Dost d jean-François Lyotard

dahil  etmenin  reel  (“pipo  odada”)  değil,  yönelişsel  (“pipo 
fenomeni  bilincimde”)  olduğunu  daima belirtmek gereke­
cektir.  Her özel durumda yönelişsel analizle açığa çıkarılan 
bu  yönelişsel  “dahil  ediş”  şu  anlama  gelir:  bilincin  nesne­
siyle  ilişkisi  birbirinden  bağımsız  iki  dışsal  gerçekliğin 
ilişkisi  değildir,  çünkü  bir  yandan  nesne  Gegerıstand  yani 
göründüğü bilince gönderme yapan fenomendir, öbür yan­
dan  bilinç  de  bu  fenomenin  bilincidir.  Dahil  etme  yöne­
lişsel  olduğu  içindir  ki,  aşkını  yıpratmadan  içkinde  kur­
mak mümkün olur.  Böylece, yönelişsellik kendiliğinden şu 
soruya  yanıt  olur:  benim  için  “kendinde”  bir  nesne  nasıl 
olabilir?  Pipoyu  algılamak,  onu  reel  varolan olarak  hedef­
lemektir.  Böylece  dünyanın  anlamının  da benim  ona ver­
diğim  anlam  olarak  şifresi  çözülmüş  olur,  fakat  bu  anlam 
nesnel olarak yaşanır, ben onu keşfederim, yoksa dünyanın 
benim  için  taşıdığı  anlam  olmazdı,  indirgeme,  yönelişsel 
analizi
  [araç  olarak]  elimize  vererek,  özne-nesne  ilişkisini 
net  ve  dakik  olarak  betimlememizi  sağlar.  Bu  betimleme, 
veriyi edilgince benimsemek değil, doğal bilinçte içkin olan 
“felsefeyi”  işe  koşmaktan ibarettir.  Bu  “felsefeyi”  ise  bizzat 
yönelişsellik  tanımlar.  Demek  ki  yönelişsel  analiz  nesne­
nin  varlık  anlamının  (Seinssinn)  nasıl  kurulduğunu  ortaya 
çıkarmalıdır  (adı  da  buradan  gelir),  zira  yönelişsellik  bir 
hedefleme,  ama  aynı  zamanda  bir  anlam vermedir.  Yöne­
lişsel  analiz  anlam  olarak  kurulmuş  nesneyi  kavrar  ve  bu 
kuruluşu açığa çıkarır.  Böylece Ideen H’de Husserl art arda 
maddesel  doğanın,  canlı  doğanın  ve  Tin’in  kuruluşlarını 
gerçekleştirir.  Öznelliğin  “yaratıcı”  olmadığını  belirtmeye 
bile  gerek  yoktur,  çünkü  o  kendi  başına  sadece  Ichpol'dür 
[Ben-kutup], ama “nesnellik” de (Gegenstandlichkeit), kendi­

---

sine  nesnellik  anlamını  veren  yönelişsel  bir  hedeflemenin 
kutbu olarak vardır.
III.  -   "Yaşamın  dünyası"
1.  Aşkınsal  idealizm  ve  çelişkileri. 
-   Demek  ki  bu 
aşamada,  öyle  görünüyor  ki,  kendimizi  bir  “aşkınsal  idea­
lizm”  karşısında buluyoruz  (Kart.  Med.);  bu  idealizm zaten 
daha  önce  bizzat  indirgeme  girişiminde  içerilmiş  bulu­
nuyordu.  Fakat aşkınsal özne  somut özneden farklı bir şey 
olmadığından,  bu  aşkınsal  idealizmin  ayrıca  tekbenci  (so- 
lipsist)  olması  da  gerekir  gibi  görünüyor:  Ben  dünyada 
tek’im,  bu  dünyanın  kendisi  de  bütün  nesnelerin  birliği 
idesinden  ibaret,  şey  sadece  benim  şeyi  algılayışımın  yani 
Abschattungen
’in  birliği,  tüm  anlam  da -yöneliş  ya  da  an- 
lam-verici  (Sinngebung)  olarak-  benim  bilincimin  “için­
de” kuruluyor...  Gerçekte Husserl hiçbir zaman bu mona- 
dik idealizme takılıp kalmadı,  zira önce nesnelliğin deneyi­
mi öznelerin çoğulluğunu gerektirir,  sonra “öteki’ nin ken­
disi  de  bana  mutlak  biçimde  özgün  bir  deneyimde  verilir. 
Diğer ego’lar  “basit  tasarımlar,  bende  temsil  edilen  nesne­
ler,  ‘ben’in  içinde  yürüyen bir doğrulama  sürecinin  sente­
tik  birimleri  değil,  adı  üstünde  ‘ötekiler’dir”  (Kart.  M ed.). 
Ötekinin  ötekiliği  şeyin  basit  aşkınlığından  ayrılır,  şu  an­
lamda  ki,  öteki kendisi için bir ben’dir ve birliği de  benim 
algımda  değil  kendi  içindedir;  başka  deyişle,  öteki  varol­
mak  için  hiçbir şeye  ihtiyacı olmayan bir saf ben’dir,  mut­
lak  bir  varoluş  ve  kendisi  için  radikal  bir  çıkış  noktasıdır, 
tıpkı  benim  kendim  için  olduğum  gibi...  Soru  o  zaman  şu

---

şekli alır:  kurucu bir özne  (ben)  için nasıl bir  [başka]  kuru- 
cu  özne  (öteki)  olabilir?  Pek  tabiî öteki benim  tarafımdan 
“yabancı” olarak yaşanır  (Kart. Med.), çünkü  [o da]  anlam 
kaynağı ve yönelişselliktir. Fakat  (Sartre’a bilinçlerin ayrıl­
ması  temalarını  verecek  olan)  bu  yabancılık  yaşantısının 
berisinde,  aşkınsal  düzeyde,  öteki’nin  açınlanması  şeyin 
açınlanmasımn terimleriyle yapılamaz;  ama yine  de,  öteki, 
benim  için  varolduğu  ölçüde,  aşkınsal  indirgemenin  esas 
sonuçlarına  inanmak  gerekirse,  benim  sayemde  vardır. 
Öteki’nin açınlanmasma özgü bu  gereklik,  “öteki”  proble­
minin konuluş  tarzını aldığımız metin olan Karteziyen Me- 
ditasyonlar’
da  tam  anlamıyla  tatmin  edilmiş  değildir.  Ni­
tekim  ötekinin  bedeninin  bana  bir  başka  ben’in  bedeni 
olarak  verildiği,  psişik  unsuru  kendi  ipucu  olarak  öneren 
“özümleyici  tamalgı’ yı  (aperception)  betimleyip  onun  “do­
laylı  erişilebilirliğini”  bizim  için  ötekinin  varoluşunun  te­
meli  yaptıktan  sonra,  Husserl  fenomenolojik  açıdan  “öte­
ki’nin,  “benim” ben’imin bir modifikasyonu olduğunu”  söy­
ler  (Kart.  M ed.,  97),  ki  bu  bizim  beklentimizi  doyurmaz. 
Buna karşılık, Ideen II, III. Bölüm’de Husserl “doğal dünya” 
ile  “tin  dünyası”  (Geist)  arasındaki  karşıtlığı  ve  İkincinin 
birinciye  göre  mutlak  ontolojik  önceliğini  vurguluyordu: 
şeyin  birliği,  tüm  Abschattung \armm  bir  bilinç  için  oluş­
turduğu  birlik,  kişinin  birliğiyse  “mutlak  bir  dışa-vuruluş 
birliği”dir.  Öznenin,  ve  dolayısıyla  özne  olarak  öteki’nin 
(alter ego)
  durumunda,  reel varoluş bir yönelişsellik bağın­
tısına indirgenemez, çünkü ötekini hedeflediğim zaman yö­
nelişime nesne aldığım şey tam olarak mutlak bir varoluştur: 
burada reel  varlıkla yönelişsel  varlık  kaynaşmıştır.  Demek 
ki,  ayrıca,  Ricoeur’ün  Durkheim’e göre  kollektif bilince ya

---