Ə liyev İlham Yaylaqalı oğlu 1968-ci il aprel ayının

İ l h am   Əliyev
Yuqoslaviya  üzrə  Nizamnaməsi  (maddə  4).  4. 
Beynəlxalq  Cinayət  Tribunalınm  Ruanda  üzrə 
Nizamnaməsi  (maddə  1).  5.  Beynəlxalq  Cinayət 
Məhkəməsinin statusu  (maddə 6).
6)  Azərbaycan  Respublikasınm  Cinayət 
Məcəlləsi  (maddə  103).
7)  Azərbaycan  Respublikası  Prezidentinin 
"Azərbaycanlılann  soyqınmı  haqqında"  26  mart
1998-ci  il  tarixli  Fərmanı.
XOCALI  HADİSƏLƏRİNİN  BEYNƏLXALQ 
HÜQUQ  TƏRƏFİNDƏN  SOYQIRIMI  CİNAYƏT 
KİMİ  TANINMASININ  HÜQUQİ  NƏTİCƏLƏRİ 
Beynəlxalq  hüquq  soyqınmı  cinayəti  ilə  bağlı 
müəyyən  etmişdir:  1.  Soyqmmı  cinayəti  törətmiş 
şəxslərin 
cinayət  təqibi  və  cəzalandınlması 
qaçılmazdır.  2.  Cinayət  tərkibi  təkcə  soyqmmı 
aktının  törədilməsi  deyil,  həm  də  soyqmmı  törə- 
dilməsi  məqsədi  ilə  sui-qəsd,  soyqınmın  törədil- 
rrıəsinə  birbaşa  və  açıq  şəkildə  təhrikçilik,  soyqı- 
nmı  törədilməsinə  qəsd  və  soyqınmmda  iştirak- 
dır.  3.  Soyqmmı törətmiş  şəxslərə  universal yuris- 
diksiyanm  prinsipləri  tətbiq  edilməlidir.  4.  Soyqı- 
nmı  cinayəti  törədilərkən  əmriın  icrasına  istinad 
etmək  məsuliyyətdən  azad  etmir.  5.  Rəhbərlər 
soyqınmı  cinayətinin  qarşısmm  almması  üzrə 
hərəkətləri  həyata  keçirmədikiərinə  görə  məsuliy- 
yət  daşıyırlar.  6.  Soyqınmı  cinayətlərinə  cinayət 
məsuliyyətinin  tətbiqinə  cəlbetmə  müddəti  tətbiq 
------------------------------ 138
------------------- -------------------------
Qafqazda imperiyatar v,ı ernmtilərm Azərbaycan ərazibrinə köçüriUməsi
edilmir.  7.  Soyqmmı  cinayətinə  münasibətdə  qa- 
nunun  retroaktiv tətbiqinə yol  verilir.  8.  Soyqmmı 
cinayəti tərətmiş  şəxslər cinayət məsuliyyətinə 
cəlb 
edilmələri  üçün 
tələb 
edən 
ölkəyə 
verilməlidirlər. 
Beləliklə,  Xocalı  şəhərində  əhaliyə  -  ermənilər 
tərəfindən  etnik  azərbaycanlılara  qarşı  törədil- 
miş  hərəkətlər  beynəlxalq  hüquqi  sənədlərə 
uyğun  olaraq  soyqırımı  kimi  tövsif  olunur  və 
beynəlxalq  hüququn  prinsiplərinə  uyğun  olaraq 
bəşəriyyətə qarşı  cinayətdir.
Bu  gün  Ermənistanın  işğalçı  siyasətinə  mə- 
ruz  qalan  bir  milyondan  çox  azərbaycanlı  ağır 
şəraitdə  yaşayır  -  onlar  çadır  şəhərciklərində, 
yığma  evlərdə,  yük  vaqonlarında  və  yaşavış 
üçün  uyğun  olmayan  digər  yerlərdə  sığınacaq 
tapmışlar.  BMT  Təhlükəsizlik  Şurasının  Azər- 
baycan  Respubilkası  ərazilərinin  Ermənistan  or- 
dusu  tərəfindən  işğalı  ilə  bağlı  1993-ci  ilin  apre- 
iində  qəbul  etdiyi  822  saylı,  iyulda  qəbul  etdiyi 
853  saylı,  oktyabrda  qəbul  etdiyi  874  saylı  və 
noyabrda  qəbul etdiyi 884 saylı  qətnamələrə  Er- 
mənistan  dövləti  tam  etinasızlıq  göstərir  və  bu- 
nunla  da  beynəlxalq  birliyə  hörmətsizlik göstərir. 
Dağlıq  Qarabağ  probleminin  ədalətli  həlli  uğ- 
runda  Azərbaycan  dövlətinin  həyata  keçirdiyi 
ardıcıl,  prinsipial  və  qətiyyətli  siyasi  xətt,  Azər- 
baycan  Respublikasının  konstruktiv  mövqeyi 
dünya  dövlətlərinə  yaxşı  bəllidir.  Problemin  sülh
139

---

İlham  Əliyev
və  danışıqlar  yolu  ilə  həllinin  əsas  istiqamətləri 
1996-cı  ilin  dekabrında ATƏT-in  Lissabon  Sam- 
mitində  dönyanın  53  dövləti  tərəfindən  bəyənil- 
miş  və  dəstəklənmişdir.  Xatırlamaq  lazımdır  ki, 
Xocalı  soyqırımı  şahidlərinin  ifadələrindən  və 
aparılan  araşdırmalar  zamanı  məlum  olmuşdur 
ki,  ermənilər tərəfindən  qətlə  yetirilmiş  azərbay- 
canlı  uşaqların  sinəsi  yarılıb  ürəkləri  par- 
çalanmış,  əksər  meyidlər  isə  tikə-tikə  doğran- 
mışdır.  Təbii  ki,  bu cinayət cəzasız qalmayacaq.
BMT  Təhlükəsizlik  Şurası  beynəlxalq  cina- 
yət  törətmiş  fiziki  şəxslərin  cinayət  məsuliy- 
yətinə  cəlb  edilməsi  üçün  "ad  hoc"  qaydasında 
ilk  dəfə  23  fevral  1993-cü  il  tarixli  808  nömrəli 
və  25  may  1993-cü  il  tarixli  827  nömrəli  qətna- 
mələrinə əsasən "1991-ci  ildən  keçmiş Yuqosla- 
viya  ərazisində törədilmiş  beynəlxalq  humanitar 
hüququn  ciddi  pozuntularına  görə  məsuliyyət 
daşıyan  şəxslərin  təqib  edilməsi  üzrə  Beynəl- 
xalq  Tribunal"  yaratmışdır.  Bu  tribunalın  əsas- 
naməsi  də  təsdiq  olunmuşdur.  Keçmiş  Yuqos- 
laviya  üzrə  Beynəlxalq  Cinayət  Tribunalının 
(KYBCT)  birinci  hökmü  29  noyabr  1996-cı  ildə 
çıxarılmışdır.  Ümumilikdə  144  məhkəmə  pro- 
sesi  keçirilmişdir  (o  cümlədən,  94-ü  serblərə, 
33-ü  xarvatlara,  8-i  Kosovo  albanlarına,  7-si 
Bosniya  müsəlmanlarına  və  2-si  makedoniya- 
lılara  qarşı).  Həm  də  Haaqa  Tribunalının  itti- 
------------------------------140------------------- ----------
Qafqazdajnıperiyalarv^ crıtwııilariıt Azzrbaycan 
draziforinə 
köçürüiməsı
hamları  Bosniya  serblərinin  rəhbəri  P.MIadiç  və 
R.Karadiçə qarşı  da  irəli sürülmüşdür.
İkinci  Beynəlxalq  Tribunal  Ruanda  (RBCT) 
üzrə  yaradılmışdır.  Bu  məhkəmənin  vəzifəsi
1994-cü  ildə  Ruandada və  qonşu  ölkələrdə soy- 
qırımının 
bəşəriyyət  əleyhinə  cinayətin  araş- 
dırılması  idi.  BMT Təhlükəsizlik Şurasının  1994- 
cü  il  noyabrın  8-də  qəbul  etdiyi  955  saylı  qət- 
naməsinə  əsasən,  "1994-cü  ilin  1  yanvarından
31  dekabrına  qədər  Ruanda  ərazisində  və  qon- 
şu  dövlətlərin  ərazilərində törədilən  soyqırımı  və 
digər  oxşar  poçuntulara  görə  məsuliyyət  daşt- 
yan  Ruanda  vətəndaşları  tərəfindən  törədilən 
beynəlxalq  humanitar  hüququn  ciddi  pozun- 
tularına görə  məsuliyyət daşıyan  şəxslərin  məh- 
kəmə  qaydasında  təqib  edilməsi  üzrə  Bey- 
nəlxalq  Tribunal"  yarandı  və  onun  əsasnaməsi 
təsdiq olundu.
Qeyd  etmək yerinə  düşər ki,  ilk dəfə olaraq, 
kütləvi  insan  qətliamlarının  soyqırımı  sayılması 
təklifini  1933-cü  ildə  yəhudi  əsilli  polşalı  hüquq- 
şünas  Rafael  Lemkin  Ispaniyada  keçirilən  cəza 
hüququnun  eyniləşdirilməsinə dair V  beynəlxalq 
konfransda  irəli  sürmüş və  uzun  müzakirələrdən 
sonra  təklifini  qəbul  etdirə  bilmişdir.  Sonradan, 
yəni  müharibənin  Almaniyanın  məğlubiyyəti  ilə 
başa  çatmasından  sonra  Nürnberq  Beynəlxalq 
Hərbi  Tribunalı  nasistləri  "insanlıq  əleyhinə  ci-
-----------------------------------------------------------  
141
-----------------------------------------------------------

---