Ə. M. BƏDƏlov a. M. AĞAyev
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
35 1996- cı ildə daşımalar 3.8 mlrd. qədər azalmışdır. Bu fakt beynəlxalq ticarət tempinin aşağı düşməsinə deyil, əksinə əmtəə mübadiləsinin strukturunda keyfiyyət dəyişikliklərin olmasına dəlalət edir.Daha çox “nəqliyyat tutumlu” yanacaq- xammal məmulatların payı azalmışdır. Beynəlxalq ticarətdə ən geniş yayılmış nəqliyyat növü dəniz nəqliyyatıdır. Nəqliyyatın bu növü beynəlxalq yükdaşımalarının təxminən 65%-ni təmin edir.Daşımaların əsas nö vünü maye(duru) və qabsız yüklər, daha doğrusu dəniz daşımalarının həcminin təxminən 40%-ni təşkil edən yanacaq- xammal məhsulları təşkil edir.Yerdə qalan 60% isə əsas yüklərin (hazır sənaye malları, istehlak təminatlı əmtəələr, ərzaq) payına düşür. Beynəlxalq daşımaların ümumi həcminin təxminən 15- 17% dəmiryolu nəqliyyatının üzərinə düşür. O, bir qayda olaraq qurudaxili daşımalar üçün istifadə olunur. Son 30- 40 ildə dəniz nəqliyyatına ciddi rəqib kimi hava nəqliyyatı meydana çıxmışdır. Yerdəyişmələrdə olan sürətə görə avia nəqliyyatın üstünlüyünü nəzərə alsaq, o, beynəlxalq sərnişin daşımalarında liderdir.Sürətli geniş gövdəli təyyarələrin tətbiqi ilə daşıma qabiliyyəti kifayət qədər yüksəlmişdir. Yalnız 1985-2005-ci illərdə beynəlxalq hava əlaqələrinə daşımaların həcmi ikidəfədən çox artmışdır. Eyni 36 zamanda maya dəyərinə görə nəqliyyatın bu növü ən bahalılardan biridir.Ona görə də ümumdünya yükdaşımalarının ümumi həcmindəki payı 6%-i güclə ötür. Xarici ticarət və iqtisadi əlaqələrdə avtomobil və çay nəqliyyatı ən az əhəmiyyət kəsb edən nəqliyyat növləridir. Xarici ticarət yükdaşımaların ümumi həcminin 5%-ə qədəri bütövlükdə onların payına düşür.Nəqliyyatın bu növləri özlərinin texniki mahiyyətinə görə daha lokal xarakterlidirlər. Əgər dəmiryolları qitədaxili daşımalara xidmət edirsə,avtomobil və çay nəqliyyatı yüklərin yenidən daşınmasını qonşu ölkələr arasında təmin edir. Boru kəmər nəqliyyatı haqqında bir neçə kəlmə qeyd etmək lazım gəlir. O,neft məhsulları və təbii qazın fasiləsiz və sistematik çatdırilması məqsədilə inşa edilir.Nəqliyyatın bu növünün spesifikası boru-kəmərlərin istifadəyə verilməsinin yüksək dəyəri və istismarın aşağı maya dəyəri olması ilə izah olunur. Beynəlxalq yükdaşımalarında nəqliyyatın bu növünün ümumi payı 7-8%-dən ibarətdir. Beyn əlxalq daşımaların təşkili. Bağlanmış xarici ticarət kontraktlarına əsasən yüklərin daşınması prosesi hərəkətin üç sahəsindən ibarətdir: 37 Hərəkətin birinci ərazisi (sahəsi)- əmtəəni göndərən ölkənin ərazisi üzrə yüklərin daşınması (əmtəələrin yüklənməsi m əntəqəsindən sərhədə qədər olan ərazi). İkinci sahə -yükün digər ölkənin ərazisi üzrə daşınması (mal göndərən ölkənin sərhədindən- yükü qəbul edən ölkənin sərhədinə qədər olan sahə). Bu sahə tranzit ərazisi adlanır.Yalnız ümumi sərhədlərə malik olan qonşu dövlətlər xarici ticarətin kontrogentləri kimi çıxış etdikləri halda belə variant istifadə olunmur.Belə vəziyyətdə yranzit ərazisi olmur. Hərəkətin üçüncü sahəsi- yükün həmin ölkənin ərazisi üzrə nəql edilməsi (sərhəddən təyinat məntəqəsinə kimi). “Beynəlxalq nəqliyyat əməliyyatları” anlayışının məzmununa bir neçə qarşılıqlı əlaqədə olan mərhələlər aiddir. 1. Nəqliyyat vasitəsinin fraktı. Bir qayda olaraq yükgöndərənlərin və yükü qəbul edənlərin xüsusi nəqliyyat vasitələri olmur, ona görə də onları icarəyə götürməli olurlar (fraxtlayırlar). Beynəlxalq nəqliyyat əlaqələrinin həyata keçirilməsində fraxt xidməti vacib yer tutur. Dünya bazarında iri eksportlar nəqliyyat vasitələrinin tam yığımına malik deyillər. ABŞ,Almaniya, Fransa, ÇXR və digər bu kimi ölkələr dəniz daşımalarının ümumi həcminin 80-90%-ni fraxt kompaniyalarından 38 biləvasitə istifadə etməklə reallaşdırırlar. 90-cı illərin əvvəllərində bir ildə fraxt ticarətinin dəyəri 115- 125 mlrd.dollar təşkil etmişdir. Fraxt xidmətinin başlıca tədarükçüləri Yapon, Ponama və Liberiya şirkətləridir. 2. Yükün magistral nəqliyyat vasitələrinə qədər çatdırılması,Bu cür xidmətləri yerli nəqliyyat şirkətləri təqdim edirlər. Onlar eksportlu yükləri xarici alıcılara göndərmək üçün onları limanlara qədər avtomobillər təmin edirlər. 3. Beynəlxalq daşıma prosesinin həyata keçirilməsi. Bu, göndərilən əmtəənin qiymətində daşımaların necə əks olunmasından, xarici ticarət kontraktının səmərəliyinə nəql etmə məsrəflərinin hansı ölçüdə təsir etməsindən asılı olur. 4. Nəql edilən əmtəənin nəqliyyatın digər növlərilə daşınması. Mahiyyətcə, söhbət tranzit daşımalarında və yüklərin bir nəqliyyat növündən digərinə boşaldılmasında vasitəçilik xidməti haqqında gedir. Burada yük sahiblərinin kommersiya mənafelərinin qorunması məsələsi çox aktual əhəmiyyət kəsb edir.Yüklərin nəql olunması mütləq sığorta ilə müşayiət olunmalıdır.Ona görə də iri sığorta 39 şirkətləri olan sığortaçılar İnstitutu, General Reinsuraksı Corporation, United MİMS Agency- və digərləri xarici ticarət yüklərinin sığortalanmasını həyata keçirir. 5. Ekspeditor xidmətləri.Yüksahibi, onun yükü ilə bağlı həyata keçirilən əməliyyatları məntəqələrdə izləyə biləcək nümayəndəyə malik ola bilməz. Digər tərəfdən bir çox yerdə təmsilçinin olması firma üçün qeyri- səmərəlidir. Ona görə bir qayda olaraq , yük sahibləri ekspeditor firmaların xidmətindən istifadə edir. Bu firmalar malların təyinat yerinə qədər etibarlı müşaiyət olunmasını təmin edən xidmətləri öz üzərinə götürürlər. Adətən ekspeditorlar yalnız yüklərin müşaiyət olunması funksiyasını icra etmirlər, həm də tranzitin təşkil edilməsi, digər nəqliyyat vasitəsinə yükün boşaldılması, yüklənmə işlərinin təşkilini, nəqliyyat-müşaiyət sənədlərinin sənədləşdirilməsini,fraxta görə hesablaşmaların həyata keçirilməsini, yük terminalların operatorları ilə yüklərin konteynerləşdirilməsini yerinə yetirirlər. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|