Ürün İthalatı: 2836 20 00  00  11 
 
Tablo 6:Soda Külü Sektörü Ürün İthalatı (Değer Olarak)   (CIF, Cari Fiyatlarla, Bin $) 
Sıra Ana 
 
YILLAR 
YILLIK ARTIŞLAR (%) 
No: 
Mallar   1999 2000 2001 2002 2003 2004
2005 
(9 Ay). 2000 2001 2002 2003 2004
2005 
(9 Ay).
(1)  (2)  
(3) (4) (5) (6) (7) (8) (9)  (4/3) (5/4) (6/5) (7/6) (8/7) (9/8) 
1  Soda Külü  25.296 24.537 25.039 33.928 37.119 39.733 31.827 -4  4 35 9 7  7 
Kaynak:  İstanbul  Ticaret  Odası  Web sayfası 
 
1999-2005 dönemi içerisinde ithalatın %85’i Bulgaristan’dan; Soda Sanayi’nin 
Bulgaristan’daki Soda fabrikası olan üretim ortaklığı ilişkisi sonucunda yapılmıştır. Avrupa 
Birliği ülkeleri arasından Türkiye’ye kayda değer bir soda ithalatı olmamakla beraber 
Bulgaristan’dan sonra en çok ithalat yapan ülkeler Ukrayna ve Rusya ve Romanya’dır. Bu 
bölgelerin her birinde soda fabrikası bulunmakta ve bunları ithalatta aldıklar pay, söz konusu 
dönem içerisinde; %5-13 arasında değişmiş, %13’ü geçmemiştir.  
  
 
b) İhracat: 
 Türkiye’nin tek soda üreticisi olan, Soda Sanayi A.Ş. ürettiği  sodanın önemli bir kısmını 
Şişecam bünyesindeki cam şirketlerinin soda  ihtiyacını karşılamak amacıyla grup şirketlerine 
ve yurtiçindeki soda ihtiyacını karşılamak amacıyla deterjan, tekstil ve kağıt sektörlerine 
ulaştırmaktadır. Ayrıca, önemli miktarda ihracat gerçekleştirmektedir.  
 
Tablo 7: Soda Külü Sektörü İhracatı (Miktar Olarak) 
Bin Ton
Sıra Ana 
 
YILLAR 
YILLIK ARTIŞLAR (%) 
No: Mallar 
  1999  2000  2001 2002 2003 2004
2005 
(9 Ay)  2000 2001 2002 2003 2004 
2005 
(9 Ay). 
(1) (2)  
(3) (4) (5) 
(6) (7) (8)
(9) (4/3) (5/4) (6/5) (7/6) (8/7)  (9/8) 
1  Soda Külü  351 339 
372 354 365 341 322 
-4  9  -5  3  -7   -9 
Kaynak: 
   Soda Sanayi      A.Ş.   
  
  
  
  
  
  
  
  
  
      
 
 
 
Enerji yoğun prosesle üretim yapan soda sanayinin, ihracatta karşılaştığı en önemli sorun 
yüksek enerji fiyatlarıdır. Diğer soda üreticilerinin, göreceli olarak, sahip oldukları düşük enerji 

---

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
107
maliyetleri Soda Sanayinin satışlarında ve birim fiyatlarında önemli bir baskı unsuru 
oluşturmaktadır.   
 
 
2.1.4. Yurtiçi Tüketim: 
 
Yurtiçi tüketimde en önemli faktör müşteri sektörlerdeki büyüme oranlarıdır. Soda 
Sanayi’nin en önemli müşteri sektörleri cam, deterjan ve kimya sektörleridir. Bu sektörlerdeki 
büyümeler, soda talebini şekillendirmektedir. 
Gelişmekte olan bir ülke olan Türkiye’nin soda talebi, dünya soda talebinin üstünde bir 
artış  eğilimi göstermektedir. Dünyada soda talebi ortalama %3 oranında bir artış trendi 
gösterirken, Türkiye’nin soda talebi artış trendi  %5 düzeyindedir. 
 
2.1.5. Fiyatlar: 
     Üretim maliyetleri, müşteriye ulaştırma maliyetleri ve büyük tüketicilerin satın alma 
politikaları fiyatlar üzerinde önemli belirleyiciliğe sahiptir.  
Enerji yoğun bir üretim prosesine sahip bir sanayi olan soda sanayi, 2004 senesinde 
yükselen enerji ve deniz navlunu fiyatlarından olumsuz etkilenmiştir. Yükselen maliyetler ürün 
fiyatlarına gecikmeli yansımış gerek dünyada gerekse Türkiye’de soda sanayi bundan olumsuz 
etkilenmiştir.  
Ancak 2005 senesinde sektörde fiyatlarda yukarı doğru bir trend izlenmeye başlanmış ve 
2006 senesinde de bu trendin devam etmesi beklenmektedir. Sektörün, 2004 senesinde yaşadığı 
darboğazı 2006 senesinde atlatması beklenmektedir.      
 

---

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
108
2.1.6. İstihdam: 
      
 
Tablo 8 : Soda Külü Sektörü İstihdam Durumu 
  
  
  
(Kişi) 
  
YILLAR 
YILLIK ARTIŞLAR (%) 
İşgücü 
1999  2000  2001 2002 2003 2004 2005  Tah. 2000 2001 2002 2003 2004 2005  Tah.
(1) (2) 
(3) 
(4) 
(5) (6) (7)
(8) 
(3/2) (4/3) (5/4) (6/5) 
(7/6) 
(8/7) 
Beyaz Yakalı   206  292   285   282 299  290 290  
 41 -3   -4   6   -4  
0  
Mavi Yakalı  362    358   346   366 328   291
 294 
-2   -4   5   -11   -12  
1  
Kaynak: 
 Soda  Sanayi   
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
      
 
Soda üretiminde nitelik gerektirmeyen işlerin müteahhitler kanalıyla yaptırılması ve 
otomasyonun etkisiyle yıllar itibariyle azalmalar olmuştur. Adam başı üretkenlikte Avrupa 
düzeyine ulaşılmıştır.  Bu sektörde haftalık çalışma süresi 45 saattir. İşçi ücretleri toplu 
sözleşme ile belirlenmektedir. 
 
2.1.7. Sektörün Rekabet Gücü 
Sentetik soda prosesi enerji yoğun bir sektördür. Soda Sanayi A.Ş., yüksek fuel oil 
maliyetleri nedeniyle sektörde maliyet, fiyatlandırma, rekabet konusunda zorluklar yaşamıştır. 
Irak Savaşı nedeniyle artan petrol fiyatları enerji ve deniz navlunu üzerinde olumsuzluklara 
neden olurken; Türkiye’de enerji fiyatları üzerinden alınan yüksek vergiler nedeniyle enerji 
maliyetlerinin yüksek olması, rekabet açısından ek bir dezavantaj sağlamıştır.  
2005 yılı ilk yarısında Soda Sanayi A.Ş.’nin üretim yeri olan Mersin Soda Fabrikasına 
doğalgazın gelmesiyle; fuel oil’deki çok yüksek vergi yükünün yarattığı olumsuzluk kısmen 
ortadan kalkmıştır  
Soda sektörü esas itibariyle ara mal niteliğinde olduğu için müşteri sektördeki büyüme 
trendi ile yakından ilgilidir. Deterjan, cam, kağıt sektörleri ön plana çıkan sektörlerdir. 
Türkiye’de, bu sektörlere bağlı olarak, soda talebindeki büyüme oranı Dünya talebinin üstünde, 
yaklaşık, %5 düzeyinde gerçekleşmektedir. Sektör doygunluk çağında bir sektördür, belirli 
büyüme oranları ve üretim standartları söz konusudur. Bundan dolayı rekabette ön plana çıkan 
etken daha çok düşük maliyetle üretip, düşük fiyata ürünü tüketicilere ulaştırmaktır. Dolayısıyla, 
enerji maliyetleri sektörde rekabeti belirleyici en önemli etkendir.    

---