Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ELEKTRİK HADİSƏLƏRİ
- Mexaniki rəqslər
- Mexaniki dalğalar. Səs
- Elektromaqnit dalğaları
- OPTİKA
- ATOM VƏ NÜVƏ FİZİKASI
- Cəfərov Elimxan Süleyman oğlu
- MÜNDƏRICAT MEXANİKA
296 Maye və qazlar ……………………………………………………………………………………. 101 Arximed qüvvəsi ………………………………………………………………………… 105 Mayelərin səthi gərilməsi …………………………………………………………. 109 Qazın təzyiqi ……………………………………………………………………………… 112 İdeal qazın təzyiq düsturu (İdeal qazın molekulyar kinetik nəzəriyyəsinin əsas tənliyi) …………………………………………………… 116 Temperatur. Temperatur tarazlığı …………………………………………….. 118 İdeal qazın hal tənliyi ………………………………………………………………… 120 Qaz qanunları …………………………………………………………………………… 121 Doymuş buxar …………………………………………………........................... 125 Böhran temperaturu …………………………………………………………………. 127 Havanın rütubəti ……………………………………………………………………… 128 Termodinamika ……………………………………………………………………………… 130 Daxili enerji. Daxili enerjinin dəyişdirilməsi yolları …………………. 130 İstilik miqdarı. Xüsusi istilik tutumu ……………………………………….. 133 Maddənin aqreqat hallarının dəyişməsi …………………………………. 135 Biratomlu ideal qazın daxili enerjisi ………………………………………… 139 Termodinamikada iş ……………………………………………………………… 140 Termodinamikanın I qanunu ………………………………………………… 141 Termodinamikanın II qanunu ………………………………………….. 144 İstilik mühərrikləri ……………………………………………………………… 145 ELEKTRİK HADİSƏLƏRİ ………………………………………………………………….. 147 Elektrik cərəyanı …………………………………………………………………. 153 Elektrik cərəyanının təsirləri ………………………………………………. 154 Cərəyan şiddəti ………………………………………………………………….. 155 Elektrik gərginliyi ………………………………………………………………… 157 Dövrə hissəsi üçün Om qanunu …………………………………………… 158 Naqilin müqaviməti. Müqavimət düsturu …………………………….. 159 Elektrik cərəyanının işi və gücü ………………………………………….. 165 Tam dövrə üçün Om qanunu ………………………………………………… 165 Yarımkeçiricilərdə elektrik cərəyanı …………………………………….. 169 Vakuumda elektrik cərəyanı. Vakuum diodu ………………………… 174 Mayelərdə elektrik cərəyanı …………………………………………………. 176 Qazlarda elektrik cərəyanı …………………………………………………. 179 Elektrostatika. Kulon qanunu …………………………………………………… 182 Elektrik sahəsinin intensivliyi ………………………………………………… 184 Sahələrin superpazisiya prinsipi …………………………………………….. 187 Dielektriklər …………………………………………………………………………. 189 297 Yüklü cismin bircins elektrostatik sahədə potensial enerjisi ….. 193 Elektrik tutumu …………………………………………………………………… 197 MAQNİT HADİSƏLƏRİ …………………………………........................................... 202 Maqnit induksiyası vektoru ...................................................... 205 Amper qüvvəsi .......................................................................... 208 Lorens qüvvəsi ............................................................................ 209 Elektromaqnit induksiya hadisəsi ................................................ 212 Mexaniki rəqslər ................................................................................. 221 Elektrik rəqsləri .................................................................................... 228 Elektrik enerjisinin generasiyası (alınması), transformasiyası (çevrilməsi) və ötürülməsi ..................................................... 236 Mexaniki dalğalar. Səs ................................................................... 239 Dalğaların interferensiyası ....................................................... 243 Dalğaların əks olunması və sınması. Hügens prinsipi ................. 244 Dalğaların difraksiyası ................................................................ 246 Elektromaqnit dalğaları ................................................................. 246 Elektromaqnit rəqslərinin modullaşması ................................... 251 OPTİKA ........................................................................................................ 252 İşığın əks olunması və sınması .................................................... 252 Linzalar ....................................................................................... 257 Linzada xəyalların qurulması ..................................................... 259 İşığın dispersiyası ...................................................................... 264 İşığın interferensiyası ................................................................. 265 İşığın difraksiyası ...................................................................... 267 İşığın polyarlaşması ................................................................. 269 Eynşteynin xüsusi nisbilik nəzəriyyəsi ........................................ 271 Kütlə ilə enerji arasında əlaqə ..................................................... 274 KVANT FİZİKASI ........................................................................................ 276 Fotoeffekt .................................................................................. 276 ATOM VƏ NÜVƏ FİZİKASI ....................................................................... 281 Elementar zərrəciklərin müşahidə və qeydəalınma üsulları ...... 282 Radioaktivlik ..................................................................................... 284 Nüvə reaksiyaları ................................................................................ 291 298 Cəfərov Elimxan Süleyman oğlu 9 aprel 1955 -ci ildə Qərbi Azərbaycanın (sonradan Ermənistan SSR adlandırılan) Kalinino rayonunun Soyuqbulaq kəndində ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. O, 1972 -ci ildə orta məktəbi qızıl medalla bitirərək, Azərbaycan Dövlər Universitetinin fizika fakültəsinə daxil olmuş və 1977 - ci ildə həmin fakultəni əla və yaxşı qiymətlərlə bitirmişdir. Üçillik pedoqoji fəaliyyətdən sonra Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının Fizika İnstitutunda elmi fəaliyyətə başlamış, 1981 – ci ildən isə SSRİ EA -nın Moskva şəhərində yerləşən, Nobel mükafatı laureatı N.N. Semyonovun rəhbərlik etdiyi Kimyəvi - Fizika İnstitutunda əvvəlcə təcrübəçi-tədqiqatçı, sonra isə aspirant olmuşdur. Həmin illərdə SSRİ EA -nın akademiki V. İ. Qoldanskinin rəhbərliyi altında qan plazmasının əsas zülallarından olan albuminin fəza quruluşunun tədqiqi ilə məşğul olmuşdur. Tritiumla nişanlama metodunun tətbiqi tədqiqatçıya, ilk dəfə olaraq, molekulun səth sahəsini, polipeptid zəncirin bükülmə və molekulun səthinin kələ - kötürlük əmsallarını müəyyən etməyə imkan vermişdir. Tədqiqatçı- alim həmçinin zülal molekulunun səthində “hidrofob ciblərin” olması ideyasının ilk dəfə təcrübi təsdiqini verə bilmiş, makromolekulu intakt domenlərə bölməklə, həm domenlərarası əraziləri tətqiq etmiş, həm də riyazi hesablama yolu ilə molekulu təşkil edən domenlərin sayını müəyyənləşdirmişdir. Tədqiqat işlərinin nəticələrinə görə 01.04.17 -“Kimyəvi fizika” ixtisası üzrə kimya elmləri namizədi (1986, Moskva ş.) və 03.00.02 – “Biofizika” ixtisası üzrə biologiya elmləri doktoru (2004, Bakı ş.) elmi dərəcələri almışdır. E. S. Cəfərov AMEA - nın Radiasiya Problemləri İnstitutunun Radiobiologiya laboratoriyasının müdiri, “Radiobiologiyanın müasir problemləri” üzrə Beynəlxalq Şüranın üzvüdür. Əsas fəaliyyət istiqaməti radiobiologiya və radioekologiya sahələridir. Bu sahədə E.S.Cəfərovun rəhbərliyi ilə Abşeron yarımadasının radionuklidlərlə lokal çirklənmə zonalarından birində (Romanı yod zavodunun ərazisində) radionuklidlərin keyfiyyət və kəmiyyət tərkibi müəyyənləşdirilmiş, onların həm torpağın ayrı - ayrı profilləri üzrə, həm də üfiqi müstəvidə yayılma arealları və “torpaq - bitki” zənciri üzrə miqrasiya xüsusiyyətləri öyrənilmişdir. Həmçinin də ərazini çirkləndirən radionuklidlərin yaratdığı ionlaşdırıcı şüalanmanın xroniki təsir şəraitində yabanı halda formalaşmış ot bitkilərinin biomorfoloji və reproduktivlik xüsusiyyətləri, bu şəraitə həssas olan fotosintez prosesi və bitkilərin antioksidant müdafiə sisteminin fəaliyyəti tədqiq edilmişdir. E.S.Cəfərov həm də Sumqayıt Dövlət Universitetində müəllimlik fəaliyyəti ilə məşğuldur. O, Universitetin “Ekologiya və Təbiətdən İstifadə” kafedrasının professorudur. 140 - ə qədər elmi məqalənin, 2 müəlliflik şəhadətnaməsinin, 2 monoqrafiyanın və 2 dərs vəsaitinin müəllifidir. 1983 - cü ildə SSRİ EA - nın Kimyəvi - Fizika İnstitutunun (Moskva ş.) gənc alim və aspirantlarının müsabiqəsinin qalibi (II yer), 1984 -cü ildə Ümumittifaq Lenin Kommunist Gənclər İttifaqının Moskva şəhəri üzrə gənc alim və aspirantların arasında keçirdiyi müsabiqənin qalibi (III yer) olmuşdur. 2005-ci ildə biologiya elmləri sahəsində xidmətinə görə AMEA –nın Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı ilə təltif olunmuşdur. 295 MÜNDƏRICAT MEXANİKA…………………………………………………………………………………………………….. 5 Kinematika ………………………………………………………………………………………….. 5 Vektorlar üzərində əməllər ………………………………………………………….. 11 Düzxətli bərabərsürətli hərəkət ……………………………………………………. 15 Orta sürətin tapılması ………………………………………………………………….. 18 Düzxətli bərabərsürətli olmayan hərəkət …………………………………….. 20 Düzxətli bərabəryeyinləşən hərəkətdə sürət və yerdəyişmə ………… 22 Düzxətli bərabəryavaşıyan hərəkətdə sürət və yerdəyişmə …………. 25 Çevrə üzrə bərabərsürətli hərəkət ……………………………………………….. 29 Dinamika ………………………………………………………………………………………………. 35 Nyutonun I qanunu …………………………………………………………………….. 35 Nyutonun II qanunu. Qüvvə …………………………………………………………. 38 Nyutonun III qanunu ……………………………………………………………………. 42 Ümumdünya cazibə qanunu ………………………………………………………… 44 Ağırlıq qüvvəsi …………………………………………………………………………….. 46 Cismin çəkisi ……………………………………………………………………………….. 48 Elastiki qüvvə ……………………………………………………………………………… 51 Sürtünmə qüvvəsi ………………………………………………………………………. 57 Mexaniki iş …………………………………………………………………………………. 58 Güc ……………………………………………………………………………………………… 60 İş və cismin hərəkət sürətinin dəyişməsi arasında əlaqə ……............ 61 Ağırlıq qüvvəsinin işi ……………………………………………………………………. 62 Tam enerjinin saxlanması qanunu ……………………………………………… 64 Elastiki qüvvənin gördüyü iş ………………………………………………………. 65 Sürtünmə qüvvəsinin işi ……………………………………………………………… 66 Qüvvə və impuls …………………………………………………………………………. 66 Ağırlıq qüvvəsinin təsiri altında hərəkət ……………………………………… 69 Yerin süni peykləri. Kosmik sürətlər ……………………………………………. 77 Sürtünmə qüvvəsinin təsiri altında hərəkət ………………………………… 79 Mail müstəvi üzrə hərəkət ………………………………………………………….. 81 Statika ………………………………………………………………………………………………… 87 Fırlanma olmayan halda cisimlərin tarazlıq şərti ……………………….. 88 Fırlanma oxu olan cisimlərin tarazlıq şərti …………………………………. 88 Tarazlığın növləri ………………………………………………………………………… 93 MOLEKULYAR FİZİKA …………………………………………………………………………………… 95 Materiya. Maddə. Maddə quruluşu haqqında əsas müddəalar……. 95 Nisbi atom və nisbi molekul kütləsi …………………………………………… 99 296 Maye və qazlar ……………………………………………………………………………………. 101 Arximed qüvvəsi ………………………………………………………………………… 105 Mayelərin səthi gərilməsi …………………………………………………………. 109 Qazın təzyiqi ……………………………………………………………………………… 112 İdeal qazın təzyiq düsturu (İdeal qazın molekulyar kinetik nəzəriyyəsinin əsas tənliyi) …………………………………………………… 116 Temperatur. Temperatur tarazlığı …………………………………………….. 118 İdeal qazın hal tənliyi ………………………………………………………………… 120 Qaz qanunları …………………………………………………………………………… 121 Doymuş buxar …………………………………………………........................... 125 Böhran temperaturu …………………………………………………………………. 127 Havanın rütubəti ……………………………………………………………………… 128 Termodinamika ……………………………………………………………………………… 130 Daxili enerji. Daxili enerjinin dəyişdirilməsi yolları …………………. 130 İstilik miqdarı. Xüsusi istilik tutumu ……………………………………….. 133 Maddənin aqreqat hallarının dəyişməsi …………………………………. 135 Biratomlu ideal qazın daxili enerjisi ………………………………………… 139 Termodinamikada iş ……………………………………………………………… 140 Termodinamikanın I qanunu ………………………………………………… 141 Termodinamikanın II qanunu ………………………………………….. 144 İstilik mühərrikləri ……………………………………………………………… 145 ELEKTRİK HADİSƏLƏRİ ………………………………………………………………….. 147 Elektrik cərəyanı …………………………………………………………………. 153 Elektrik cərəyanının təsirləri ………………………………………………. 154 Cərəyan şiddəti ………………………………………………………………….. 155 Elektrik gərginliyi ………………………………………………………………… 157 Dövrə hissəsi üçün Om qanunu …………………………………………… 158 Naqilin müqaviməti. Müqavimət düsturu …………………………….. 159 Elektrik cərəyanının işi və gücü ………………………………………….. 165 Tam dövrə üçün Om qanunu ………………………………………………… 165 Yarımkeçiricilərdə elektrik cərəyanı …………………………………….. 169 Vakuumda elektrik cərəyanı. Vakuum diodu ………………………… 174 Mayelərdə elektrik cərəyanı …………………………………………………. 176 Qazlarda elektrik cərəyanı …………………………………………………. 179 Elektrostatika. Kulon qanunu …………………………………………………… 182 Elektrik sahəsinin intensivliyi ………………………………………………… 184 Sahələrin superpazisiya prinsipi …………………………………………….. 187 Dielektriklər …………………………………………………………………………. 189 Elimxan Süleyman oğlu Cəfərov F İ Z İ K A Üz qabığının tərtibatı .............................. Kompyüterdə səhifələyib .................................. Yüğülmağa verilib : ............... Çapa imzalanıb ............... Fopmarı .............................................. Ofset kağızı Sayı ........ nüsxə. Qiyməti : müqavilə ilə “ Elm ” mətbəəsi 297 Yüklü cismin bircins elektrostatik sahədə potensial enerjisi ….. 193 Elektrik tutumu …………………………………………………………………… 197 MAQNİT HADİSƏLƏRİ …………………………………........................................... 202 Maqnit induksiyası vektoru ...................................................... 205 Amper qüvvəsi .......................................................................... 208 Lorens qüvvəsi ............................................................................ 209 Elektromaqnit induksiya hadisəsi ................................................ 212 Mexaniki rəqslər ................................................................................. 221 Elektrik rəqsləri .................................................................................... 228 Elektrik enerjisinin generasiyası (alınması), transformasiyası (çevrilməsi) və ötürülməsi ..................................................... 236 Mexaniki dalğalar. Səs ................................................................... 239 Dalğaların interferensiyası ....................................................... 243 Dalğaların əks olunması və sınması. Hügens prinsipi ................. 244 Dalğaların difraksiyası ................................................................ 246 Elektromaqnit dalğaları ................................................................. 246 Elektromaqnit rəqslərinin modullaşması ................................... 251 OPTİKA ........................................................................................................ 252 İşığın əks olunması və sınması .................................................... 252 Linzalar ....................................................................................... 257 Linzada xəyalların qurulması ..................................................... 259 İşığın dispersiyası ...................................................................... 264 İşığın interferensiyası ................................................................. 265 İşığın difraksiyası ...................................................................... 267 İşığın polyarlaşması ................................................................. 269 Eynşteynin xüsusi nisbilik nəzəriyyəsi ........................................ 271 Kütlə ilə enerji arasında əlaqə ..................................................... 274 KVANT FİZİKASI ........................................................................................ 276 Fotoeffekt .................................................................................. 276 ATOM VƏ NÜVƏ FİZİKASI ....................................................................... 281 Elementar zərrəciklərin müşahidə və qeydəalınma üsulları ...... 282 Radioaktivlik ..................................................................................... 284 Nüvə reaksiyaları ................................................................................ 291 Document Outline
Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|