Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əgər cisim bərabər zaman fasilələrində
- fasiləsində eyni yollar qət edirsə, belə A .
- Şəkil 3.
- . t = 1 olduqda, = S olur. Belə çıxır ki, sürət - ədədi qiymətcə vahid
- Şəkil 4.
7 Cədvəl 1. 1dəqiqə - dir. 1saat = 60 dəq, 1dəq = 60 san, 1saat = 3600 san - dir və s. # Hərəkətin sürəti. Müxtəlif mexaniki hərəkətlər biri - birindən hərəkətin yeyinliyinə görə fərqlənirlər. Bu o deməkdir ki, eyni bir zaman fasiləsində müxtəlif cisimlərin getdikləri yollar müxtəlif olur. Hərəkətin yeyinliyini xarakterizə edən parametr sürət adlanır və « » ilə işarə olunur. Sürətə görə hərəkətlər bərabərsürətli və dəyişənsürətli olurlar. Əgər cisim bərabər zaman fasilələrində müxtəlif yollar qət edərsə, belə hərəkət A . S . S . S . B dəyişənsürətli hərəkət adlanır (şəkil 2). t t t Şəkil 2. Əgər cisim istənilən bərabər zaman fasiləsində eyni yollar qət edirsə, belə A . S . S . S . B hərəkət bərabərsürətli hərəkətdir (şəkil 3). t t t Şəkil 3. Dərəcəsi Adı Beynəlxalq işarəsi Nümunə Oxunuşu Yazılışı 1 000 000 000 000 000 000 10 18 eksa E eksametr Em 1 000 000 000 000 000 10 15 peta P petasaniyə Psan 1 000 000 000 000 10 12 tera T teraton Tt 1 000 000 000 10 9 qiqa Q qiqametr Qm 1 000 000 10 6 meqa M meqavatt MVt 1 000 10 3 kilo k kiloqram kq 100 10 2 hekto h hektopaskal hPa 10 10 1 deka da dekalitr dal 0,1 10 -1 desti d destimetr dm 0,01 10 -2 santi c santiqram cq 0,001 10 -3 milli m millivolt mV 0, 000 001 10 -6 mikro mk (µ) mikroamper mkA(µA) 0,000 000 001 10 -9 nano n nanosaniyə nsan 0, 000 000 000 001 10 -12 piko p pikofarad pF 0, 000 000 000 000 001 10 -15 femto f femtoqram fq 0, 000 000 000 000 000 001 10 -18 atto a attosaniyə asan 8 Bərabərsürətli hərəkətdə sürəti tapmaq üçün gedilən yolu bu yola sərf olunan zamana bölmək lazımdır: . t = 1 olduqda, = S olur. Belə çıxır ki, sürət - ədədi qiymətcə vahid zamanda gedilən yola bərabər olan fiziki kəmiyyətdir Sürətin vahidi onun düsturundan tapılır (törəmə vahiddir), yəni sürətin vahidini tapmaq üçün yolun vahidini zamanın vahidinə bölmək lazımdır: . BS - də [ ] = san m 1 , SQS - də [ ] = san sm 1 - dir. Sürətin geniş istifadə olunan sistemdənkənar vahidi saat km 1 - dır . san m saat km 6 . 3 1 1 - yə və ya saat km san m 6 . 3 1 - a bərabərdir. Belə çıxır ki, sürətin km/saat - la ifadə olunan vahidindən m/san ilə ifadə olunan vahidinə keçmək üçün sürəti güstərən rəqəmi 3.6 əmsalına bölmək, m/san -dan km/saat -a keçmək üçün isə, tərsinə, 3.6 əmsalına vurmaq lazımdır. Sürət spidometr adlanan cihazla ölçülür. Hərəkət və sükunət kimi sürət də nisbi anlayışdır. Belə ki, bir cismə nəzərən sürətinin bir qiyməti olan cismin digər cismə nəzərən sürətinin başqa qiyməti olur. Fikrimizi misalla dəqiqləşdirək. Yerə nəzərən eyni istiqamətdə 1 = 100 km/saat və 2 = 90 km/saat sürətləri ilə hərəkət edən iki maşın götürək (şəkil 4). 2 = 90 km/saat 1 = 100 km/saat Şəkil 4. Yerə nəzərən 1 = 100 km/saat sürətə malik birinci maşın bu halda onun arxasınca hərəkət edən ikinci maşına nəzərən 1 = 100 km/saat sürətinə deyil, 1 = 10 km/saat sürətinə malik olacaq. Maşınların əks istiqamətlərdə hərəkətləri zamanı isə birinci maşının ikinci maşına nəzərən sürəti 1 = 190 km/saat odacaq (şəkil 5): Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|