Dr. Mustafa GÖRÜryilmaz
Yüklə 3,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TURAN TÜTƏYĠ
57
Ertəsi gün xəstəxananın bağçasında 300 adamlıq təmtəraqlı bir ziyafət verildi. Qonaqlığa Gəncənin nüfuzlu hərbi və sivil rəhbərləri ilə əĢrafdan bir çox insan qatılmıĢdı. Bələdiyyə rəisi Həsən bəy qonaqlıqda etdiyi çıxıĢında dedi: - Əsir qardaĢlarım! Siz burada özünüzü əsarətdə və qürbətdə saymayın. Ətrafınızdakı Ģəhər, qəsəbə və kəndlərdə yaĢayan əhalinin hamısı da sizin kimi türk millətinə mənsubdur. Sizlərin öz qardaĢlarınızdır. Bu ziyafəti sizlərin Ģərəfinə qardaĢımız Hacı Həsən ağa öz pulu ilə verir. Bu sözlərdən sonra Hacı Həsən ağa oturduğu yerdən qalxaraq belə dedi: - Xəlil bəy, onlar bizi əsarətdən qurtarmaq üçün vuruĢurlar. Onlar bizim üçün canlarını verirlər. Bizim verdiyimiz bir qaĢıq Ģorba onların xidmətlərinin yanında nədir ki? Azərbaycan türkləri, Sibirə göndərilən xəstə və əsirlərə yardım edən Gənclik Cəmiyyəti ilə bərabər, bir də "QardaĢ köməyi" adlı baĢqa bir gizli təĢkilat da qurmuĢdular. Bu təĢkilatın əsl məqsədi rus iĢğalı altındakı ġərqi Anadoluda erməni zülmünə və soyqırıma məruz qalan soydaĢlarına maddi və mənəvi yardımdı. Birinci Dünya müharibəsi illərində ermənilərin türklərə qarĢı qətliam törətdiyi bir vaxtda, bəzi ailələr Cənubi Qafqaza qaçmıĢdı. "QardaĢ köməyi" təĢkilatının üzvləri bu vəziyyətdə olan və sığınacaq bir dama, içəcək isti bir Ģorbaya möhtac olan ailələri və insanları taparaq ehtiyaclarını qarĢılamağa çalıĢırdı. Azərbaycanın bir çox bölgəsində bu təĢkilatın Ģöbələri açılmıĢ, qardaĢları üçün yemək, geyim və pul toplayırdı. "QardaĢ köməyi" təĢkilatı eyni adla bir qəzet də çıxararaq, yardımların toplanması və ehtiyac sahiblərinin müəyyən olunması üçün kampaniyalar təĢkil edirdi. "QardaĢ köməyi" təĢkilatı istər ġərqi Anadoluda, istərsə bugünkü Ermənistanın yerləĢdiyi torpaqlarda erməni quldurlarının hücumları nəticəsində həyatını itirən türklərin yetim qalan uĢaqlarını da axtarıb tapırdı. Ata-anası ölən kimsəsiz uĢaqlar üçün uĢaq evləri açır, ya da türk ailələrinin yanına övladlığa verirdilər. MəktəbyaĢlı uĢaqların isə təlim və təhsillərini davam etdirmələri üçün əllərindən gələni edirdilər. Beləliklə, müharibənin qurbanı olan türk uĢaqları Azərbaycan türklərinin göstərdiyi səy və qayğı nəticəsində həyata yenidən bağlanırdılar. Nağı ġeyxzamanlı xatirəsində ata-anasını itirmiĢ bir uĢaq haqqında maraqlı bir hadisə danıĢır. ġeyxzamanlı bu hadisənin Türk Qafqaz Ġslam Ordusunun Gəncədə qarĢılanması zamanı yaĢandığını bildirir. Bakılı bəzi universitet tələbələri və gənc ziyalılar da gizli bir təĢkilat qurmuĢdular. Bu təĢkilatın üzvləri, rusların ġərqi Anadoluda əsir aldığı zabit və əsgərlərin bir hissəsinin Bakı açıqlarındakı Nargin adasında saxlandığını öyrənmiĢdi. Bu gizli təĢkilatın baĢlıca məqsədi, Nargin adasındakı əsirləri 58
qaçırmaqdı. Bundan baĢqa, Sibirdən qaçıb Anadoluya getməyə çalıĢan əsir türk qardaĢlarını da tapıb onlara yardım etməyə çalıĢırdı. Azərbaycan türklərinin milli qüvvələri, Nargin adasında rus əsarəti altında zülm çəkən qardaĢlarının dustaqlığını qəbul edə bilmirdilər. Bu gizli təĢkilatın önəmli üzvlərindən biri olan Mirzə Seyidli, 1933-cü ildə "Azərbaycan Yurd Bilgisi" adlı qəzetdə çap olunan bir yazıda mövzuyla əlaqəli bu məlumatları vermiĢdi: "Türkiyədən gətirilən əsirlərə yardım edən gizli təĢkilat sırf tələbələrdən ibarət idi. Sayımız az idi, ancaq Bakıda yaĢayan yüksək təbəqə və əĢrafın ailələrindən və xanımlarından da ciddi yardımlar alırdıq. Onlar vasitəsilə əsirlərə yeməklə bərabər silah və batareyalı cib fənəri də göndərirdik. Bu xanımlar vasitəsilə xəbərləĢdiyimiz bəzi zabit və əsgərləri Nargin adasından qaçırmıĢdıq. TəĢkilatımıza aid qayıqlar, gecəyarısı ada sahilinə gizlicə yanaĢırdı. Qaçırılması planlanan türk əsirlər ilə cib lampası vasitəsilə iĢarətləĢirdik. Bu yolla bir çox türk qardaĢımızı Nargin adasından qurtarmıĢdıq. Bir gün əsir zabitlərdən on altısını adadan qaçırmıĢdıq. TəĢkilata aid qayığı Zığ burnunda bir yerdə gizlətmiĢdik. Gecə baĢ verən fırtınada dalğalar qayığın ipini qoparmıĢ və dənizə sürükləmiĢdi. Ruslar səhər çağı qayığı tapmıĢ və 16 zabitin də yerlərində olmadığını öyrənmiĢdilər. Rus hərbi səlahiyyətliləri adadakı əsir zabitlərdən 16-sının gecə qaçmağa çalıĢarkən, baĢ verən fırtınada qayığın tərs çevrilərək hamısının öldüyünü zənn etmiĢdilər. Ertəsi gün nəĢr olunan rusca qəzetlər bu xəbəri böyük bir sevinclə oxucularına çatdırırdılar. Bu qəzetlər Nargin adasından qaçmağa çalıĢan türk əsirlərin Ģiddətli fırtınada dənizdə bataraq öldüklərini və qayıqlarının Xəzər dənizində içi boĢ olaraq ələ keçirildiyini yazmıĢdılar. Halbuki türk əsir qardaĢlarımız o günlərdə Cəmiyyəti-Xeyriyyəyə aid olan Ġsmailiyyə binasında gizlənirdilər". Azərbaycan türkləri, ziyalılar, Ģair və yazarlar türk ordusunun yardıma gəlməsini hər fürsətdə dilə gətirirdilər. Bunlar arasında Ümümgülsümün Ģeiri önəmli bir yer tuturdu:
Yüklə 3,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|