167
şiddətləri, uyğun olaraq,
və
olmuşdur. Bu halda
R
1
müqavimətli naqil üçün
,
R
2
müqavimətli naqil üçün isə
olacaqdır. Bu ifadələrdən
, bundan isə cərəyan mənbəyinin daxili
müqaviməti üçün
şəklində ifadə alınar.
Əgər dövrəyə bir mənbə yox, bir neçə mənbə qoşulmuş olsa, dövrədəki
tam e.h.q.
-
ni tapmaq lazımdır ki, bu da ayrı-ayrı mənbələrin e.h.q.
- lərinin
cəbri cəminə bərabər olur. Bu məqsədlə
qapalı dövrə boyunca müəyyən bir
istiqamətdə dolanmaq lazımdır. Əgər belə
dolanma zamanı mənbəyin müsbət
qütbündən mənfi qütbünə keçiriksə e.h.q.
bir işarə ilə, mənfi qütbündən müsbət
>0,
>0,
<0,
<0,
>0
qütbünə keçdikdə isə əks işarə ilə
götürülməlidir (şəkil 187).
Şəkil 187.
Qısa qapanma.
Bəzən elektrik dövrələrində qısa qapanma adlanan xoşagəlməz hadisə baş
verir. Bu hadisənin mahiyyətini başa düşməyə çalışaq. Məlumdur ki, hər bir
cərəyan mənbəyinin qütblərinə müəyyən müqavimətli naqil qoşulur və bu
naqilin müqaviməti kifayət qədər böyük olur. Bəzən cərəyan mənbəyinin
qütbləri həmin yer üçün nəzərdə tutulmuş böyük müqavimətdən qat-qat kiçik
müqavimətli naqillə qapanır. Məhz bu zaman elektrik dövrəsində qısa qapanma
hədisəsi baş verir.
R
Qısa qapanma dedikdə, cərəyan mənbəyinin
qütblərinin həmin yer üçün nəzərdə tutulmuş
müqavimətdən qat – qat kiçik müqavimətli
naqillə qapanması başa düşülür (şəkil 188).
Şəkildə qırıq – qırıq xətlərlə cərəyan
mənbəyinin qütblərinin qısa qapanması təsvir
Şəkil 188.
olunmuşdur.
Elektrik dövrəsində qısa qapanma zamanı, aydın olur ki, dövrənin
xarici müqaviməti sıfra yaxınlaşır ( ). Xarici müqavimətin bu cür
azalması cərəyan şiddətinin kəskin artmasına səbəb olur (Om qanununa